Hành trình thắp sáng tương lai cho trẻ khuyết tật

Những nỗ lực

Tại Quỹ Bảo trợ trẻ em Nghệ An, hình ảnh những đứa trẻ rối loạn phổ tự kỷ, chậm phát triển trí tuệ cặm cụi tô màu, say sưa xếp hình hay rụt rè chào hỏi khách lạ đã trở nên vô cùng thân thuộc. Trong không gian yên tĩnh, thân thiện ấy, từng tiến bộ nhỏ bé của các em đều được nâng niu, ghi nhận và khích lệ. Có em từ chỗ không biết nói đã thốt lên những tiếng "mẹ" đầu tiên đầy xúc động, có em từ chỗ thu mình trong góc phòng nay đã mạnh dạn hòa nhập, vui đùa cùng bạn bè.

Giáo dục chuyên biệt cho trẻ tự kỷ tại Quỹ Bảo trợ trẻ em Nghệ An. Ảnh: Minh Quân

Được biết, Quỹ Bảo trợ trẻ em thường xuyên tổ chức các chương trình trị liệu tâm lý chuyên sâu, giáo dục kỹ năng sống thiết thực, tặng sách chuyên biệt và tổ chức các sự kiện ý nghĩa như Tết thiếu nhi, Trung thu... Những hoạt động này không chỉ giúp các em cải thiện kỹ năng mà còn lan tỏa thông điệp yêu thương, sẻ chia sâu sắc trong cộng đồng. Một phụ huynh có con đang điều trị tại đây đã không giấu nổi xúc động: "Con tôi từng không giao tiếp, không nhìn vào mắt người đối diện. Nhưng sau gần 1 năm trị liệu tại đây, cháu đã biết chào, biết ôm mẹ, thậm chí hát theo một vài giai điệu quen thuộc. Với tôi, đó là những kỳ tích".

“

Với trẻ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ - một dạng khuyết tật, chúng tôi không kỳ vọng tạo ra phép màu trong một sớm một chiều. Nhưng với mỗi hoạt động trị liệu, mỗi buổi học kỹ năng, từng em có thêm cơ hội để phát triển đúng với tiềm năng của mình.

Chị Tôn Thị Trí – Phó trưởng Phòng Hỗ trợ trẻ em, Quỹ Bảo trợ trẻ em tỉnh Nghệ An

Sự quan tâm, hỗ trợ tạo nên nghị lực sống cũng hiện hữu qua câu chuyện của em Nguyễn Thế Linh - học sinh lớp 5A, Trường Tiểu học thị trấn Diễn Châu. Sinh ra đã bị khuyết tật vận động, tay và chân phải yếu, nhưng nhờ sự quan tâm đặc biệt từ chính quyền địa phương trong việc hỗ trợ y tế, vật chất cũng như tạo điều kiện học tập, cùng với sự sát sao, tận tình của nhà trường, em luôn giữ được tinh thần lạc quan, chăm chỉ.

Ngay từ nhỏ, Linh đã phải tập viết bằng tay trái – một hành trình đầy gian nan, có những lúc em đau đớn đến bật khóc. Tuy nhiên, khát khao được đến trường và không muốn phụ lòng bà ngoại đã tiếp thêm cho em nghị lực vượt qua tất cả. Nhà trường đã bố trí riêng cho em chỗ ngồi phù hợp, giáo viên chủ nhiệm luôn động viên, hỗ trợ em trong học tập và rèn luyện kỹ năng. Chính quyền địa phương cũng thường xuyên thăm hỏi, tặng quà và phối hợp với nhà trường tổ chức các chương trình giúp đỡ em và những trẻ khuyết tật khác. Nhờ vậy, em không những học tốt mà còn là người cháu hiếu thảo, biết đỡ đần bà trong công việc hằng ngày.

Những năm qua, Nghệ An đã nỗ lực đẩy mạnh công tác chăm sóc, hỗ trợ trẻ em khuyết tật hòa nhập cộng đồng. Cùng với sự quan tâm sâu sắc của các cấp ủy đảng, chính quyền và cộng đồng, nhiều kết quả nổi bật đã được ghi nhận trong giáo dục hòa nhập và hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt nói chung và trẻ khuyết tật nói riêng.

