"Bóng ma" trung tâm thương mại ở Trung Quốc và chỉ báo bong bóng bán lẻ

(Dân trí) - Hàng loạt trung tâm thương mại từng là biểu tượng thịnh vượng tại Trung Quốc đang đóng cửa. Đây không chỉ là câu chuyện về thương mại điện tử, mà là sự sụp đổ của cả một mô hình kinh doanh lỗi thời.

Cuối năm 2024, Trung Quốc có gần 7.000 trung tâm thương mại với diện tích trên 30.000m2, nhiều hơn gấp 6 lần so với Mỹ - một quốc gia có dân số chỉ bằng 1/4 nhưng GDP bình quân đầu người cao hơn.

Con số đó dường như phơi bày một sự thật tàn khốc, đó là một cuộc khủng hoảng thừa cung và sự sụp đổ niềm tin tiêu dùng đang đẩy ngành bán lẻ Trung Quốc vào cuộc thanh lọc lớn nhất trong nhiều thập kỷ.

Tính đến cuối năm 2024, Trung Quốc có gần 7,000 trung tâm thương mại (Ảnh: VCG).

Làn sóng đóng cửa và giá thuê chạm đáy

Một cơn địa chấn đang càn quét khắp các thành phố lớn của Trung Quốc, để lại phía sau là những “bóng ma” trung tâm thương mại khổng lồ.

Tại Thượng Hải, những cái tên huyền thoại như Pacific Department Store ở Xuhui sau 30 năm hoạt động hay Meilong Isetan (27 năm) đã phải ngậm ngùi đóng cửa vì thua lỗ kéo dài. Tình cảnh tương tự diễn ra ở các đô thị hàng đầu khác.

Tại Bắc Kinh, Parkson ở Fuxingmen, một biểu tượng hơn 3 thập kỷ, chấp nhận vi phạm hợp đồng trị giá hàng triệu nhân dân tệ để được giải thoát. Ngay cả các khu phức hợp hướng đến giới trẻ như Yingzhan cũng gục ngã dưới áp lực tài chính, lặng lẽ rút khỏi các vị trí vàng và xuất hiện trong danh sách nợ xấu.

Cú sốc lớn nhất có lẽ là việc Apple lần đầu tiên đóng cửa một cửa hàng tại Trung Quốc đại lục. Cửa hàng tại trung tâm thương mại InTime City ở Đại Liên, mở cửa từ năm 2015, nay đã bị chặn lối vào bằng những tấm bảng trắng vô hồn, báo hiệu sự kết thúc của một kỷ nguyên.

Sự suy thoái không chỉ thể hiện qua những cánh cửa đóng kín mà còn ở mức giá thuê lao dốc không phanh. Tại khu chợ sỉ Qipu Road sầm uất của Thượng Hải, giá thuê một mặt bằng đã rơi từ 70.000 nhân dân tệ/tháng xuống chỉ còn 500 nhân dân tệ mà vẫn không có người hỏi. Nhiều chủ nhà tuyệt vọng đến mức chấp nhận cho thuê miễn phí, chỉ thu phí quản lý cơ bản.

Dữ liệu từ NetEase cho thấy trong nửa đầu năm nay, giá thuê mặt bằng bán lẻ đã giảm ở 30 trên 35 thành phố hạng nhất và hạng 2, trong đó 8 thành phố giảm trên 10%. Quảng Châu ghi nhận mức giảm kỷ lục là hơn 15%. Không còn là một chu kỳ kinh tế thông thường, đây còn là dấu hiệu của một điểm yếu cấu trúc sâu sắc.

Tìm về gốc rễ của sự sụp đổ

Dù thương mại điện tử với dịch vụ giao hàng tận nhà rẻ và tiện lợi thường được xem là thủ phạm chính, nhưng đó chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Cuộc khủng hoảng này bắt nguồn từ 2 nguyên nhân sâu xa hơn, đó là sự sụp đổ niềm tin tiêu dùng và di sản của cơn sốt bất động sản.

