AI và tương lai ngành báo chí: Hợp lực để vươn xa

Trong cuộc trò chuyện với phóng viên Báo Nhân Dân, hai chuyên gia quốc tế Fergus Bell và Tom Trewinnard đến từ Fathm khẳng định: AI sẽ không thay thế các nhà báo, báo chí và AI không phải là hai thế lực đối lập mà có thể hợp tác để cùng vươn xa.

Fergus Bell và Tom Trewinnard là 2 nhà sáng lập của Fathm, một tổ chức tư vấn về chuyển đổi số cho các tổ chức báo chí ở nhiều quốc gia, từ Singapore đến Mỹ, Ai Cập, Kenya, Congo, Vương quốc Anh và châu Âu,… để bàn luận về cách AI đang thay đổi ngành báo chí, những cơ hội và thách thức mà công nghệ này mang lại, cũng như hướng đi tương lai cho báo chí chính thống trong kỷ nguyên số.

AI trong báo chí: Cánh tay đắc lực, không phải kẻ soán ngôi

Phóng viên: Theo nhận định của các chuyên gia, AI đóng vai trò quan trọng như thế nào trong ngành báo chí hiện đại?

Ông Fergus Bell: Tôi nghĩ rằng, ChatGPT đóng vai trò quan trọng trong tương lai của báo chí vì khán giả – những người tiêu thụ tin tức – cũng đang dần sử dụng AI. Trong tương lai, AI có thể trở thành một phần quan trọng trong cách mọi người tiếp cận và tiêu thụ tin tức. Do đó, ngành báo chí cần phải thích nghi, tìm ra cách AI phù hợp với hệ sinh thái tin tức để đáp ứng đúng nhu cầu khán giả.

ChatGPT, Grok, DeepSeek là các công cụ AI phổ biến nhất hiện nay.

Ông Tom Trewinnard: Ngành báo chí, theo tôi, là một ngành cần tối ưu hóa nguồn lực sẵn có. AI, bao gồm ChatGPT, có thể giúp tăng hiệu suất làm việc của nhà báo và biên tập viên. Điều đó có nghĩa là chúng ta có thể tập trung vào những nhiệm vụ mà chỉ con người mới có thể làm tốt, thay vì lãng phí công sức vào những công việc mang tính lặp đi lặp lại nhưng có thể tự động hóa được. Với sự hỗ trợ của AI, con người có thể dành nhiều thời gian tập trung vào các nhiệm vụ như phân tích sâu và điều tra.

Phóng viên: Như vậy, AI sẽ chỉ dừng ở vai trò một công cụ hỗ trợ các biên tập viên, nhà báo chứ không thể thay thế hoàn toàn?

Tôi không nghĩ AI có thể thay thế con người trong các vai trò như nhà báo hay biên tập viên, nhưng lại hoàn toàn có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ họ và giúp họ tạo ra nội dung báo chí nhất quán hơn, theo cách hiệu quả hơn.
Các giá trị cốt lõi của báo chí sẽ vẫn tồn tại, thậm chí ngày càng quan trọng hơn khi AI phát triển. Trong một thế giới nơi khán giả tiếp cận tin tức từ nhiều nguồn thông tin khác nhau do AI tạo ra, vai trò của biên tập viên càng trở nên thiết yếu hơn.
Ông Fergus Bell

AI sẽ không thay thế biên tập viên hay nhà báo nhưng chắc chắn nó sẽ thay thế một số nhiệm vụ mà họ đang làm. Ví dụ như những công việc có tính chất lặp đi lặp lại trong quá trình sản xuất nội dung trên nhiều nền tảng khác nhau. Sự hỗ trợ của AI với các công đoạn đó sẽ giúp những biên tập viên, lãnh đạo toà soạn và nhà báo có thêm thời gian tập trung vào sáng tạo và kể những câu chuyện mang tính chuyên sâu. Đây không phải là sự thay thế mà là sự bổ trợ – AI cho phép chúng ta tập trung vào những nhiệm vụ quan trọng hơn thay vì những việc mà máy móc có thể xử lý.
Ông Tom Trewinnard

AI có thể tạo tin giả nhưng báo chí chính thống vẫn kiểm soát sự thật

Phóng viên: AI cũng là một trong những yếu tố làm lan truyền tin giả, thông tin sai lệch. Trong bối cảnh đó, các tòa soạn cần làm gì để giữ vững vai trò "người gác cổng" thông tin và bảo vệ sự thật?

Ông Tom Trewinnard: Chính xác, AI cũng là một trong những yếu tố làm lan truyền tin giả, thông tin sai lệch và đó là lý do AI càng làm nổi bật tầm quan trọng của các nhà báo và biên tập viên. Chúng ta có trách nhiệm bảo đảm tin tức dựa trên sự thật được lan truyền đúng cách thông qua AI. Các tòa soạn cần hiểu rõ cách AI có thể bị lợi dụng để tạo ra thông tin sai lệch và tìm cách đối phó với vấn đề này.

Kiểm chứng thông tin trên Báo Nhân Dân.

