Khánh Hòa: Khám phá kiến trúc độc đáo ở Đền tháp Po Rome của người Chăm

Tọa lạc trên một ngọn đồi thuộc địa phận thôn Hậu Sanh, xã Phước Hữu (Khánh Hòa), Đền tháp Po Rome là công trình kiến trúc được xây dựng bằng gạch nung còn nguyên vẹn nhất của người Chăm tại vùng đất Panduranga xưa.

Cùng với Tháp Hòa Lai và Tháp Po Klong Garai, tháp Po Rome được biết đến là một trong ba đền tháp linh thiêng nhất của vùng đất Panduranga xưa.

Kiến trúc xây bằng gạch nung độc đáo

Theo tài liệu ghi chép, Đền tháp Po Rome được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ XVI - đầu thế kỷ XVII để thờ vị vua Po Rome. Tổng thể kiến trúc tháp được xây dựng theo phong cách Muộn, tương tự như Tháp Po Klong Garai.

Đây là một trong những công trình kiến trúc có rất ít đường nét hoa văn, phù điêu cũng như trang trí chạm khắc so với các cụm tháp Chăm khác ở tỉnh Ninh Thuận (cũ).

Tuy không được xây dựng cầu kỳ, hoành tráng như Tháp Hòa Lai và Tháp Po Klong Garai nhưng Đền tháp Po Rome lại là một công trình cổ kính và lâu đời nhất được xây dựng bằng gạch nung đỏ vô cùng bề thế của người Chăm từ thời xa xưa. Đặc biệt, tháp vẫn còn lưu giữ nguyên vẹn những giá trị to lớn về mặt kiến trúc và nghệ thuật điêu khắc dù đã trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử.

Các hoa văn, hoạ tiết của Đền tháp Po Rome. (Ảnh: Khánh Hoà/TTXVN)

Về cơ bản, tổng thể khu di tích này bao gồm Tháp Chính, Tháp Phụ và một cái miếu nhỏ. Điểm nhấn đặc sắc của toàn bộ công trình tập trung hết vào ngôi tháp chính.

Tháp Chính cao khoảng 8m và đáy cũng rộng gần 8m. Mặt chính của tháp quay về hướng Đông, trên cửa điêu khắc thành từng tầng vòng cung còn bên dưới đặt tượng thánh Siva và khối đá hình ngọn lửa. Ở bên trong chánh điện là khu vực thờ vua Po Rome và hoàng hậu Po Bia Sancan với nội thất được trang trí khá đơn giản.

Tháp Phụ còn lại là dùng để thờ hoàng hậu Pra Sucih và bên trong còn có lăng mộ của vua Po Rome. Đến tháp, bạn sẽ được tận mắt nhìn thấy và chạm vào những viên gạch nung đỏ cổ xưa. Không những thế, bạn còn được nghe hướng dẫn viên hoặc người dân bản xứ kể về những câu chuyện, truyền thuyết ly kỳ của vương triều Po Rome thời hưng thịnh.

Vào năm 1992, tháp được Bộ Văn hoá-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích Lịch sử cấp Quốc gia.

Câu chuyện huyền thoại về vị vua Po Rome

Theo nguồn sử liệu bằng tiếng Chăm trong tác phẩm “Biên niên sử hoàng gia Chăm” ghi chép vua Po Rome trị vì vương quốc Champa trong vòng 24 năm (1627-1651). Ông có nhiều công lao to lớn trong việc tổ chức xây dựng các công trình thủy lợi, dẫn thủy nhập điền phục vụ phát triển kinh tế nông nghiệp và trồng lúa nước.

Hiện nay, các công trình thủy lợi xây dựng từ thời vua Po Rome vẫn được người Chăm khai thác và đưa vào sử dụng như hệ thống đập nước Maren, đập Chà Vin, đập Cà Tiêu và đập Đá dẫn nguồn nước đi qua các làng Chăm ở Thuận Nam và Ninh Phước.