Khủng hoảng niềm tin và chiếc ví thắt chặt của tầng lớp trung lưu

Nguyên nhân cốt lõi nằm ở sự suy giảm mạnh sức mua của tầng lớp trung lưu đô thị. Nhiều năm giảm phát của thị trường bất động sản đã làm xói mòn khối tài sản mà các hộ gia đình tích cóp được. Báo cáo của Hiệp hội Thương mại Hàng tiêu dùng Trung Quốc kết luận: “Vấn đề cốt lõi là lưu lượng khách và sức mua giảm”.

Sự bất ổn kinh tế đã biến chi tiêu tùy ý thành một điều xa xỉ. Việc đi đến trung tâm thương mại không còn là một lựa chọn phong cách sống, mà dần bị xem như một khoản chi phí không cần thiết. Như Guo Yunqi (28 tuổi) chia sẻ: "Khi tôi bước vào một trung tâm thương mại, mua sắm thường là điều ít được quan tâm nhất. Nếu thực sự cần gì, tôi có thể mua online".

Tầng lớp người tiêu dùng, vốn được kỳ vọng là động cơ tăng trưởng, giờ đây đang rút lui, thận trọng về tài chính và ngần ngại với việc mua sắm không thiết yếu.

Di sản của cơn sốt đất: Thừa mứa và kém hiệu quả

Sự sụp đổ của nền kinh tế trung tâm thương mại bắt nguồn từ các quyết định trong những năm bùng nổ bất động sản. Hệ thống thuế của Trung Quốc đóng một vai trò không nhỏ. Chính quyền địa phương, vốn phụ thuộc vào nguồn thu từ đất đai và thuế bán hàng, thường yêu cầu các dự án bất động sản lớn phải đi kèm với một trung tâm thương mại. Cách làm này đã tạo ra một sự thừa mứa khổng lồ các không gian bán lẻ mà không gắn liền với nhu cầu thực tế của thị trường.

Chỉ riêng năm 2023, 430 trung tâm thương mại mới đã mở cửa tại Trung Quốc. Cơn sốt xây dựng này tạo ra một vòng luẩn quẩn: các trung tâm mới mọc lên hút khách từ những nơi cũ kỹ hơn, mỗi dự án mới lại làm giảm sức sống của dự án trước đó. Hệ quả là nhiều trung tâm thương mại dần biến thành những khu ẩm thực khổng lồ, trong khi các mảng kinh doanh cốt lõi như thời trang và phong cách sống dần biến mất.

Sự sụp đổ của các trung tâm thương mại mang tính cấu trúc, bắt nguồn từ di sản của cơn sốt đất những năm trước (Ảnh: FastBull).

Cuộc vật lộn sinh tồn

Đối mặt với nguy cơ bị đào thải, các trung tâm thương mại buộc phải chuyển mình. Thay vì chỉ là nơi bán hàng, họ đang cố gắng biến mình thành những "trung tâm cộng đồng" - điểm đến để giao lưu, giải trí và trải nghiệm.

Quá trình tái định vị này đang diễn ra mạnh mẽ tại các thành phố lớn. Các sự kiện và hoạt động được tổ chức thường xuyên để níu chân khách hàng.

Trung tâm Bailian ZX ở Thượng Hải đã tổ chức hơn 700 sự kiện về anime và văn hóa đại chúng trong 18 tháng, thu hút hơn 15 triệu lượt khách. Tại Vũ Hán, trung tâm thương mại X118 cũng tập trung vào chủ đề anime và ghi nhận doanh thu tăng 32%.

Trung tâm thương mại Raffles ở Thượng Hải đã tái hiện lại những con ngõ phố của thập niên 90, với hình ảnh bà già bán hoa mộc lan, tivi cổ hay bàn bóng bàn để tạo kết nối cảm xúc. Ở Thâm Quyến, Vankeli phục hồi vẻ xưa của Quảng Châu với bảng hiệu neon và mô hình nhà ga cũ, biến việc mua sắm thành một hành trình ký ức.

