Công nghệ thông tin tạo điều kiện cho đổi mới, tinh gọn bộ máy

Để thực hiện khẩn trương khối lượng công việc lớn này, vai trò của công nghệ thông tin rất quan trọng để hoàn thành các nhiệm vụ theo đúng chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chỉ đạo.

Tinh gọn bộ máy phải tháo rào cản về thể chế

Nguyên Thứ trưởng Thông tin và Truyền thông Mai Liêm Trực cho rằng, Nghị quyết 18-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” được ban hành ngày 25/10/2017,nhưng sau hơn 7 năm, triển khai chưa được bao nhiêu, do nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu do nhận thức chưa thấy được sự khẩn cấp của việc tinh gọn bộ máy và cải cách thể chế. Trong khi đó, thể chế là nhân tố quyết định cho sự thành bại của một quốc gia.

Vì thế, ông Mai Liêm Trực cho rằng, hiện nay, khoa học công nghệ phát triển nhanh chóng, đặc biệt là các công nghệ số như là trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, Internet vạn vật… tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc cải cách thể chế mạnh mẽ mà bước đầu tiên đột phá chính là tái cấu trúc hệ thống bộ máy quản trị quốc gia từ Trung ương đến địa phương. Từ đây, chúng ta làm những bước tiếp theo, thay đổi hệ thống Luật pháp và cơ chế vận hành từ Hiến pháp, Luật, văn bản dưới Luật cùng các chính sách. Cuối cùng là việc bố trí cán bộ đặc biệt là người đứng đầu từ Trung ương đến địa phương để vận hành hệ thống theo cấu trúc mới và hành lang pháp lý mới.

“Đến nay, ở Trung ương chúng ta đã làm rất nhanh để tinh gọn, bộ máy. Bước tiếp theo chúng ta đang sắp hoàn thành là cấu trúc quản trị quốc gia trên địa bàn hành chính. Đây là đợt tái cấu trúc quản lý bộ máy lớn nhất từ Trung ương tới địa phương từ trước đến nay”, ông Mai Liêm Trực nói.

Tuy nhiên, nguyên Thứ trưởng Thông tin và Truyền thông cũng nhận định còn nhiều khó khăn trong việc triển khai Nghị quyết 18 vì đây là cuộc cải tổ lớn nhất 50 năm qua, phạm vi tác động rộng lớn, khối lượng công việc đồ sộ. Trong khi đó, áp lực từ tăng trưởng kinh tế đặt ra với Việt Nam rất lớn, 8% trong năm 2025 và lên hai con số từ những năm tiếp theo.

Bên cạnh đó, việc giải quyết chính sách cho hàng trăm nghìn công chức nghỉ việc, thay đổi vị trí công tác cũng là một bài toán lớn.

Nguyên Thứ trưởng Thông tin và Truyền thông Mai Liêm Trực.

Do đó, theo ông Mai Liêm Trực, để tiến hành đổi mới, tinh gọn hiệu quả, chúng ta phải chấp nhận “hy sinh”, phải đổi mới tư duy, có suy nghĩ đột phá, có cách làm khác để có thể đưa đến những quyết định mạnh mẽ, chưa có tiền lệ.

Để tiến hành đổi mới, tinh gọn hiệu quả, chúng ta phải chấp nhận “hy sinh”, phải đổi mới tư duy, có suy nghĩ đột phá, có cách làm khác để có thể đưa đến những quyết định mạnh mẽ, chưa có tiền lệ.

Đồng quan điểm này, ông Nguyễn Quang Đồng, Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) cho rằng, trong việc sáp nhập các đơn vị, việc chia chức năng khoa học còn nhiều khó khăn. Và quan trọng nhất là làm thế nào có được đội ngũ công chức mạnh để vận hành bộ máy, xử lý hồ sơ công việc trơn tru. “Chúng ta có quyết tâm chính trị rất cao nhưng khó khăn của Việt Nam chính là sự phối hợp giữa các đơn vị với nhau”, ông Đồng bày tỏ.

