Khám phá văn hóa Việt Nam thời đại mới qua góc nhìn lịch sử

Cuốn sách “Khám phá văn hóa Việt Nam: Từ tiếp cận lịch sử đến tầm nhìn thời đại” của GS.TS Phạm Hồng Tung, do Nhà Xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành, là công trình nghiên cứu giá trị, góp phần lý giải tiến trình hình thành và phát triển của văn hóa Việt Nam từ chiều sâu lịch sử đến những vấn đề đặt ra trong thời đại mới.

Điểm nổi bật của cuốn sách nằm ở cách tác giả lựa chọn tiếp cận văn hóa từ góc nhìn lịch sử. Theo GS.TS Phạm Hồng Tung, không thể hiểu đầy đủ về văn hóa Việt Nam nếu tách rời nó khỏi bối cảnh lịch sử - chính trị - xã hội mà trong đó văn hóa được hình thành, vận động và phát triển.

Cuốn sách mới của GS.TS Phạm Hồng Tung về văn hóa Việt Nam. Ảnh: M.Chi

Mỗi giá trị văn hóa, mỗi phong tục, tín ngưỡng, hay biểu tượng tinh thần đều là kết quả của quá trình tích lũy, chọn lọc và thích ứng qua hàng nghìn năm lịch sử dân tộc. Ở góc độ này, tác giả không chỉ dừng lại ở việc mô tả hay hệ thống hóa các yếu tố văn hóa, mà còn truy tìm nguồn gốc, giải mã những tầng ý nghĩa sâu xa của chúng.

Chẳng hạn, tác giả lý giải lòng yêu nước là giá trị cốt lõi trong văn hóa Việt Nam, không chỉ là kết quả của các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, mà còn được nuôi dưỡng từ truyền thống cộng đồng làng xã, từ tinh thần cố kết của cư dân nông nghiệp lúa nước. Tính cộng đồng, lòng nhân ái, sự khoan dung… cũng được nhìn nhận như những “sản phẩm tinh thần” của một nền văn hóa từng phải đối diện với nhiều thử thách thiên nhiên và lịch sử.

Với hơn 400 trang, gồm 17 chuyên luận, cuốn sách được chia thành các nhóm vấn đề phản ánh toàn diện bức tranh văn hóa Việt Nam qua các giai đoạn lịch sử. Mỗi chuyên luận là một công trình nhỏ, kết hợp giữa lý luận, tư liệu và quan điểm học thuật hiện đại.

Ở phần mở đầu, tác giả bàn về khái niệm và đặc trưng của văn hóa Việt Nam, đặt trong mối quan hệ với điều kiện địa lý, lịch sử và chính trị: “Việt Nam và một số nước khác trong khu vực Đông Nam Á cùng nằm ở nơi kết nối giao thương - giao lưu văn hóa Nam - Bắc, Đông - Tây, Lục địa - Đại dương”. Cách phân tích của tác giả cho thấy, văn hóa Việt Nam không khép kín mà luôn mở“để hội nhập nhưng không bị “hòa tan”, không trở thành “bãi rác công nghệ” và “thuộc địa văn hóa” của các nước phát triển”.

Các chuyên luận tiếp theo đi sâu vào những vấn đề cụ thể như tín ngưỡng dân gian, văn hóa làng xã, giáo dục truyền thống, đạo lý con người Việt Nam hay mối quan hệ giữa văn hóa và hiện đại hóa.

Một số chuyên luận mang tính phản biện, đặt lại các luận điểm quen thuộc trong nghiên cứu văn hóa. Ví dụ, khi bàn về ảnh hưởng của Nho giáo, tác giả không chỉ nêu mặt tích cực trong việc hình thành trật tự xã hội và chuẩn mực đạo đức, mà còn chỉ ra những giới hạn của nó đối với tư duy sáng tạo và bình đẳng giới trong tiến trình hiện đại hóa.

Cuốn sách còn gợi mở “tầm nhìn thời đại”, hướng đi cần thiết trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa. Theo GS.TS Phạm Hồng Tung, trong khi thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ với công nghệ số, truyền thông số và kinh tế tri thức, văn hóa Việt Nam cần được nhìn nhận như một nguồn lực nội sinh quan trọng cho phát triển bền vững. Tác giả nhấn mạnh vai trò của giáo dục văn hóa, của việc xây dựng con người Việt Nam hiện đại có tri thức, bản lĩnh, nhưng vẫn thấm đẫm tinh thần dân tộc và giá trị truyền thống. Quan điểm này mang tính định hướng, phù hợp với chủ trương của Đảng về phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ hội nhập quốc tế.

Với phong cách viết khoa học, chặt chẽ nhưng gần gũi, “Khám phá văn hóa Việt Nam: Từ tiếp cận lịch sử đến tầm nhìn thời đại” không chỉ dành cho giới nghiên cứu, giảng dạy, sinh viên ngành văn hóa - lịch sử, mà còn là tài liệu hữu ích cho tất cả những ai quan tâm đến cội nguồn và giá trị tinh thần của dân tộc.Cuốn sách giúp người đọc nhận ra rằng, văn hóa Việt Nam không phải là một “di sản tĩnh”, mà là một thực thể sống động, luôn vận động cùng thời đại.

Với nhiều phát hiện và luận giải mới mẻ, cuốn sách thực sự là một hành trình khám phá đầy cảm hứng, giúp người đọc hiểu sâu hơn về “hồn cốt” Việt Nam, nơi mà quá khứ và hiện tại, truyền thống và hiện đại, dân tộc và nhân loại gặp gỡ trong một dòng chảy văn hóa xuyên suốt.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/kham-pha-van-hoa-viet-nam-thoi-dai-moi-qua-goc-nhin-lich-su-720316.html