Định vị Việt Nam qua ẩm thực

Từ phở Clinton, bún chả Obama đến món Việt toàn cầu

Hình ảnh Tổng thống Mỹ Bill Clinton đứng trên ban công tầng 2 của một quán phở ngay cạnh chợ Bến Thành, vẫy chào vào một ngày tháng 11.2000 vẫn còn in đậm trong ký ức nhiều người dân TP.HCM. Đó là thời điểm lịch sử khi ông Clinton là tổng thống Mỹ đầu tiên thăm Việt Nam kể từ khi chiến tranh kết thúc. Đó cũng chính là lúc phở bắt đầu hiện diện một cách đầy tự hào trên truyền thông quốc tế, mở ra chương mới cho ẩm thực Việt Nam với vị thế quan trọng trên bản đồ ẩm thực thế giới sau này.

Định vị Việt Nam qua ẩm thực - Ảnh 1. — Tổng thống Mỹ Bill Clinton chụp ảnh cùng nhân viên quán Phở 2000

Quán có tên Phở 2000 từng được gia đình ông Clinton ghé đến năm nào đến nay vẫn còn hoạt động, tiếp tục thu hút du khách trong và ngoài nước. Đến đây, thực khách có thể ngắm nhìn những bức ảnh lịch sử từ 25 năm trước được chủ quán treo trang trọng, như nhắc nhớ mọi người về khởi đầu của ẩm thực Việt trong hành trình được du khách quốc tế vinh danh.

Đến năm 2016, trong chuyến thăm Hà Nội, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã dành thời gian thưởng thức bún chả trong phố cổ. Cùng ngồi với tổng thống là "ông trùm ẩm thực thế giới" - siêu đầu bếp Anthony Bourdain và cuộc trò chuyện trong bữa tối hôm ấy là một phần trong chương trình ẩm thực nổi tiếng Parts Unknown của kênh CNN. Cũng như Phở 2000, quán bún chả Hương Liên - nơi ông Obama ghé qua - được hưởng lợi rất lớn từ vị khách đặc biệt này cho tới ngày nay. Bún chả cũng vụt sáng trên toàn cầu, cùng với phở, bánh mì, bún bò Huế… trở thành đại diện tiêu biểu của ẩm thực Việt Nam trong mắt bạn bè quốc tế.

Khoảng 15 năm trước, khi lần đầu tiên đến Đức dự hội nghị toàn cầu về biến đổi khí hậu, nhóm phóng viên chúng tôi đã rất vất vả để tìm món Việt ở trung tâm Berlin. Chỉ khi tìm đến chợ Đồng Xuân Berlin mới có thể được ăn món Việt và cũng không có nhiều lựa chọn. Ngày nay, ở trung tâm thủ đô của nước Đức, bạn muốn ăn món Việt nào cũng có.

Định vị Việt Nam qua ẩm thực - Ảnh 2. — Quán ăn Việt bên trong một trung tâm thương mại ở Hamburg, Đức

Người Việt ở đâu, ở đó có chợ và ẩm thực luôn chiếm vị trí quan trọng ở các khu chợ này. Chợ Sa Pa của người Việt ở Prague (CH Czech) được chia thành nhiều khu trên diện tích gần 40 ha và vẫn tiếp tục mở rộng. Vào chợ, khách như lạc trong một khu phố nhộn nhịp ở đồng bằng Bắc bộ và thứ hấp dẫn nhất với nhiều người vẫn là ẩm thực. Ngay cổng vào là quán bánh cuốn Hải Dương, có bán cả cháo lòng, bún đậu mắm tôm, trứng vịt lộn... Tuy nhiên, phở là món ăn phổ biến nhất, chợ Sa Pa có tới 5 - 6 quán phở Nam Định, phở Hà Nội. Chị Hà, chủ quán có thâm niên 20 năm buôn bán tại đây, cho biết: Những ngày cuối tuần hay lễ của người địa phương, khách - phần lớn là người bản địa - xếp hàng dài ra tận ngoài đường.