Theo số liệu của Sở Y tế, toàn tỉnh hiện có 935.290 trẻ em (chiếm 27% dân số), trong đó, có 10.815 em bị khuyết tật các loại, chiếm tỷ lệ 1,16%.

file-rg2paojih6bm4lc2jhouaj(1).jpg — Các dạng khuyết tật trẻ em tại tỉnh Nghệ An. Đồ họa: Minh Quân

Đó là những chuyến xe thiện nguyện đưa các em đến bệnh viện để khám sàng lọc miễn phí các dạng khuyết tật, là những ca phẫu thuật tim bẩm sinh, sứt môi, hở vòm, hoặc các can thiệp về vận động, tiết niệu sinh dục giúp các em có cơ hội lớn lên khỏe mạnh hơn.

Tre khuyệt tật — Trẻ em khuyết tật tai một cơ sở bảo trợ xã hội trên địa bàn huyện Nghi Lộc. Ảnh: Minh Quân

Chỉ tính riêng trong năm 2024, Quỹ Bảo trợ trẻ em tỉnh đã hỗ trợ hơn 5,8 tỷ đồng cho 10.080 trẻ em, bao gồm khám sàng lọc các loại khuyết tật cho gần 7.000 trẻ, hỗ trợ phẫu thuật tim bẩm sinh cho 51 em, phẫu thuật sứt môi, hở vòm cho 6 em, hỗ trợ chi phí phẫu thuật vận động và tiết niệu cho 25 em khuyết tật. Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An cũng cung cấp dịch vụ phục hồi chức năng toàn diện, giúp trẻ em khuyết tật tối đa hóa chức năng và hòa nhập xã hội, bao gồm hỗ trợ tập viết, sử dụng thủ ngữ, và dạy chữ nổi Braille. Cùng với đó, những món quà ý nghĩa như xe lăn, xe đạp, học bổng, dụng cụ học tập cũng liên tục được trao đến tay các em, giúp các em khuyết tật vận động có thể tự di chuyển đến trường, hoặc tiếp cận tri thức dễ dàng hơn.

Từ tháng 8/2023 - 5/2024, với sự hỗ trợ của Quỹ Thúc đẩy sáng kiến tư pháp (JIFF), Dự án “Thúc đẩy thực thi quyền trẻ em, đảm bảo trẻ em được tiếp cận với các nguồn hỗ trợ, các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và giáo dục đối với trẻ em bị hội chứng rối loạn phổ tự kỷ trên địa bàn tỉnh Nghệ An” đã được triển khai tại 5 huyện trên địa bàn tỉnh, qua đó, đã khảo sát, sàng lọc và phát hiện sớm cho hơn 900 trẻ rối loạn phát triển; tư vấn và trợ giúp pháp lý cho 129 gia đình có trẻ tự kỷ, mang lại hy vọng và định hướng cho nhiều gia đình.

Tại các cơ sở chuyên biệt như Trung tâm Giáo dục - Dạy nghề người khuyết tật tỉnh Nghệ An, mỗi năm trung tâm tiếp nhận từ 260 - 270 học sinh khuyết tật. Nhiều em trong số này đến từ các gia đình nghèo, khó khăn; khi ở trung tâm, các em không chỉ được học chữ mà còn được học nghề và rèn luyện kỹ năng tự lập để chuẩn bị vững vàng hòa nhập cuộc sống.

Dạy văn hóa theo chương trình giáo dục chuyên biệt tại Trung tâm Dạy nghề người khuyết tật tỉnh. Ảnh: Minh Quân

Cùng với nâng cao chất lượng tại các trung tâm chuyên biệt, việc thúc đẩy giáo dục hòa nhập tại các trường phổ thông để cố gắng đáp ứng nhu cầu đa dạng của trẻ em khuyết tật, Sở Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo các cơ sở giáo dục xây dựng nội dung chương trình phù hợp lứa tuổi, duy trì và nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục, và đặc biệt là "tổ chức tốt việc giáo dục trẻ khuyết tật học hòa nhập".