Các trung tâm giờ đây tích hợp thêm nhiều dịch vụ công cộng. Một số nơi ở Bắc Kinh có cả sân cầu lông, khu vui chơi cho thú cưng, thậm chí là văn phòng đăng ký kết hôn hay căng tin giá rẻ. Ge Hong, một nhà quy hoạch thương mại, cho biết: “Thay vì chạy theo thương hiệu xa xỉ, nhiều trung tâm hiện hướng đến tiện ích và cộng đồng. Đây là chiến lược xuất phát từ nhu cầu thực tế”.

Các tầng trệt từng là nơi của các boutique thời trang xa xỉ nay được thay thế bằng cửa hàng vàng bạc, showroom xe hơi, đồ gia dụng để duy trì doanh thu ổn định.

Một nghịch lý thú vị là trong khi nhiều trung tâm thương mại hiện đại chật vật, một số trung tâm cũ lại bất ngờ thu hút giới trẻ bằng chính sự cổ điển của mình. Nội thất cũ, hóa đơn viết tay, và những nhân viên bán hàng lớn tuổi hay trò chuyện lại trở thành một nét duyên dáng độc đáo.

Guo Yunqi kể lại trải nghiệm tại một trung tâm thương mại cũ ở Bắc Kinh: “Mọi thứ đều rẻ, dịch vụ rất ấm áp”. Quá trình thanh toán bằng bút chì trên chiếc máy tính tiền cổ khiến cô thấy thú vị và ở lại hàng giờ.

Miền đất hứa mới: Các thành phố nhỏ lên ngôi

Trong khi các đô thị lớn đang oằn mình trước khủng hoảng thừa, các thành phố nhỏ hơn lại trở thành miền đất hứa cho các nhà phát triển trung tâm thương mại. Tại đây, mô hình trên vẫn còn là một khái niệm mới mẻ, một dấu mốc văn hóa và là nơi cung cấp sự đa dạng về thương hiệu và giải trí mà người dân địa phương còn thiếu.

Liu Ya, một giáo viên trở về quê ở Wuhu, An Huy, cho biết: “Ở Bắc Kinh, những trung tâm như thế này đầy rẫy. Nhưng ở quê tôi, nó còn rất mới. Ai cũng đến đó, đặc biệt là vào các ngày lễ”.

Chi phí thuê rẻ hơn và sự cạnh tranh ít khốc liệt hơn cũng là những yếu tố hấp dẫn. Theo thống kê, trong gần 400 trung tâm thương mại mở cửa năm 2023, 40% nằm ở các thành phố hạng ba trở xuống, gần gấp ba lần so với các thành phố hạng nhất.

Với lựa chọn giải trí hạn chế, các trung tâm thương mại ở các thị trấn nhỏ thường rất đông đúc vào dịp lễ (Ảnh: VCG).

Các chuyên gia cảnh báo rằng làn sóng đóng cửa hiện tại có thể mới chỉ là khởi đầu. Cuộc tái cơ cấu sâu sắc và đau đớn này là cái giá phải trả cho nhiều năm mở rộng không kiểm soát, chạy theo lợi nhuận ngắn hạn và đầu cơ bất động sản.

Nhu cầu về một không gian chung để tụ tập, ăn uống, giải trí sẽ không bao giờ biến mất. Tuy nhiên, mô hình trung tâm thương mại truyền thống, chỉ tập trung vào việc bán hàng, chắc chắn đã lỗi thời. Để tồn tại, chúng không thể chỉ là những lớp vỏ hào nhoáng.

Như nhà tư vấn kinh doanh Zhang Yin nhận định, bước tiến tiếp theo không phải là về thẩm mỹ, mà là về nội dung. “Trung tâm thương mại không chỉ là bối cảnh đẹp cho phong cách sống mà phải chứa đựng nội dung của cuộc sống thực, nơi người ta có thể uống trà, tham gia câu lạc bộ sách, trò chuyện với người lạ. Đó mới là cuộc sống”.

Tương lai của ngành bán lẻ Trung Quốc sẽ thuộc về những không gian có thể thực sự trở thành trung tâm của cộng đồng.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/bong-ma-trung-tam-thuong-mai-o-trung-quoc-va-chi-bao-bong-bong-ban-le-20251029224032918.htm