Trong khi đó, quận 13 Paris (Pháp) gắn liền với những quán phở được cho là ngon nhất châu Âu. Nhiều quán nằm dọc đại lộ D'Ivry, trong nhiều con đường nhỏ chạy ngang đại lộ, các trung tâm thương mại của người Hoa và cả những ngõ hẻm trong khu người Việt. Các quán như Phở Hòa Pasteur, Phở 13 Paris… là những cái tên lâu đời nhất của người Việt ở quận 13, với hương vị được khen không khác phở ở quê nhà là mấy. Quận 13 cũng nổi tiếng với tiệm bánh mì thịt được cho là ngon nhất Paris. Nhiều người Việt từ các nước châu Âu khác mỗi khi đến Paris thường mua nguyên liệu bánh mì làm sẵn của tiệm này mang về để ăn dần. Điều thú vị là bánh mì được người Pháp đưa vào Việt Nam từ hơn trăm năm trước rồi giờ thì bánh mì Việt Nam theo chân người Việt có mặt ở nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm cả nước Pháp.

Những người nước ngoài "cuồng" món Việt

Từ những quán ăn bình dân do người Việt lập dựng ở các nước, món Việt dần khẳng định vị trí khi xuất hiện trên thực đơn của các nhà hàng danh tiếng. Đặc biệt hơn, nhiều ông chủ của các nhà hàng Việt lại là người nước ngoài. Đơn cử như tại Hồng Kông - nổi tiếng với tình yêu dành cho ẩm thực quốc tế, có rất nhiều nhà hàng Việt thành công. "Việt Nam có nền văn hóa đa dạng, góp phần tạo nên một nền ẩm thực tinh tế và bền bỉ - điều mà người Hồng Kông rất yêu thích", tờ South China Morning Post, nhật báo hàng đầu xứ Cảng Thơm, nhận định. Đó cũng là lý do Raymond Wong mở nhà hàng Bep Vietnamese Kitchen tại khu Trung Hoàn (Central) vào năm 2014 vì "yêu sâu sắc ẩm thực Việt Nam chính thống và nguyên bản". Cam kết về chất lượng tại Bep - với các chi nhánh khác tại Thượng Hoàn (Sheung Wan) và Đại Giác Chủy (Tai Kok Tsui) - thể hiện rõ qua việc nhập khẩu các nguyên liệu như ớt, rau thơm và nước mắm từ Việt Nam. Wong cho hay nước dùng cho món phở bò của nhà hàng được nấu từ xương bò hầm nhừ và hai loại thịt ức bò để tạo độ đậm đà, còn các món cơm hấp dẫn được dùng kèm bò lúc lắc xốt tiêu đen hoặc sườn heo nướng.

Định vị Việt Nam qua ẩm thực - Ảnh 3. — Quán Hà Nội bên trong chợ Đồng Xuân, Berlin, Đức

Trong khi đó, Kenny Tse, người đồng sáng lập Phở Việt Authentic Hanoi Cuisine tại Vượng Giác (Mong Kok) vào năm 2017, lại tạo điểm nhấn cho nhà hàng bằng món bún chả nổi tiếng. Trong mùa hè nóng ẩm của Hồng Kông, nhà hàng tập trung vào các món ăn thanh mát như bún riêu, bánh mì Việt Nam và các biến thể của bún thịt nướng.

Nói đến ẩm thực Việt trên thế giới mà không nói đến nước Mỹ là một sự thiếu sót. Ở đây, món Việt đã được nâng lên một vị thế mới. Không chỉ dừng lại ở 1 - 2 nhà hàng, bánh mì thịt Việt Nam trên đất Mỹ đã có những thương hiệu mở rộng thành chuỗi. Điển hình như Lee's Sandwiches, do 2 người gốc Việt mở tại San Jose năm 1983, và đến nay đã phát triển thành thương hiệu 62 cửa hàng tại 8 tiểu bang, như California, Nevada, Oklahoma, Texas…

