Gỡ 'nút thắt’ lao động để bứt phá - Bài 2: Khó giữ chân lao động ngoài thành phố

Hải Phòng đang thiếu số lượng lớn lao động có tay nghề cao ở một số lĩnh vực như logistics, công nghệ thông tin, điện. Trong ảnh: Công nhân Công ty Cổ phần 4P Electronics (Khu công nghiệp Tràng Duệ).

Lao động qua đào tạo còn thấp

Năm 2024, thành phố Hải Phòng (cũ) với dân số 2,124 triệu người, trong đó nhóm người trong độ tuổi lao động với hơn 1 triệu (chiếm 48,5%). Tỉnh Hải Dương (cũ) với dân số khoảng 2,15 triệu người, trong đó lực lượng lao động khoảng 1 triệu người.

Sau hợp nhất, thành phố Hải Phòng đang ở “giai đoạn vàng” về nguồn lao động với khoảng hơn 2 triệu người. Dù lực lượng lao động dồi dào, song tình trạng thiếu hụt vẫn diễn ra, nhất là lao động có trình độ tay nghề cao, trong đó nguồn nhân lực ở các lĩnh vực logistics, công nghệ thông tin, khoa học kỹ thuật, điện...

Ông Nguyễn Văn Quyết, Phó chủ tịch Thường trực Liên đoàn Lao động thành phố nhận định nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ sự mất cân đối cung - cầu lao động. Các doanh nghiệp hiện cần lao động kỹ thuật, có tay nghề và tác phong làm việc chuyên nghiệp. Trong khi, một bộ phận lao động địa phương chưa được đào tạo phù hợp, thiếu kỹ năng nghề, kỷ luật lao động và khả năng thích ứng với công nghệ hiện đại còn hạn chế. Một phần lao động trên địa bàn vẫn chưa có việc làm ổn định, chủ yếu lao động tự do, lao động thời vụ hoặc lao động chuyển đổi nghề từ lĩnh vực nông nghiệp.

Mặc dù chất lượng lao động nói chung của thành phố Hải Phòng tăng qua các năm. Đến quý 2/2025, tỷ lệ lao động qua đào tạo có chứng chỉ từ 3 tháng đạt 39,45%. Tuy nhiên, con số này vẫn thấp hơn so với các tỉnh, thành phố trong khu vực như Quảng Ninh đạt 48%, Hà Nội đạt 52%.

Nhiều lao động dù có bằng cấp nhưng thiếu kinh nghiệm thực tiễn, kỹ năng làm việc nhóm, ngoại ngữ còn hạn chế, thái độ làm việc chưa đáp ứng được yêu cầu hội nhập, nhất là khi Hải Phòng đang đón rất nhiều doanh nghiệp lớn trong và ngoài nước vào làm ăn kinh doanh.

Cũng có tình trạng nhiều lao động trẻ tại Hải Phòng “chê” làm công nhân. Chị Trần Thị Thanh, cán bộ tuyển dụng nhân sự của Công ty TNHH Jasan Việt Nam, Khu công nghiệp VSIP cho biết công ty hiện có hơn 3.000 lao động hoạt động trong lĩnh vực sản xuất tất cao cấp. 50% số lao động của công ty là người địa phương, còn lại là lao động tỉnh ngoài. Những năm gần đây, số lao động địa phương ngày càng giảm.

“Nhiều thanh niên chọn làm dịch vụ, kinh doanh nhỏ hoặc làm việc tự do thay vì vào nhà máy bởi tâm lý không thích gò bó giờ giấc. Mức thu nhập ổn định nhưng chưa thực sự hấp dẫn nên chưa hút được lao động trẻ”, chị Thanh nói.

Một thực trạng cũng đáng quan tâm là nhóm lao động “tự thất nghiệp”, tức là người lao động không đi xin việc, chủ yếu trong độ tuổi trên 35 ngày càng nhiều. Nhóm lao động này dù đang khó tìm việc làm nhưng đứng ngoài hệ thống các nhà máy, xí nghiệp tại khu công nghiệp, khu kinh tế.

Phiên giao dịch việc làm sáng 20/10 vừa qua do Trung tâm Dịch vụ việc làm thành phố tổ chức có rất đông người lao động tham gia, chủ yếu độ tuổi trên 35. Tuy nhiên, những người thực sự có nhu cầu xin việc không nhiều, chủ yếu đến làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Anh Phạm Thanh Bình (40 tuổi) ở phường Hưng Đạo cho biết anh có bằng cử nhân kế toán nhưng không theo nghề mà chuyển làm nhân viên thị trường thiết bị nhà vệ sinh, bếp. Trong 3 năm, anh “nhảy việc” qua 4 công ty với mức lương khoảng 8 triệu đồng/tháng và đã thất nghiệp hơn nửa năm. "Tôi không ứng tuyển vào làm công nhân trong các khu công nghiệp bởi học hành đầy đủ, giờ làm công nhân thì không đành”. anh Bình nói.

