Trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào một giai đoạn phát triển mới với trí tuệ nhân tạo (AI) nằm trong nhóm công nghệ chiến lược và là một trong những động lực chính, chúng ta hãy cùng bàn về câu hỏi quan trọng: Việt Nam sẽ hiện lên như thế nào trong tâm trí bạn bè quốc tế?
Các tác động chiến lược của AI
Hiếm có công nghệ nào trong lịch sử lại tạo ra mức độ lan tỏa và ảnh hưởng sâu rộng như AI, đặc biệt là AI tạo sinh (Generative AI). Chỉ trong vòng chưa đầy ba năm kể từ khi ChatGPT ra mắt (tháng 11/2022), các công cụ AI tạo sinh đã thâm nhập sâu vào mọi lĩnh vực — từ giáo dục, truyền thông, đến kinh doanh và quản trị công. Nó đang tái định hình nhịp điệu và cấu trúc của cuộc sống, đòi hỏi mọi quốc gia, doanh nghiệp và cộng đồng phải nhanh chóng thích nghi.
Trước hết, AI đang đẩy nhanh hầu như mọi quá trình trong đời sống chính trị, kinh tế, xã hội. Chu kỳ đổi mới sản phẩm, vòng đời ý tưởng, tốc độ lan tỏa của các xu hướng văn hóa, xã hội — tất cả đều đang được rút ngắn một cách đáng kể. Một chiến dịch truyền thông có thể được sản xuất và trở thành hiện tượng toàn cầu chỉ trong vài ngày, nhờ các nền tảng AI hỗ trợ sáng tạo và phân phối nội dung. Một chính sách mới có thể được triển khai, phổ cập trên diện rộng chỉ trong vài tuần hoặc vài tháng mà trước đây có thể phải mất nhiều năm. Trong bối cảnh đó, khả năng thích ứng liên tục, học hỏi nhanh và làm mới hình ảnh sẽ trở thành yếu tố sống còn.
Du khách tham quan phố cổ Hội An bằng đường sông Hoài (Ảnh minh họa: Công Bính)
Những tác động chiến lược không chỉ dừng lại ở tốc độ. AI còn đang làm cho thế giới thu nhỏ lại, đồng thời khiến cạnh tranh toàn cầu trở nên khốc liệt hơn. Khi rào cản tiếp cận tri thức và công nghệ giảm mạnh, khi tất cả đều có thể tận dụng những công cụ AI ngày càng mạnh mẽ, thì chuẩn mực cạnh tranh cũng tăng lên.
Một doanh nghiệp nhỏ, một quốc gia tầm trung, giờ đây hoàn toàn có thể vươn ra toàn cầu — nhưng cũng đồng nghĩa với việc họ sẽ phải đối mặt với những đối thủ tinh anh hơn, đến từ khắp mọi nơi. Trong không gian số ngày càng tích hợp chặt chẽ ấy, mọi chủ thể đều đang cùng bước vào một sân chơi chung, nơi sự khác biệt và giá trị thực phải đủ rõ ràng để chiếm lĩnh được thị trường.
Tuy nhiên, có lẽ thách thức đáng gờm nhất lại đến từ chính sự “đồng hóa” về nhận thức mà AI vô hình trung tạo ra. Khi hàng tỉ người cùng sử dụng những công cụ AI giống nhau phục vụ một loạt các công việc từ tìm kiếm thông tin, dịch thuật, đến sáng tạo và tiêu thụ nội dung, thì các sắc thái văn hóa, cách nhìn nhận thế giới, và bản sắc riêng biệt rất dễ bị "làm phẳng." Phần lớn các mô hình AI hiện đại đều được huấn luyện trên kho dữ liệu chịu ảnh hưởng nặng nề bởi các trung tâm tri thức phương Tây hoặc Trung Quốc. Nếu không chủ động gìn giữ và làm mới bản sắc của mình, các quốc gia nhỏ và trung bình sẽ dễ dàng bị cuốn vào một không gian nhận thức toàn cầu hóa ngày càng đơn điệu.
Ba tác động chiến lược của AI — gia tốc, cạnh tranh gay gắt, và nguy cơ đồng hóa — đang thay đổi căn bản luật chơi toàn cầu. Trong bối cảnh ấy, những cách tiếp cận cũ về phát triển, hội nhập, và kể cả xây dựng thương hiệu quốc gia sẽ không còn đủ sức đáp ứng. Đơn cử, câu chuyện về một nền kinh tế mới nổi, năng động và hội nhập, dù rất tích cực, lại dễ bị hòa lẫn khi nhiều quốc gia khác trên thế giới cũng đang theo đuổi những mục tiêu tương tự.
