Bên kia sông Đuống - nơi phù sa và văn hóa giao hòa

Bên kia sông Đuống là miền quê của những di tích nổi tiếng như chùa Dâu, chùa Bút Tháp, núi Thiên Thai, đền thờ Trạng nguyên khai khoa Lê Văn Thịnh… Trong đó, chùa Dâu (hiện thuộc phường Trí Quả) là trung tâm Phật giáo của cả nước với kiến trúc "chùa trăm gian, tháp chín tầng, cầu chín nhịp". Từ trung tâm Dâu - Luy Lâu, Phật giáo đã phát triển lan tỏa khắp vùng miền trong cả nước. Chùa Dâu là một trong những địa điểm quan trọng của Lễ hội vùng Dâu với lễ rước Phật Tứ Pháp. Theo đó, vào ngày chính hội, các làng thuộc tổng Dâu tổ chức rước tượng Phật Tứ Pháp từ các chùa làng về "công đồng" tại chùa Dâu. Lễ hội tái hiện sinh động đời sống tín ngưỡng nông nghiệp, phản ánh khát vọng mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu của cư dân vùng châu thổ đồng bằng Bắc Bộ.

Những cánh đồng ngút ngàn xanh ở vùng đất bãi ven sông Đuống.

Bên kia sông Đuống còn có lăng và đền thờ Kinh Dương Vương (phường Thuận Thành) lưu giữ dấu tích của Kinh Dương Vương - Thủy tổ người Việt, ông nội của Vua Hùng. Hằng năm, vào dịp đầu Xuân, người Việt từ khắp mọi miền Tổ quốc lại nô nức kéo về tưởng nhớ công ơn đức Thuỷ tổ.

Bên kia sông Đuống có nhiều làng nghề nổi tiếng phản ánh đúng chất hay lam hay làm và tinh thần lạc quan của người nông dân xưa như: Tranh dân gian Đông Hồ, đồ đồng Đại Bái, tre trúc Xuân Lai... Trong đó, nghề làm tranh Đông Hồ đã đi vào thi ca: “Hỡi cô thắt lưng bao xanh/ Có về làng Mái với anh thì về/ Làng Mái có lịch có lề/ Có sông tắm mát có nghề làm tranh”. Nghề làm tranh Đông Hồ tuy không còn được sản xuất đại trà như thời hoàng kim cách đây vài trăm năm nhưng đã và đang được người dân nơi đây nâng niu, bảo tồn, hiện đang đề nghị UNESCO công nhận là Di sản văn hoá cần bảo vệ khẩn cấp.

Về bên kia sông Đuống, cùng chen vai trẩy hội vùng Dâu, đắm mình trong không khí rộn ràng, ta càng cảm nhận rõ ràng hơn về giá trị của độc lập - tự do như nhà thơ Hoàng Cầm từng mong ước: “Em đi trẩy hội non sông/ Cười vui ánh sáng muôn lòng xuân xanh”.

Trong những năm cuộc kháng chiến chống Pháp diễn ra ác liệt, nhà thơ Hoàng Cầm đã viết bài thơ “Bên kia sông Đuống” như một bản trường ca về vẻ đẹp của thiên nhiên, con người nơi đây và niềm tin về một ngày toàn thắng. Miền quê bên kia sông Đuống hiện lên với vẻ đẹp như cổ tích: “Quê hương ta lúa nếp thơm nồng/ Tranh Đông Hồ gà, lợn nét tươi trong/ Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp”. Thế nhưng, vẻ đẹp thanh bình, phồn thịnh của miền quê ấy bị xé toang trước sự giày xéo của kẻ thù: “Mẹ con đàn lợn âm dương chia lìa đôi ngả/ Đám cưới chuột đang từng bừng rộn rã/ Bây giờ tan tác về đâu?”. Trước cảnh tang thương của quê hương, nhà thơ đau xót thốt lên: “Đứng bên này sông sao nhớ tiếc/ Sao xót xa như rụng bàn tay”. Ấy cũng chính là tiếng lòng của những người dân nơi đây. Đau xót đấy nhưng họ không hèn nhát, không bi lụy. Biến đau thương thành hành động, Nhân dân phía Nam sông Đuống anh dũng đứng lên đánh đuổi quân thù: “Sông Đuống cuồn cuộn trôi/ Để nó cuốn phăng ra bể/ Bao nhiêu đồn giặc tơi bời…”.