Tinh gọn bộ máy phải gắn với chuyển đổi số

Hệ thống thanh toán Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đóng vai trò xương sống của nền kinh tế, xử lý 830.000 tỷ đồng giao dịch mỗi ngày. Vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 26/2025/NĐ-CP về Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của NHNN. Cụ thể, cơ cấu tổ chức của NHNN giảm 6 đơn vị tại ngân hàng Trung ương; Cơ quan Thanh tra Giám sát Ngân hàng được tổ chức lại thành 3 đơn vị; 63 chi nhánh NHNN tại các tỉnh, thành phố được sắp xếp thành 15 NHNN khu vực, mỗi NHNN khu vực phụ trách nhiều tỉnh lân cận.

Việc chuyển đổi hệ thống công nghệ thông tin trong 3 tháng là một nhiệm vụ thách thức. Nhưng chỉ trong thời gian ngắn, với sự phối hợp chặt chẽ của FPT, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã triển khai tinh gọn bộ máy theo Nghị quyết 18-NQ/TW, đồng thời nâng cấp hệ thống công nghệ để phù hợp với mô hình tổ chức mới.

Đây là một thí dụ điển hình cho việc lựa chọn giải pháp công nghệ thông tin hiệu quả để thực hiện song song 2 nhiệm vụ: vừa tinh gọn bộ máy, vừa thực hiện chuyển đổi dữ liệu chính xác, an toàn, bảo đảm hệ thống vận hành thông suốt, ổn định.

Nguyên Thứ trưởng Mai Liêm trực đánh giá, cuộc đổi mới lần này 70% là thể chế, 30% là công nghệ. Cuộc cải tổ bộ máy quản trị quốc gia, sáp nhập tỉnh, huyện, xã… có thuận lợi rất lớn là Việt Nam đang có sự phát triển công nghệ thông tin, ứng dụng chuyển đổi số, AI mạnh mẽ.

“Cả triệu Đảng viên cả nước cùng tiếp nhận tinh thần Nghị quyết 57 thông qua cầu truyền hình. Chính phủ số, ngân hàng số… tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, giảm các bước trung gian. Rõ ràng, hệ thống công nghệ thông tin, dữ liệu lớn, AI, Internet vạn vật… làm nên năng lực tuyệt vời cho hệ thống quản lý. Công nghệ thông tin sẽ thay đổi làm chúng ta bất ngờ. Công tác điều hành không còn bị hạn chế về khoảng cách không gian, thời gian”, ông Mai Liêm Trực nói.

Hệ thống công nghệ thông tin, dữ liệu lớn, AI, Internet vạn vật… làm nên năng lực tuyệt vời cho hệ thống quản lý. Công nghệ thông tin sẽ thay đổi làm chúng ta bất ngờ. Công tác điều hành không còn bị hạn chế về khoảng cách không gian, thời gian.

Nguyên Thứ trưởng Thông tin và Truyền thông Mai Liêm Trực

Tuy nhiên, ông cho rằng, quyết định thành bại của chuyển đổi số không phải là những nhà công nghệ mà chính là những người đứng đầu, những nhà hoạch định chính sách, doanh nhân: “Người đứng đầu phải là người có tâm huyết, có khát vọng, dám dấn thân. Hay nói cách khác là họ phải mạnh, sạch và có tầm nhìn, xây dựng bộ máy tổ chức tốt và sử dụng bộ máy có cán bộ tài năng”.

Để thích ứng với một giai đoạn mới tinh gọn đội ngũ cán bộ công chức, đòi hỏi đội ngũ này cần phải thay đổi, ứng dụng công nghệ thông tin vào công việc trơn tru, hiệu quả.

Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS).

Theo ông Nguyễn Quang Đồng, công nghệ có vai trò phụ trợ đắc lực để cung cấp các căn cứ khoa học, dự báo tình hình, phân phối khối lượng công chức cho phù hợp.