Định vị Việt Nam qua ẩm thực - Ảnh 4. — Quán chè Sài Gòn trong chợ Sa Pa, Prague, CH Czech

Hay Hughie's ở Houston là một trong nhiều nhà hàng Việt - Mỹ ra đời năm 2013. Từ năm 2020, quán bán theo kiểu "drive-through" (phong cách ăn uống của nhiều người Mỹ, lái xe vào tận cửa và nhận thức ăn mang đi, không cần bước xuống) để hạn chế tiếp xúc vì Covid-19. Paul Phạm, chủ sở hữu Hughie's, cho tờ The New York Times biết anh đã mở nhà hàng thứ hai và sẽ không dừng lại ở đó. Theo Phạm, drive-through là cách để đưa ẩm thực Việt Nam vào ngành công nghiệp ăn nhanh của Mỹ. Người Mỹ ngày càng thích món Việt và điều đó sẽ giúp bánh mì trở thành món lý tưởng cho thế hệ tiếp theo của phong cách drive-through. Trong những năm gần đây, nhiều nhà hàng Việt Nam với ý tưởng tương tự đã được mở. Tất cả đều đông khách nhờ kết hợp giữa chất lượng ẩm thực Việt và sự tiện lợi drive-through kiểu Mỹ.

Vị thế nào cho ẩm thực Việt ?

Ben Groundwater, nhà văn - du khách người Úc, đã khoe ăn tô phở ngon nhất trong đời trong hành trình 48 giờ thử hết những món Việt ngon nhất ở TP.HCM. "Tôi đã ăn rất nhiều phở. Món phở có sự cân bằng hoàn hảo, nước dùng với hương vị thảo mộc và thơm, sợi phở trơn và dai, thịt bò vừa chín, giá giòn, hành tây cắt mỏng, húng quế tươi và nhiều loại rau thơm khác. Tôi hiểu phở và tôi thích phở. Nhưng đây là món phở ngon nhất mà tôi từng ăn. Đó là phở Phú Vương, có trong danh sách giới thiệu của Michelin. Bàn inox, ghế nhựa, dịch vụ bình dân nhưng nước dùng thì ngon đến kinh ngạc, tuyệt vời", Ben viết những dòng đầy cảm kích trên tờ The Sydney Morning Herald về niềm đam mê món Việt của mình.

Định vị Việt Nam qua ẩm thực - Ảnh 5. — Quán phở Hòa ở quận 13, Paris, Pháp

Đầu cuộc hành trình, ngay sau khi nhận phòng khách sạn, Ben lập tức đi bộ trên vỉa hè đông đúc hướng đến quán ăn Cô Liêng ở P.Bàn Cờ (thuộc Q.3 trước đây), cũng là nơi được giới thiệu trong danh sách Michelin. Món đặc trưng làm nên tên tuổi quán là bò lá lốt, với thịt bò xay ướp gia vị gói trong lá lốt và nướng trên bếp than, ăn kèm với các loại rau thơm, đồ chua, bánh tráng và mắm nêm hoặc nước mắm. Sau đó, trong vòng 48 giờ, Ben đã ăn bánh mì ở một tiệm nổi tiếng, uống cà phê sữa đá ở Trung Nguyên Legend, ăn bánh canh cua 87 và quay lại một lần nữa để ăn phở Phú Vương, thêm một đĩa bánh cuốn, trước khi rời thành phố. "Tuy nhiên, phở sẽ ở lại với tôi mãi mãi, món mà tôi sẽ luôn theo đuổi và không bao giờ quên", ông viết.