Rào cản cần vượt qua

Dù vậy, công tác chăm sóc, hỗ trợ trẻ em khuyết tật tại Nghệ An vẫn đối mặt với không ít thách thức cần được giải quyết. Theo bà Nguyễn Thị Lài - Phó Giám đốc Quỹ Bảo trợ trẻ em tỉnh: Vẫn còn một số cấp ủy đảng, chính quyền, một bộ phận cán bộ và người dân nhận thức chưa đầy đủ, coi công tác đối với người khuyết tật là hoạt động nhân đạo, từ thiện, là trách nhiệm riêng của ngành chức năng.

“

Việc nhận thức chưa đầy đủ về trách nhiệm đối với người khuyết tật nói chung và trẻ em khuyết tật nói riêng dẫn đến việc lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật đối với trẻ em khuyết tật còn chậm, chưa toàn diện, hiệu quả chưa cao. Tình trạng kỳ thị, phân biệt đối xử với người khuyết tật nói chung, trẻ em khuyết tật nói riêng vẫn còn tồn tại.

Bà Nguyễn Thị Lài - Phó Giám đốc Quỹ Bảo trợ trẻ em tỉnh Nghệ An

Bên cạnh đó, nhận thức của một bộ phận gia đình có trẻ khuyết tật, đặc biệt là trẻ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ, vẫn còn hạn chế, dẫn đến việc không đưa con em đi tư vấn, phẫu thuật hay can thiệp sớm, làm mất đi những cơ hội vàng để các em phát triển. Cùng với đó, tình hình kinh tế khó khăn chung cũng ảnh hưởng đến công tác vận động nguồn lực xã hội, và những vướng mắc trong việc hạch toán các khoản viện trợ từ nước ngoài cũng gây chậm trễ trong việc triển khai các chương trình hỗ trợ trẻ em khuyết tật.

Khám sàng lọc cho trẻ em khuyết tật tại huyện Anh Sơn. Ảnh CSCC — Khám sàng lọc cho trẻ em khuyết tật tại huyện Anh Sơn. Ảnh: CSCC

Ngoài ra, mặc dù công tác giáo dục hòa nhập được quan tâm, song việc xây dựng kế hoạch giáo dục cá nhân, đơn giản hóa kiến thức và kỹ năng cho từng học sinh khuyết tật vẫn là một thử thách lớn, đòi hỏi sự kiên trì và phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình. Ở các cơ sở giáo dục chuyên biệt như Trung tâm Giáo dục, dạy nghề người khuyết tật, cơ sở vật chất còn hạn chế, thiếu phòng thực hành và một số máy móc, thiết bị dạy nghề như may, mộc, máy vi tính hiện đại, cùng với kinh phí cấp cho dạy nghề còn hạn hẹp…

Bà Lê Thị Nguyệt – Trưởng phòng Bảo trợ xã hội và Trẻ em (Sở Y tế), thời gian tới cần tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng một cách sâu rộng; đồng thời, mở rộng mạng lưới hỗ trợ, kết nối các tổ chức từ thiện, doanh nghiệp với các địa phương, các cơ sở giáo dục chuyên biệt trong việc hỗ trợ trẻ khuyết tật. Việc đào tạo nâng cao năng lực cho giáo viên, cán bộ y tế, cộng tác viên làm việc với trẻ khuyết tật cũng được chú trọng, đảm bảo đội ngũ này đủ kiến thức và kỹ năng để chăm sóc tốt nhất cho các em.

“

Hành trình thắp sáng tương lai cho trẻ em khuyết tật là một chặng đường dài, đòi hỏi sự chung tay, đồng lòng của toàn xã hội để mỗi trẻ em khuyết tật đều được yêu thương, chăm sóc, và có cơ hội phát triển tối đa tiềm năng của mình, để không ai bị bỏ lại phía sau.

Bà Lê Thị Nguyệt – Trưởng phòng Bảo trợ xã hội và Trẻ em (Sở Y tế)