Khám phá chấn động về oxy gây chia rẽ giới khoa học

Kết quả này đã lật ngược những giả thuyết lâu đời về nguồn gốc hình thành sự sống trên Trái đất. Tuy nhiên, nghiên cứu đã gây ra cuộc tranh luận sôi nổi. Đã có ít nhất 5 bài phản biện gửi đến các tạp chí khoa học để kiểm chứng lại phát hiện này.

Giới khoa học chia rẽ vì khám phá chấn động

Lâu nay, quan điểm khoa học truyền thống cho rằng sự sống được hình thành khoảng 2,7 tỉ năm trước, khi các sinh vật bắt đầu tạo ra oxy thông qua quang hợp - một quá trình cần có ánh sáng mặt trời.

Tuy nhiên, nghiên cứu mới đây lại cho rằng những khối nốt đa kim loại dưới đại dương có thể tạo ra dòng điện đủ mạnh để phân tách nước biển thành hydro và oxy, hay còn gọi là quá trình điện phân. Nói cách khác, không cần sự có mặt của ánh sáng mặt trời, những khối kim loại ở những nơi sâu thẳm và tối tăm nhất của đại dương vẫn có thể tạo ra oxy.

Một số nhà khoa học đồng ý với góc nhìn, nhưng một số khác lại phản bác tuyên bố cho rằng "oxy đen" được tạo ra trong vùng đáy biển tối tăm không có ánh sáng.

Khám phá được thực hiện tại vùng Clarion-Clipperton, một khu vực rộng lớn dưới nước ở Thái Bình Dương giữa Mexico và Hawaii, nơi ngày càng thu hút sự quan tâm của các công ty khai thác mỏ.

Tại đây, rải rác dưới đáy biển ở độ sâu 4km dưới mặt nước, các khối nốt đa kim loại chứa mangan, nickel và cobalt - những kim loại được sử dụng trong pin xe điện và các công nghệ carbon thấp khác.

Nghiên cứu dẫn đến khám phá về "oxy đen" được tài trợ một phần bởi một công ty khai thác mỏ dưới biển sâu của Canada, The Metals Company, nhằm đánh giá tác động sinh thái của các hoạt động thăm dò như vậy.

Công ty này đã chỉ trích gay gắt nhà sinh thái học biển Andrew Sweetman, đồng thời là tác giả chính của nghiên cứu, cho rằng nghiên cứu mắc phải "những sai sót về phương pháp luận".

Hệ sinh thái mong manh

Trước những chỉ trích, Sweetman cho biết ông đang chuẩn bị một phản hồi chính thức. Theo ông, trong khoa học, tranh luận đúng - sai là chuyện bình thường. Ông cũng thừa nhận cần thêm nghiên cứu để kiểm chứng phát hiện này.

Theo Hiệp hội Khoa học biển Scotland, những khám phá dưới vùng biển sâu đã đặt dấu hỏi về nguồn gốc sự sống trên Trái đất. Các phát hiện cũng mang ý nghĩa quan trọng đối với nhiều công ty khai thác mỏ đang mong muốn khai thác các kim loại quý nằm trong các khối nốt đa kim loại này.

Theo các nhà bảo vệ môi trường, sự tồn tại của "oxy đen" cho thấy con người biết rất ít về sự sống ở những độ sâu khắc nghiệt dưới đại dương. Điều đó củng cố lập luận của họ rằng khai thác mỏ dưới biển sâu gây ra những rủi ro sinh thái không thể chấp nhận được.

"Greenpeace từ lâu đã vận động để ngăn chặn việc khai thác mỏ dưới đáy biển ở Thái Bình Dương vì những thiệt hại mà nó có thể gây ra cho các hệ sinh thái biển sâu mong manh", tổ chức môi trường này cho biết. "Phát hiện đáng kinh ngạc nhấn mạnh tính cấp bách của lời kêu gọi đó".

Trong khi đó, Michael Clarke, quản lý môi trường tại The Metals Company, nói với AFP rằng các phát hiện này "có thể được giải thích hợp lý hơn là do kỹ thuật khoa học kém và nghiên cứu sơ sài, thay vì là một hiện tượng chưa từng được quan sát trước đây".

Nhiều người trong cộng đồng khoa học cũng bày tỏ hoài nghi hoặc bác bỏ những kết luận của Sweetman.

"Ông ấy đã không trình bày được bằng chứng rõ ràng cho những quan sát và giả thuyết của mình", nhà hóa sinh học Matthias Haeckel tại Trung tâm Nghiên cứu đại dương GEOMAR Helmholtz ở Kiel, Đức cho biết. "Nhiều câu hỏi vẫn chưa được giải đáp sau khi công bố. Vì vậy, bây giờ cộng đồng khoa học cần tiến hành các thí nghiệm tương tự và hoặc chứng minh, hoặc bác bỏ điều đó".

Còn nhà nghiên cứu địa hóa học Olivier Rouxel tại Ifremer, Viện quốc gia về khoa học và công nghệ đại dương của Pháp, nói với AFP rằng hiện tại "không có sự đồng thuận nào về các kết quả này".

"Việc lấy mẫu dưới đáy biển luôn là một thách thức", ông nói, đồng thời cho rằng có thể lượng oxy được phát hiện là "những bong bóng không khí bị mắc kẹt" trong các thiết bị đo lường.