Ông Fergus Bell: Các tổ chức báo chí, tòa soạn ở các nước đang phát triển cũng cần cẩn trọng khi chia sẻ nội dung và dữ liệu của mình. Hiện nay, các tổ chức báo chí phương Tây đã sử dụng nhiều dữ liệu của các hãng tin lớn để huấn luyện mô hình AI. Khi nguồn dữ liệu này cạn kiệt, họ sẽ tìm đến các quốc gia, nơi tiếng Anh không phải ngôn ngữ chính và có nhiều nội dung địa phương phong phú. Điều này có thể mở ra cơ hội hợp tác nhưng các toà soạn cần suy nghĩ chiến lược về vấn đề này, về kho dữ liệu của mình để có những quyết định đúng đắn, trước khi chia sẻ quá rộng rãi.

Phóng viên: Để có thể giữ vững vai trò kiểm soát sự thật, việc nâng cao nhận thức về AI trong ngành báo chí chắc chắn có vai trò quan trọng, thậm chí là yếu tố then chốt trong cuộc chiến chống tin giả. Các chuyên gia có đánh giá như thế nào về nhận định này?

Việc nâng cao nhận thức về AI trong ngành báo chí không chỉ quan trọng mà còn mang tính cấp thiết, bởi đây là công nghệ định hình thời đại của chúng ta. AI tác động đến nhiều khía cạnh trong cuộc sống, bao gồm cách khán giả tiếp cận và tiêu thụ thông tin.
Nếu muốn duy trì vai trò kiểm soát sự thật, báo chí không thể đứng ngoài cuộc. Thực tế, ngành báo chí thường chậm trong việc tiếp nhận công nghệ mới, dẫn đến việc bỏ lỡ nhiều cơ hội. Nếu các tòa soạn chủ động tìm hiểu và ứng dụng AI một cách có chiến lược, chúng ta không chỉ tránh nguy cơ tụt hậu mà còn khai thác được tiềm năng của công nghệ này để phục vụ mục tiêu báo chí chính thống".
Ông Fergus Bell

Hiểu rõ về AI là bước đầu tiên và quan trọng nhất để báo chí có thể tận dụng công nghệ này một cách hiệu quả. AI không chỉ tạo ra thách thức mà còn mang đến cơ hội nhưng để khai thác được tiềm năng đó, chúng ta cần trang bị kiến thức vững chắc về cách thức hoạt động của nó. Công nghệ AI đang phát triển với tốc độ chóng mặt và nếu không đầu tư vào việc nâng cao nhận thức ngay từ bây giờ, ngành báo chí sẽ ngày càng bị bỏ xa trong cuộc đua thông tin.
Ông Tom Trewinnard

Các nước đang phát triển như Việt Nam có cơ hội đón nhận AI theo cách đầy linh hoạt và sáng tạo

Phóng viên: Làm thế nào để tích hợp AI vào hoạt động của tòa soạn, đặc biệt là ở các quốc gia đanh phát triển như Việt Nam?

Ông Fergus Bell: Để báo chí và AI có thể hợp lực phát triển bền vững, các tòa soạn cần tạo ra một môi trường cởi mở với đổi mới, khuyến khích thử nghiệm AI trong nhiều khía cạnh khác nhau của hoạt động báo chí. Việc áp dụng AI không chỉ dành cho những người am hiểu công nghệ, mà cần có sự tham gia của cả các phóng viên trẻ lẫn những nhà báo kỳ cựu, bởi mỗi nhóm mang đến góc nhìn và kinh nghiệm khác nhau.

Quan trọng hơn, thay vì cố gắng thuyết phục mọi người cùng ứng dụng AI, chúng ta cần giúp họ hiểu AI có thể được sử dụng một cách an toàn và có trách nhiệm.

Khi có sự minh bạch về ranh giới giữa những gì AI có thể hỗ trợ và những gì cần đến chuyên môn con người, báo chí sẽ tận dụng được sức mạnh của công nghệ mà không đánh mất giá trị cốt lõi.

Việc xây dựng quy tắc sử dụng AI cũng cần được thực hiện ngay từ bây giờ. Chỉ cần bắt đầu với một số nguyên tắc cơ bản, sau đó điều chỉnh theo thực tiễn. Có một khung hướng dẫn rõ ràng sẽ giúp AI trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực thay vì một yếu tố gây lo ngại trong ngành báo chí.

Ông Tom Trewinnard: Các nước đang phát triển như Việt Nam có cơ hội đón nhận AI theo cách đầy linh hoạt và sáng tạo. Tương tự như cách Đông Nam Á từng bỏ qua giai đoạn máy tính để bàn để nhảy thẳng lên thiết bị di động, các tòa soạn cũng có thể tận dụng AI để tạo ra những bước chuyển mạnh mẽ, thay vì đi theo lối mòn của những mô hình báo chí truyền thống.

Điều quan trọng là báo chí chính thống phải chủ động đón nhận công nghệ, biến AI thành công cụ hỗ trợ đắc lực thay vì bị động trước làn sóng thay đổi. Khi có chiến lược rõ ràng, AI không chỉ giúp nâng cao hiệu suất mà còn mở ra những cách tiếp cận mới, giúp báo chí vươn xa hơn trong thời đại số.