Thương hiệu của Việt Nam
Trong bối cảnh toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng dưới tác động của AI, một trong những câu hỏi mà mỗi quốc gia đều cần tự đặt ra là: mình đang được nhìn nhận như thế nào? Liệu hình ảnh đó có còn phù hợp, có đủ sức thuyết phục trong một thế giới mới đầy cạnh tranh về ý tưởng, giá trị và cảm xúc hay không?
Hơn nữa, đó còn là một thế giới mà không gian chiến lược đang dịch chuyển quá nhanh, và ai không kịp nhận diện sớm những thay đổi này sẽ rất dễ bị lỡ nhịp trong cuộc đua mới của thế kỷ XXI.
Với Việt Nam, hành trình hội nhập suốt gần bốn thập kỷ qua đã giúp hình ảnh quốc gia ngày càng được biết đến rộng rãi hơn. Từ một đất nước từng trải qua nhiều thập kỷ chiến tranh, Việt Nam đã vươn lên như một nền kinh tế tăng trưởng nhanh bậc nhất khu vực, với môi trường đầu tư ngày càng thuận lợi, và một xã hội trẻ trung, năng động. Nhiều bạn bè quốc tế đánh giá cao sự thân thiện của con người Việt Nam cùng tinh thần bền bỉ, vượt khó, và hơn hết là sự cởi mở, tinh thần sẵn sàng đổi mới, thích ứng.
Cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt bao nhiêu, giá trị thương hiệu quốc gia càng lớn bấy nhiêu. Vì thế, hình ảnh Việt Nam cần hiện lên rõ nét hơn trong tâm trí bạn bè quốc tế hơn bao giờ hết. Chúng ta đã có nhiều nền tảng quý báu: bản sắc văn hoá đậm đà, thiên nhiên đặc sắc, lịch sử đấu tranh oai hùng, cùng những thành tựu của công cuộc đổi mới. Những giá trị đó đã tạo nên thiện cảm và sự mến mộ dành cho Việt Nam suốt nhiều thập kỷ qua.
Tuy nhiên, với việc các công nghệ như AI đang làm mờ mọi ranh giới và tăng tốc mọi chuyển động – những mô tả quen thuộc như “thân thiện,” “đang phát triển,” hay “năng động” dù đúng vẫn chưa đủ để tạo nên một thương hiệu có sức cạnh tranh dài hạn. Khi nhiều quốc gia trong khu vực cũng theo đuổi những mục tiêu tương tự, việc chỉ dựa vào các ấn tượng dễ mến sẽ khiến hình ảnh Việt Nam dễ bị hòa lẫn.
Câu hỏi đặt ra là: nếu phải chọn một thương hiệu mới cho Việt Nam – một hình ảnh vừa kế thừa được chiều sâu truyền thống, vừa thể hiện được bản sắc riêng biệt trong thế kỷ XXI – thì chúng ta nên chọn điều gì?
Một thương hiệu mới
Khi công nghệ ngày càng chi phối mọi khía cạnh của đời sống, khi từng khoảnh khắc đều có thể được số hóa và tối ưu hóa, thì trải nghiệm được “sống thật” — được thực sự kết nối với con người, với không gian, với văn hóa — rất có thể sẽ trở thành một dạng “xa xỉ phẩm” mới của thời đại.
Trong bối cảnh ấy, Việt Nam, nếu biết gìn giữ và phát huy bản sắc riêng, có cơ hội trở thành một điểm đến toàn cầu cho những ai khao khát sự kết nối sâu sắc, chân thực và đầy cảm xúc ấy. Chúng ta nỗ lực xây dựng Việt Nam trở thành một nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại và nước phát triển, thu nhập cao, nhưng không nhất thiết phải chạy theo hình mẫu của một “thung lũng Silicon mới” hay một “thiên đường du lịch mới” ở Đông Nam Á.
Thay vào đó, chúng ta có thể là nơi mà con người không chỉ thở, mà thực sự cảm thấy mình đang sống — với các giác quan được đánh thức, với chiều sâu văn hóa hiện hữu trong đời sống thường nhật, và với những mối quan hệ giữa người với người chưa bị thay thế bởi sự tiện lợi vô cảm. Đó có thể là một buổi sáng ngồi thưởng thức cà phê trong một quán nhỏ khuất trong ngõ Hà Nội, nơi bạn có thể nghe rõ tiếng thì thầm của phố xá, tiếng người qua lại xen lẫn mùi hương của những tách nâu đá mới pha.
