Đàn đá... chạm nhịp trái tim

Trong chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân cùng đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đến Hàn Quốc (từ ngày 10 - 13/8), tại buổi giao lưu văn hóa có sự tham dự của lãnh đạo 2 nước, Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Thanh Hải (Nhà hát Ca múa nhạc dân gian Sao Biển - tỉnh Đắk Lắk) đã vinh dự phục vụ biểu diễn đàn đá, giới thiệu nét văn hóa độc đáo của Việt Nam đến với bạn bè quốc tế.

NSND Thanh Hải kể, anh đã nhiều lần đến Hàn Quốc biểu diễn đàn đá, kèn đá trong các chương trình giao lưu giữa tỉnh Phú Yên (cũ) với tỉnh kết nghĩa Chungbuk, nhưng lần này khác hẳn: Vào Nhà Xanh biểu diễn phục vụ Tổng Bí thư và Tổng thống, cùng các Phu nhân!

Trước lãnh đạo hai nước, NSND Thanh Hải trình diễn tiết mục mở đầu bằng ngẫu hứng núi rừng Tây Nguyên, tiếp nối là khí thế hào hùng của Việt Nam với bài "Dòng máu Lạc Hồng" và kết lại bằng giai điệu dân ca nổi tiếng của Hàn Quốc Arirang.

Khi bài biểu diễn kết thúc, tiếng vỗ tay từ các vị khách quý vang lên kéo dài với sự ngưỡng mộ, thích thú. Âm thanh của đá từ ngàn năm của tiền nhân như đồng vọng, âm vang. Đích thân Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân giới thiệu một cách tường tận về bộ đàn đá Tuy An (8 thanh), bộ đàn đá có thang âm chuẩn nhất, có niên đại từ 2.500 - 3.000 năm và khái quát về đàn đá Việt Nam.

Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung và Phu nhân thích thú khi cầm dùi gõ thử đàn đá trong sự chứng kiến của Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân. Ảnh: NSND Thanh Hải cung cấp

Khi tiếng đàn đá Tuy An do NSND Thanh Hải biểu diễn vang lên ở Nhà Xanh (Hàn Quốc), sau những tràng pháo tay của các nhà lãnh đạo của hai đất nước, ta hiểu: Câu chuyện văn hóa của Việt Nam được kể bằng ngôn ngữ của đá, của tiền nhân, đã chạm tới trái tim của thế giới hôm nay.

Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung và Phu nhân vô cùng thích thú những thanh âm khi trong veo, lảnh lót, khi trầm đục âm vang được cất lên từ những thanh đá sần sùi, thô ráp. Đặc biệt là bộ đàn đá của Việt Nam gõ được cả bài dân ca nổi tiếng của Hàn Quốc Arirang. “Tổng thống Hàn Quốc và Phu nhân thích thú đến mức còn thử gõ đàn đá. Tôi vui vẻ hướng dẫn vị lãnh đạo nước bạn gõ lên những thanh âm của đàn đá Việt Nam trong niềm hạnh phúc, tự hào”, NSND Thanh Hải vui vẻ kể.

NSND Bùi Thanh Hải chính là người kiên bền đưa đàn đá bước ra sân khấu lớn và vượt khỏi biên giới Việt Nam.

Tốt nghiệp ngành Âm nhạc, bộ môn kèn trompete, Thanh Hải sớm bộc lộ khả năng “chạm vào” nhiều chất liệu âm nhạc: trống, keyboard, guitar, hòa âm - phối khí, sáng tác nhạc múa… Ở Nhà hát Ca múa nhạc dân gian Sao Biển, anh không chỉ là người chơi nhạc cụ mà còn là nhạc trưởng thầm lặng, người thiết kế không gian âm thanh cho các chương trình lớn nhỏ.

Với nghệ sĩ Thanh Hải, đàn đá không chỉ là nhạc cụ mà còn là di sản tiền sử mang hơi thở núi sông. Anh kiên trì nghiên cứu thang âm, kỹ thuật gõ, cách đặt dùi, xử lý độ ngân, tắt để tiếng đá vừa chuẩn xác vừa giàu biểu cảm. Trong những tiết mục tiêu biểu của Sao Biển, như: Lời của đá, Hồn đá, Ngày hội quê tôi…, anh kết hợp đàn đá với bộ gõ, dây, hơi, thậm chí điện tử để dựng nên bố cục nhiều lớp tạo nên những cao trào cộng hưởng. Tiếng đá không còn “đơn âm” mà trở thành một dàn sắc thái: có khi trong veo, có khi gai góc, khi lại rung vang dày dặn.

Năm 2019, Nghệ sĩ Ưu tú Bùi Thanh Hải được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân bởi đóng góp nổi trội trong bảo tồn, phát huy di sản âm nhạc dân tộc ở Đắk Lắk nói riêng và Việt Nam nói chung.

Nhưng có lẽ dấu ấn lớn nhất của Thanh Hải nằm ở “độ vươn” của tiếng đá. Nhiều năm qua, anh cùng đồng nghiệp đưa đàn đá và kèn đá đi ra khỏi sân khấu địa phương, đến các không gian văn hóa nghệ thuật khu vực và quốc tế. Những cuộc trình diễn, giao lưu, trưng bày tại Lào, Hàn Quốc… giúp khán giả nước ngoài chạm vào một Việt Nam vừa cổ xưa vừa đương đại.

Mỗi lần đàn đá bước ra ánh đèn sân khấu, khán giả như nghe tiếng sóng vỗ bờ, tiếng gió lộng qua Mũi Điện, nhịp chèo mưu sinh của ngư dân, nhịp gùi nương rẫy trập trùng miền sơn cước, tiếng âm vang, đồng vọng từ ngàn xưa. Hơn thế, anh trực tiếp và khuyến khích đồng nghiệp thử nghiệm đàn đá kết hợp với trống đôi, cồng chiêng, với sáo H'Mông, với guitar điện hay synthesizer… Vì vậy, những chương trình do anh dàn dựng luôn có cấu trúc “mở”: giàu dân gian mà không cũ, đậm hiện đại mà không lạc gốc.

Nguồn: https://baodaklak.vn/van-hoa-du-lich-van-hoc-nghe-thuat/202508/dan-da-cham-nhip-trai-tim-39e02c5/