IP - Nền móng còn thiếu của hoạt hình Việt

Lâu mà chưa bền

Trong phim ảnh, hoạt hình, IP thường được hiểu là một hệ thống nhân vật, câu chuyện, hình ảnh… do cá nhân hoặc tổ chức sáng tạo, có bản quyền và có thể khai thác thương mại. IP không chỉ là một dự án ngắn hạn, mà là một sản phẩm có tiềm năng phát triển thành thương hiệu, thúc đẩy thương mại hóa hoạt hình.

Trên thế giới, nhiều IP đã lan tỏa tầm ảnh hưởng đến toàn cầu, như: Doraemon, The Lion King, Toy Story, Madagasca, Ice Age, Shrek, The Croods, Minions, Pokemon, 7 viên ngọc rồng… Ở khu vực Đông Nam Á, Malaysia cũng từng có một IP rất thành công - Upin & Ipin.

Khởi đầu từ năm 2007 dưới dạng phim hoạt hình dài tập, loạt phim này sau đó đã được chiếu trên Disney Channel Asia từ năm 2009, sau đó chuyển sang các phiên bản điện ảnh, trong đó bản phim năm 2019 UPin & IPin: Truyền thuyết thần đao đã được chiếu tại các rạp Việt Nam. Ngoài ra, Malaysia còn có các IP nổi tiếng khác như BoBoiBoy, Ejen Ali... Hay gần đây là Mechamato Movie (2022).

Chiến binh gốm - phim hoạt hình stop motion đầu tiên đang trong giai đoạn sản xuất

Việt Nam bước đầu cũng có những IP đang từng bước chinh phục khán giả, như: Sói Wolfoo, Thỏ bảy màu, Én… hay gần đây, là các nhân vật như Dế Mèn, Trạng Quỳnh, cũng được kỳ vọng là những IP tiềm năng, có thể đi đường dài. Song, dù có lịch sử hơn 65 năm phát triển, trong đó nhiều tác phẩm từng giành giải ở các giải thưởng, liên hoan phim trên thế giới, nhưng hoạt hình Việt hiện vẫn chỉ dừng lại ở các tác phẩm đơn lẻ, chủ yếu dưới dạng phim ngắn.

Phim hoạt hình dài hay chiếu rạp, số lượng cũng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Ý thức về việc xây dựng IP để xây dựng thương hiệu, từ đó phục vụ khai thác thương mại cũng chỉ manh nha trong khoảng 1 thập niên trở lại đây, tiên phong là Sconnect - đơn vị sở hữu IP Wolfoo.

Chị Vũ Nguyễn Phúc Anh, Giám đốc Hiệp hội Kỹ xảo điện ảnh và hoạt hình Việt Nam (VAVA), cho rằng: “Cốt lõi của việc xây dựng IP của Việt Nam là phải tạo ra những đặc trưng riêng, đậm chất dân tộc, giống như trường hợp của Upin & Ipin ở Malaysia. Tôi hy vọng đến năm 2030, chúng ta sẽ có những IP nổi tiếng, ít nhất là ở tầm khu vực”.

Vượt qua sự “âm thầm mạnh mẽ”

Theo nhận định của VAVA, ngành hoạt hình và kỹ xảo hình ảnh ở Việt Nam dù phát triển rất mạnh mẽ nhưng lại ít nổi bật do chủ yếu là gia công cho các dự án quốc tế. Ước tính, hơn 60% studio hoạt hình và VFX tại Việt Nam đã tham gia khá sâu vào các dự án quốc tế. Tuy nhiên, đại diện VAVA cho rằng, nếu không có sự chuyển mình như cách Trung Quốc, Hàn Quốc từng làm, ngành hoạt hình Việt Nam sẽ mãi dừng ở chỗ là “công xưởng không tên” của thế giới.

Đạo diễn - NSƯT Trịnh Lâm Tùng gọi đây là “nỗi đau nghề gia công (outsource)”. Theo anh, mặt tích cực của outsource là mang lại thu nhập cao hơn hẳn so với thị trường trong nước, qua đó đảm bảo đời sống; cơ hội học hỏi công nghệ sản xuất tiên tiến cùng quy trình kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt; nâng cao kỹ năng giao tiếp, quản lý dự án theo chuẩn quốc tế. Nhưng mặt trái cũng không ít. Yêu cầu dồn dập, chênh lệch múi giờ và công việc lặp lại bào mòn sức khỏe lẫn đam mê sáng tạo, từ đó làm mai một ước mơ thực hiện những bộ phim hoạt hình chiếu rạp. Đáng nói hơn hơn, outsource khiến đội ngũ bị phân mảnh, giảm tinh thần đồng đội.

“Tôi biết nhiều đồng nghiệp có năng lực cực kỳ tốt nhưng khi làm thuê khâu nào chỉ biết khâu đó. Nhiều người đầy hoài bão nhưng rồi bị cuốn vào làm gia công, đến khi nhìn lại thì bao giấc mơ đã tan vỡ, không có một tác phẩm nào mang dấu ấn cá nhân để lại. Đó là một nỗi đau về mặt nghề nghiệp”, NSƯT Trịnh Lâm Tùng chia sẻ.

Tuy nhiên, nói như thế không đồng nghĩa hoạt hình Việt không có những tín hiệu tích cực. Ông Tạ Mạnh Hoàng, CEO của Sconnect Việt Nam, hé lộ, năm 2026 đơn vị này sẽ ra mắt ít nhất 2 phim, đồng thời tiếp tục tập trung vào công tác đào tạo nguồn nhân lực cũng như xây dựng các kịch bản chất lượng nhằm tạo ra hệ sinh thái bền vững.

Một số studios trong nước như: Sun Wolf Animation, Colory Animation... cũng đang tích cực triển khai các dự án hoạt hình chiếu rạp. Gần đây, VAVA với sự đồng hành và hỗ trợ của Đại sứ quán Pháp và Viện Pháp tại Việt Nam đã tổ chức cuộc thi Vietnam Animation IP contest với mục tiêu tạo nền tảng cho các ý tưởng sáng tạo IP mới.

Những nỗ lực trên không ngoài việc xây dựng một nền tảng sáng tạo nhằm thúc đẩy phát triển ngành hoạt hình và kỹ xảo tại Việt Nam - một lĩnh vực vốn đã có gần như tất cả, từ con người đến cơ sở vật chất, cái còn thiếu chỉ là một hướng đi đúng đắn để hoạt hình Việt thực sự bùng nổ, chinh phục khán giả trong và ngoài nước.

VĂN TUẤN

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/ip-nen-mong-con-thieu-cua-hoat-hinh-viet-post810150.html