Hay những buổi tối dạo quanh các khu phố sôi động ở Sài Gòn, nơi nhịp sống không ngừng chuyển động, nhưng luôn giữ được nét thân thiện và gần gũi rất riêng. Cũng có thể là những khu chợ địa phương nơi người bán và người mua vẫn mặc cả sôi nổi như một phần của đời sống, chứ không phải một màn trình diễn cho khách du lịch. Đó là những cộng đồng sáng tạo trẻ — nghệ sĩ, nhà làm phim, nhà thiết kế, lập trình viên — đang dần tìm thấy ở Việt Nam một không gian cho thử nghiệm và khám phá.
Ở Việt Nam, cuộc sống hiện đại không đòi hỏi sự biệt lập khỏi cộng đồng. Trái lại, các yếu tố truyền thống, hiện đại, cá nhân và cộng đồng vẫn đang đan cài, giao thoa một cách tự nhiên — để bất cứ ai đặt chân đến đây cũng có thể cảm nhận được một nhịp sống đầy cảm xúc, đầy tình người nhưng vẫn đầy đủ tiện nghi. Đây chính là giá trị mà Việt Nam có thể mang lại cho thế giới trong nhiều thập kỷ tới — và cũng là một trong những giá trị vững chắc góp phần xây dựng thương hiệu quốc gia.
Dĩ nhiên để thương hiệu ấy thực sự thuyết phục và có sức sống bền vững sẽ cần có sự chủ động. Không gian công cộng cần được gìn giữ và thiết kế để khuyến khích sự kết nối người – người. Các giá trị văn hóa phải được lan tỏa nhưng không bị thương mại hóa quá mức. Những chính sách thông minh có thể giúp thu hút và nuôi dưỡng các cộng đồng sáng tạo quốc tế, để Việt Nam trở thành một trong những "ốc đảo" còn lại của trải nghiệm sống đầy nhân bản trong một thế giới ngày càng tràn ngập công nghệ.
Trong 10, hay 20 năm tới, nếu chúng ta lựa chọn đúng con đường dành cho mình, có lẽ khi bạn bè quốc tế nghĩ đến Việt Nam, họ sẽ không còn chỉ nhớ đến những câu chuyện của quá khứ, hay đơn giản coi đây là một điểm đến du lịch. Họ sẽ nghĩ đến một nơi mà khi đến, bạn thực sự cảm nhận được mình đang sống — giữa con người, giữa không gian, giữa một nhịp sống đầy cảm xúc. Một thương hiệu như thế, nếu xây dựng được, sẽ giúp chúng ta chạm vào đúng nhu cầu sâu xa nhất của con người ở mọi nơi trên thế giới: được sống thật, kết nối thật.
Khi so sánh với các thương hiệu quốc gia đã được xây dựng bài bản trong khu vực, có thể thấy ở góc độ nào đó Việt Nam vẫn còn thiếu một tầng thông điệp thuyết phục hơn, những giá trị và hình ảnh tạo nên sự khác biệt lâu dài. Nhật Bản gắn liền với chất lượng và sự tinh tế, thấu đáo. Hàn Quốc với sự sáng tạo và sức lan tỏa văn hoá đại chúng. Singapore với năng lực quản trị hiện đại và môi trường sống lý tưởng.
Với Việt Nam, vấn đề không phải là thiếu giá trị hay thiếu câu chuyện để kể, mà là làm sao để chắt lọc được tinh thần cốt lõi ấy thành một thông điệp rõ ràng, nhất quán và đầy cảm xúc - đủ sức khơi gợi trí tưởng tượng và in dấu trong tâm trí bạn bè quốc tế.
Tác giả: Ngô Di Lân là Tiến sĩ ngành Quan hệ Quốc tế (Đại học Brandeis, Mỹ). Các mối quan tâm nghiên cứu chính của anh bao gồm: an ninh quốc tế, xung đột vũ trang, tác động của AI đối với quan hệ quốc tế và các ứng dụng của AI trong hoạch định chiến lược & chính sách an ninh quốc gia. Anh hiện công tác tại Viện Nghiên cứu chiến lược ngoại giao, Học viện Ngoại giao.
Dantri.com.vn
Nguồn:https://dantri.com.vn/tam-diem/dinh-vi-viet-nam-khi-tri-tue-nhan-tao-thay-doi-cuoc-choi-20250617071755869.htm
Bình luận (0)