Trong kháng chiến chống Pháp, Nhân dân vùng Nam sông Đuống đã xây dựng nhiều làng kháng chiến, thành lập các đội du kích cùng bộ đội chủ lực đánh giặc, giữ làng, giữ nước, lập nhiều chiến công. Ghi nhận những chiến công đó, nhiều xã đã được Nhà nước tặng thưởng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân, như: An Thịnh, Phú Hoà, Quảng Phú, Lâm Thao, Nhân Thắng, Xuân Lai, Cao Đức, Nguyệt Đức, Song Liễu, Trạm Lộ, Trí Quả…

Đánh đuổi hết giặc thù, quê hương giành được độc lập, tự do, những người dân vùng Nam Đuống lập tức bắt tay vào công cuộc kiến thiết quê hương. Nam Đuống trước kia là vùng kém phát triển hơn so với Bắc Đuống bởi những trở ngại về thông thương. Tuy nhiên, với chính sách đầu tư phát triển hiệu quả của tỉnh, vùng đất này đang từng ngày khởi sắc, trên đà cất cánh.

Với địa thế thuận lợi, gần Thủ đô Hà Nội, cảng Hải Phòng, Quảng Ninh, vùng Nam sông Đuống được Nhà nước lựa chọn xây dựng sân bay. Gần đây nhất, ngày 16/8/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Gia Bình với thủ tục đầu tư và xây dựng rút gọn. Mục tiêu đến năm 2030, sân bay có hai đường cất, hạ cánh, công suất 30 triệu hành khách và 1,6 triệu tấn hàng hóa mỗi năm; đến năm 2050 sẽ có 4 đường cất, hạ cánh, công suất 50 triệu khách và 2,5 triệu tấn hàng hóa.

Đi đôi với phát triển kinh tế, những nét văn hóa đặc trưng của vùng đất này cũng được gìn giữ, phát huy. Bây giờ về bên kia sông Đuống, ta dễ dàng gặp những bức tranh dân gian Đông Hồ độc đáo, tươi màu dân tộc. Trung tâm Bảo tồn tranh dân gian Đông Hồ (phường Thuận Thành) rộng cửa đón chào, sẵn lòng giới thiệu nét đặc sắc của di sản văn hóa cha ông với bè bạn muôn phương.

Bên kia sông Đuống hôm nay, lúa nếp vẫn thơm nồng trên những cánh đồng. Ngô khoai vẫn biếc xanh trên bãi. Chỉ khác, bà con nông dân ngày nay đã đầu tư sản xuất nông nghiệp hàng hóa, nông nghiệp công nghệ cao, quy mô lớn với nhiều giống cây trồng giá trị cao như tỏi, dưa chuột, dưa hấu, cà rốt… Sông Đuống vẫn cần mẫn chở chuyên dòng nước mát lành, bồi đắp phù sa cho bờ bãi tốt tươi.

Về đây, cùng chen vai trẩy hội vùng Dâu, đắm mình trong không khí rộn ràng, ta càng cảm nhận rõ ràng hơn về giá trị của độc lập - tự do như nhà thơ Hoàng Cầm từng mong ước: “Em đi trẩy hội non sông/ Cười vui ánh sáng muôn lòng xuân xanh”.

Thanh Hương

Nguồn: https://baobacninhtv.vn/ben-kia-song-duong-noi-phu-sa-va-van-hoa-giao-hoa-postid425768.bbg