“Thí dụ, khi Hà Nội lấy chia tiêu chí chia cấp độ đô thị loại 1, 2, 3 để đưa ra số công chức, nhưng chưa chắc đô thị loại 3 là phường Mộ Lao và Văn Quán đã phát sinh cùng khối lượng công việc như nhau. Do đó, dựa trên số lượng giao dịch, xử lý hồ sơ, công nghệ sẽ giúp nhận ra trung bình một công chức cần bao nhiêu thời gian để xử lý hồ sơ, lưu lượng hồ sơ phường nào lớn để từ đó điều chỉnh số lượng công chức phù hợp từng địa bàn”, ông Đồng nói.

Chuyên gia này cho rằng, công nghệ sẽ giúp giảm số lượng những công việc đơn giản như kiểm tra tính xác thực của hồ sơ, giảm các khâu trung gian… Khi các công đoạn thủ công được thay bằng công nghệ, công chức có thời gian làm việc có giá trị gia tăng cao hơn.

Tuy nhiên, ông Đồng cũng nhấn mạnh, để lực lượng doanh nghiệp số Việt Nam phát huy hiệu quả chuyển đổi số, cần phải có thị trường. Lúc này, Nhà nước phải là người mua lớn nhất để các doanh nghiệp công nghệ phát triển những sản phẩm đặc thù với thị trường Việt Nam. Nếu Nhà nước sử dụng hiệu quả nguồn vốn, sẽ tạo ra lợi ích lớn cho các doanh nghiệp công nghệ trong phát triển giải pháp công nghệ số.

Nhận định chuyển đổi số sẽ thay đổi mô hình kinh doanh, cấu trúc doanh nghiệp, thay đổi mô hình quản trị của nhà nước, quốc gia, giúp tinh gọn bộ máy thuận lợi, ông Mai Liêm Trực bày tỏ: “Nếu có một lời khuyên cho các tỉnh, thành phố khi sáp nhập thì cần làm sớm một hạ tầng thông tin quản lý liên thông kết nối đủ mạnh và an toàn để quản lý chung trên một nền tảng – platform”.

Ông cũng gợi ý Việt Nam có thể tham khảo mô hình của Singapore về triển khai bộ máy quản lý công chức hiệu quả, công chức có thu nhập xứng đáng như công ty tư nhân. Trung Quốc cũng có kinh nghiệm về quản lý hệ thống lớn của chính quyền địa phương và quản lý hệ thống công chức theo mục tiêu, kết quả.

Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết 18-NQ/TW cùng hỗ trợ nhau không tách rời. Nghị quyết 57-NQ/TW sẽ hỗ trợ cho tái cấu trúc hệ thống bộ máy và vận hành bộ máy.

Ông Mai Liêm Trực

Ông Mai Liêm Trực cho rằng, Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết 18-NQ/TW cùng hỗ trợ nhau không tách rời. Nghị quyết 57-NQ/TW sẽ hỗ trợ cho tái cấu trúc hệ thống bộ máy và vận hành bộ máy.

Nhận định quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia rất rõ “Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới”, ông Mai Liêm Trực nhấn mạnh, người đứng đầu các đơn vị phải coi trọng phát triển phát triển công nghệ để bộ máy chạy hiệu quả, hiệu năng chứ không chỉ tập trung cải tổ bộ máy.

“Cuộc sống thay đổi quá nhanh cả về tổ chức bộ máy, thể chế hoạt động với các công nghệ số và chuyển đổi số, vì vậy, người đứng đầu tất cả cơ quan Trung ương và địa phương, cũng như người dân và doanh nghiệp phải thay đổi tư duy, dám dấn thân, chấp nhận những hy sinh, thiệt thòi nhất định thì công cuộc bứt phát mạnh mẽ sẽ thành công”, ông Mai Liêm Trực bày tỏ.