Phóng viên: Nếu ngân sách hạn chế, các tòa soạn nên ưu tiên đầu tư vào những khía cạnh nào để ứng dụng AI một cách hiệu quả?

Hãy bắt đầu bằng những thử nghiệm có định hướng. Thay vì đầu tư dàn trải, tòa soạn có thể phân bổ một khoản ngân sách nhỏ để thử nghiệm các công cụ như ChatGPT hoặc Gemini, đánh giá xem công cụ nào phù hợp nhất với nhu cầu thực tế.
Một cách tiếp cận khác là chọn một ý tưởng cụ thể có tiềm năng tạo ra giá trị rõ ràng, triển khai trước và sử dụng nó làm cơ sở để mở rộng các ứng dụng AI trong tương lai.
Ông Fergus Bell

Phóng viên, biên tập viên Báo Nhân Dân học cách tự xây dựng công cụ cho riêng mình trong lớp học về AI tháng 4/2025.

Các tòa soạn cần đánh giá hiệu quả của AI dựa trên những chỉ số cụ thể, thay vì chỉ chạy theo xu hướng.
Ví dụ, AI có giúp tăng tỷ lệ chuyển đổi từ tóm tắt sang bài báo không? Nó có cải thiện mức độ gắn kết của độc giả không? Có nâng cao hiệu suất làm việc của nhà báo không?
Khi có dữ liệu cụ thể chứng minh giá trị của AI, tòa soạn sẽ có cơ sở để đưa ra quyết định đầu tư dài hạn và bền vững hơn.
Ông Tom Trewinnard

Phóng viên: Trong 5-10 năm tới, AI sẽ tác động đến ngành báo chí như thế nào và làm thế nào để báo chí duy trì vai trò cốt lõi trong thời đại công nghệ?

Ông Fergus Bell: Trong vòng 5 năm tới, cách tin tức được trình bày và phân phối cho khán giả sẽ thay đổi đáng kể nhờ AI. Báo chí sẽ ngày càng tập trung vào cá nhân hóa nội dung, cung cấp thông tin theo đúng nhu cầu, thói quen và sở thích của từng người đọc.

Công nghệ AI sẽ giúp tối ưu hóa trải nghiệm này, từ việc gợi ý nội dung phù hợp đến tự động hóa một số khâu trong quy trình biên tập.

Tuy nhiên, điều quan trọng là ngành báo chí cần chủ động tham gia vào sự phát triển của AI, thay vì để công nghệ tự quyết định mối quan hệ giữa AI và tin tức. Nếu báo chí chính thống không dẫn đầu trong việc định hình cách AI được sử dụng, thì các nền tảng công nghệ sẽ làm điều đó, và khi ấy, ranh giới giữa thông tin chính thống và tin giả có thể trở nên mong manh hơn bao giờ hết.

Báo chí và AI không phải là hai thế lực đối lập, mà có thể hợp tác để cùng vươn xa. Khi các tòa soạn biết cách tận dụng AI mà vẫn giữ vững các giá trị cốt lõi – sự chính xác, minh bạch và đạo đức nghề nghiệp – thì công nghệ sẽ trở thành động lực thúc đẩy ngành báo chí phát triển mạnh mẽ hơn. Đây không chỉ là một cơ hội, mà còn là trách nhiệm để báo chí tiếp tục giữ vai trò là “người gác cổng” của sự thật trong kỷ nguyên số

Fergus Bell - Nhà sáng lập & CEO của Fathm

Fergus Bell – Nhà sáng lập & CEO của Fathm

Fergus Bell là chuyên gia đổi mới báo chí, đặc biệt trong xác minh tin tức và ứng dụng AI để chống tin giả. Với kinh nghiệm tại Associated Press và vai trò lãnh đạo Fathm – một tổ chức tư vấn về chuyển đổi số cho báo chí, ông giúp các tòa soạn ứng dụng công nghệ mới để phát triển bền vững.

Tom Trewinnard – Nhà sáng lập & CEO của Fathm

Tom Trewinnard là chuyên gia chiến lược số, tập trung vào tích hợp AI vào báo chí. Ông đã dẫn dắt nhiều sáng kiến giúp các tòa soạn tối ưu hóa quy trình sản xuất tin tức và đo lường tác động báo chí bằng công nghệ.

E-Magazine | Nhandan.vn
Chỉ đạo thực hiện: HỒNG MINH
Nội dung: HẢI YẾN-BÔNG MAI
Trình bày: VÂN THANH
Ảnh trong bài: Hai chuyên gia Fergus Bell và Tom Trewinnard tham gia giảng dạy trong chương trình Newsroom AI Catalyst 2024 châu Á-Thái Bình Dương của Hiệp Hội báo chí xuất bản thế giới (WAN-IFRA APAC Newsroom AI Catalyst 2024), tháng 11/2024.

Nguồn:https://nhandan.vn/special/aivatuonglainganhbaochi/index.html