Bên cạnh việc chú trọng phát triển thủy lợi và kinh tế nông nghiệp, vua Po Rome là người đã dung hòa được hai tôn giáo Bàlamôn và Hồi giáo sống chan hòa, quan hệ mật thiết với nhau trong sinh hoạt tín ngưỡng, tôn giáo. Từ đó, chấm dứt sự xung đột tôn giáo trong cộng đồng người Chăm, tạo nên bản sắc văn hóa đặc trưng riêng của người Chăm.

Về thân thế của vua Po Rome, người Chăm kể lại rằng mẹ của nhà vua yêu một người đàn ông thuộc tầng lớp bình dân nên bị Hội đồng hoàng gia phản đối. Thời gian đang mang thai Po Rome, mẹ của ngài phải chạy trốn khỏi gia đình hạ sinh được ngài.

Sinh ra trong hoàn cảnh thiếu thốn tình thương yêu của gia đình, mẹ ngài đặt tên là Ja Kathaot, có nghĩa là chàng Nghèo. Từ nhỏ, Po Rome đi chăn trâu mướn cho nhà giàu, một hôm do ngủ quên, đàn trâu đi kiếm ăn xa phá hoại hoa màu của nhà vua. Po Rome cùng mẹ đến tìm xin chuộc lại trâu, nhưng ngài không dám vào, chỉ ngồi khép nép ở bên ngoài cửa.

Chiêm tinh gia cho nhà vua biết chàng trai đang ở bên ngoài sẽ trở thành vua trong tương lai nên cho dắt trâu về. Sau này, nhà vua gả con gái út cho Po Rome và trao quyền lực kế thừa ngai vàng. Kể từ đó, mở ra một vương triều Po Roem sáng chói trong lịch sử Champa.

Nơi tổ chức lễ hội truyền thống của người Chăm

Đền tháp Po Rome là nơi tổ chức các hoạt động sinh hoạt văn hoá, tâm linh và các lễ hội truyền thống của người Chăm mỗi năm; đây là điểm du lịch cho những người muốn tìm hiểu về văn hóa, lịch sử của cộng đồng người Chăm. (Ảnh: Khánh Hoà/TTXVN)

Không chỉ lưu giữ nhiều giá trị to lớn về mặt lịch sử và kiến trúc nghệ thuật, Đền tháp Po Rome còn là nơi để đồng bào người Chăm tổ chức các lễ hội truyền thống, trong đó, có 4 lễ hội lớn được tổ chức hằng năm gồm Lễ cầu đạo (Yuer yang) tổ chức vào tháng 4 âm lịch; Lễ hội Katê diễn ra vào tháng 7 âm lịch; Lễ cúng tưởng nhớ mẹ Xứ sở vào tháng 9 âm lịch và Lễ mở cửa tháp tổ chức vào tháng 11 âm lịch.

Vậy nên nếu đến tháp Po Rome vào đúng những dịp này, bạn sẽ được trải nghiệm các lễ hội náo nhiệt mang đậm bản sắc văn hóa Chăm Pa với những điệu ca múa, tấu nhạc… vô cùng độc đáo và thú vị.

Việc bảo tồn giá trị lịch sử, văn hóa và phục dựng các lễ hội truyền thống tại đây đang được triển khai gắn với phát triển du lịch theo Dự án 6 của Chương trình Mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021–2030.

Nên đến tham quan Đền tháp Po Rome vào thời gian nào?

Bạn có thể ghé thăm Đền tháp Po Rome vào bất kỳ thời điểm nào trong năm nếu thấy thuận tiện. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm du lịch thì khu di tích sẽ không có nhiều bóng mát trong khi tiết trời ở đây thường xuyên nắng nóng oi bức.

Vậy nên thời điểm lý tưởng nhất là khoảng thời gian trước buổi trưa và cuối buổi chiều. Lúc này, thời tiết khá dễ chịu và nắng cũng rất đẹp nên cực kỳ thích hợp cho các hoạt động tham quan, chụp ảnh./.

(Vietnam+)

Nguồn: https://www.vietnamplus.vn/khanh-hoa-kham-pha-kien-truc-doc-dao-o-den-thap-po-rome-cua-nguoi-cham-post1072328.vnp