Bà Nguyễn Thị Thanh, Trưởng Phòng Tư vấn, giới thiệu việc làm và đào tạo nghề, Trung tâm Dịch vụ việc làm thành phố cho biết nhiều doanh nghiệp mở rộng độ tuổi tuyển dụng lên 45 - 55 tuổi với nữ, nhưng cung, cầu vẫn không gặp nhau do người lao động ưu tiên công việc hành chính, không muốn làm ca kíp. Hơn 90% vị trí tuyển dụng là lao động phổ thông nên nhiều người có bằng cấp tự cho mình “không phù hợp”.

Trông chờ nguồn lao động bên ngoài

anh bai ky 8 — Dù là lực lượng “cứu cánh” cho các doanh nghiệp, duy trì hoạt động nhiều dây chuyền sản xuất nhưng lao động đến từ các địa phương khác lại là nhóm thường xuyên biến động. Trong ảnh: Các doanh nghiệp tham gia sàn giao dịch việc làm để tuyển lao động.

Hiện có 66,7% số lao động tại các khu công nghiệp, khu kinh tế Hải Phòng là người địa phương, số còn lại đến từ các tỉnh, thành phố khác.

Dù là lực lượng giúp doanh nghiệp duy trì hoạt động nhiều dây chuyền sản xuất nhưng lao động đến từ các địa phương khác lại là nhóm thường xuyên biến động.

Nguyên nhân do phần lớn lao động ngoài thành phố phải thuê nhà, chi phí sinh hoạt cao, đời sống văn hóa tinh thần còn thiếu dẫn đến tình trạng “đến rồi lại đi”. Không ít người chỉ làm việc 3 - 6 tháng rồi chuyển sang công ty khác, tỉnh, thành phố khác với mức thu nhập tốt hơn hoặc về quê tìm công việc gần nhà.

Từng gắn bó nhiều năm với Khu công nghiệp Đại An, chị Tòng Thị Huyền ở tỉnh Sơn La đang làm công nhân tại Công ty CP Chemilens Việt Nam cho biết, gần chục năm làm việc ở đây, cũng là từng đó thời gian chị xa gia đình, chồng con. Mỗi năm chỉ về nhà được 2 - 3 lần. "Sắp tới, tôi cũng sẽ về quê tìm việc gì đó để gần gia đình vì ở đây phải đi thuê trọ, đời sống cũng bấp bênh”, chị Huyền nói.

Thường xuyên lên Hà Giang và các tỉnh Tây Bắc tuyển dụng lao động để bù đắp số lao động thiếu hụt, bà Phạm Thị Minh Hải, Phó trưởng Phòng Nhân sự, Công ty TNHH Regina Miracle Internatinonal cho biết các năm 2016, 2017, nhiều lao động từ các tỉnh Hưng Yên, Ninh Bình, Quảng Ninh về Hải Phòng làm việc. Đến nay, nguồn lao động này gần như không còn do nhu cầu lao động của các tỉnh rất lớn. Công ty phải tìm đến các tỉnh như Điện Biên, Hà Giang, Sơn La… để tuyển dụng lao động. Tuy nhiên, nhóm lao động này cũng không dễ dàng lựa chọn Hải Phòng bởi khoảng cách quá xa. Trong khi đó, các tỉnh khác như Bắc Ninh, Ninh Bình cũng có nhiều chính sách ưu đãi lao động hấp dẫn.

“Giữ chân, thu hút người lao động không thể chỉ dựa vào lương. Họ cần một môi trường sống ổn định, nơi có nhà ở giá hợp lý, con cái được học hành gần nơi làm việc, dịch vụ y tế - văn hóa - giải trí cơ bản được bảo đảm. Để thu hút nguồn lao động, thành phố cần chú trọng hơn những vấn đề này”, bà Hải nói.

Cùng quan điểm này, Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH Horn Việt Nam (phường An Dương) Hà Thị Hồng Nhung cho biết 70% số lao động của công ty là người ở địa phương khác như Nghệ An, Thanh Hóa, Quảng Ninh và các tỉnh miền núi phía Bắc. Vài năm gần đây, nhiều người về quê hương hoặc chuyển dịch tới các địa phương khác có chính sách tốt hơn để làm việc. Để giữ chân người lao động từ các đia phương khác, công ty duy trì nhiều chính sách như hỗ trợ 500.000 đồng/tháng chi phí điện thoại, xăng xe, cùng nhiều chính sách phúc lợi khác…

Bài cuối: Đột phá chính sách nhân lực

HẢI VÂN - MINH NGUYỆT

Nguồn: https://baohaiphong.vn/go-nut-that-lao-dong-de-but-pha-bai-2-kho-giu-chan-lao-dong-ngoai-thanh-pho-524956.html