Ben Groundwater là một trong nhiều du khách nước ngoài cầm trong tay cẩm nang du lịch Michelin để tìm kiếm những địa chỉ uy tín ở Việt Nam. Kể từ khi Sun Group và Michelin Guide bắt tay vào năm 2023, ẩm thực Việt đã dần khẳng định tên tuổi và thương hiệu trên toàn thế giới. Chuyên gia ẩm thực Trần Thị Minh Hiền, Phó chủ tịch Chi hội Đầu bếp chuyên nghiệp Sài Gòn, khẳng định ẩm thực không thể tách rời du lịch. Du khách đến một nơi nào đó, điều đầu tiên họ quan tâm chính là sẽ ăn món gì, đặc sản nào sẽ mua mang về. Nếu món ăn có câu chuyện, du khách sẽ có thể nhanh chóng thích ứng với sự thay đổi của khẩu vị, mùi vị do khác nhau về vùng miền hay văn hóa, vị trí địa lý.

Định vị Việt Nam qua ẩm thực - Ảnh 6. — Du khách nước ngoài vui vẻ ăn uống ở TP.HCM

Theo bà Hiền, ẩm thực Việt Nam đã tiến một bước dài so với ngày đầu mới hội nhập và ngày càng trở nên cực kỳ nổi tiếng. Tuy nhiên, quảng bá ẩm thực Việt vẫn cần một chiến lược quy mô, bài bản, qua đó vẽ ra cho du khách thấy sự phát triển của văn hóa, con người cũng như kinh tế của đất nước, không chỉ dựa vào "tiếng lành đồn xa" hay qua những câu chuyện của du khách quốc tế kể lại. "Chúng ta có thể thấy bài học của Hàn Quốc trong quảng bá ẩm thực, đặc biệt qua bộ phim truyền hình Nàng Dae Jang-geum năm 2003. Bộ phim đó đã để lại cho người xem những ấn tượng sâu sắc về nền ẩm thực Hàn Quốc và mở ra một thời kỳ cực thịnh của ẩm thực nước này ở nước ngoài, trong đó có Việt Nam", bà Hiền chia sẻ. Cho đến nay, Việt Nam vẫn chưa có bộ phim nào ấn tượng liên quan đến ẩm thực tạo được tiếng vang để có thể hỗ trợ quảng bá điểm đến một cách hiệu quả và cuốn hút hơn.

Định vị Việt Nam qua ẩm thực - Ảnh 7. — Du khách nước ngoài vui vẻ ăn uống ở TP.HCM

Trong khi chờ đợi phim ảnh thì sự xuất hiện của sao Michelin là dấu ấn đột phá của ẩm thực Việt. Bà Trần Thị Minh Hiền nhận định Michelin tạo động lực cho các nhà hàng, quán ăn, đầu bếp Việt Nam và giúp sức cho ẩm thực Việt trong quá trình tiếp cận du khách quốc tế cũng như đi ra thế giới với một vị thế hoàn toàn mới.

"Nếu một nền văn hóa ẩm thực nào có những món ăn với vị thơm ngon đậm đà khó cưỡng thì đó chắc chắn là ẩm thực Việt Nam", tạp chí du lịch nổi tiếng của Mỹ Travel + Leisure ca ngợi.

Ẩm thực Việt Nam nhiều lần được truyền thông quốc tế xếp vị trí cao trong bản đồ ẩm thực thế giới như năm 2022, TasteAtlas xếp ẩm thực Việt trong top 20, trên Thái Lan; hay TP.HCM trong top 5 thành phố ẩm thực tuyệt vời nhất thế giới của tạp chí Anh Time Out…

Tờ báo lâu đời hàng đầu Thái Lan The Nation chọn 4 món ăn bổ dưỡng và thơm ngon nhất Đông Nam Á, trong đó, phở Việt Nam xếp số 1. Phở là một trong những món ăn chủ đạo trong ẩm thực Việt, được chế biến từ các loại thảo mộc thơm, gia vị, bánh phở, và thịt hoặc rau tùy chọn. Phở vừa thanh đạm vừa đủ no bởi chứa đầy đủ protein và các chất dinh dưỡng thiết yếu, hoàn hảo cho một bữa ăn cân bằng bất cứ lúc nào trong ngày.

Nguồn: https://thanhnien.vn/dinh-vi-viet-nam-qua-am-thuc-185251010181403449.htm