Kiến tạo hệ sinh thái cho ngành công nghiệp mới của Hà Nội

Để hiện thực hóa điều này, Hà Nội cần tập trung xây dựng hệ sinh thái công nghiệp bán dẫn dựa trên bốn trụ cột quan trọng.

Học sinh Trường Trung học phổ thông Yên Hòa (Cầu Giấy) tham quan không gian công nghệ của tòa nhà NIC Hòa Lạc (ngày 11-5-2025). *Ảnh: NIC*

Thứ nhất là vốn đầu tư. Muốn sản xuất bán dẫn, Thủ đô Hà Nội cần nguồn vốn đầu tư rất lớn, mà chắc chắn ngân sách nhà nước và các tập đoàn trong nước không có đủ, đặc biệt nếu muốn tự xây dựng các nhà máy đúc chip. Do vậy, Chính phủ cần đẩy mạnh hơn nữa việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đặc biệt là các nhà đầu tư chiến lược, có vai trò trọng yếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu trong ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn.

Muốn thực hiện được điều này, cần tập trung vào cơ chế, chính sách hỗ trợ việc mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn thông qua khâu đào tạo nâng cao kỹ năng (upskill training) cho nhân lực thiết kế vi mạch bán dẫn theo nhu cầu doanh nghiệp.

Thu hút FDI có yếu tố chuyển giao công nghệ nguồn là một kênh hết sức quan trọng để tiếp cận, nắm bắt và làm chủ công nghệ nguồn của chip bán dẫn. Công nghệ nguồn của ngành bán dẫn chỉ được tạo ra tại một số ít quốc gia phát triển, chủ yếu là Mỹ, các nước thuộc cộng đồng châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc, vì nó đòi hỏi phải có tiềm lực khoa học, công nghệ và kinh tế mạnh.

Nhà nước phải có chiến lược hợp tác với các quốc gia này nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức khoa học và công nghệ, các doanh nghiệp bán dẫn trong nước hợp tác nghiên cứu, tiếp thu, thuê, mua, nhận chuyển giao công nghệ mà trong nước chưa tạo ra được.

Bên cạnh đó, Hà Nội cần có vốn đầu tư mạo hiểm. Chính phủ cần sớm xây dựng và ban hành các cơ chế, chính sách liên quan đến doanh nghiệp startup, quỹ đầu tư mạo hiểm và nhà đầu tư như thuế, luật đầu tư mạo hiểm, các cơ chế cho nhà đầu tư mạo hiểm, cơ chế bảo vệ họ khi đầu tư mạo hiểm và các cơ chế thoái vốn cho đầu tư mạo hiểm, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt là doanh nghiệp tiên phong trong ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn với nhiều rủi ro.

Thứ hai là năng lực bán dẫn nội địa. Một quốc gia chỉ có thể phát triển bền vững khi quốc gia đó có đủ khả năng nội tại. Doanh nghiệp trong nước cần làm chủ được công nghệ bán dẫn, tự thiết kế và chế tạo các sản phẩm chip trong nước, bao gồm cả các sản phẩm chip tiên tiến.

Muốn vậy, phải tăng cường nghiên cứu và phát triển R&D (một thuật ngữ được sử dụng để mô tả một loạt các hoạt động nhằm tạo ra sự đổi mới trong các dịch vụ, sản phẩm, quy trình hiện có hoặc phát hiện những cải tiến mới để tạo ra sản phẩm mới), coi đây là nền tảng cho đổi mới sáng tạo. Bởi R&D là cơ sở quan trọng cho đổi mới sáng tạo (ĐMST), đặc biệt là những đổi mới mang tính triệt để (disruptive innovation) trong kỹ thuật - công nghệ, y khoa và khoa học tự nhiên, trong cả khu vực tư và công.

R&D cho phép một doanh nghiệp đi trước đối thủ cạnh tranh trong việc đáp ứng nhu cầu thị trường và tạo ra các sản phẩm mà đối thủ khó có thể bắt chước được. Năng lực R&D hạn chế là một thách thức lớn trong việc thiết kế và phát triển các sản phẩm bán dẫn mới, cải tiến công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh. Hơn nữa, Việt Nam gặp khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ tiên tiến do: (1) chi phí cao, (2) yêu cầu pháp lý phức tạp, và (3) các quốc gia nắm giữ công nghệ rất thận trọng trong việc chuyển giao vì lý do an ninh quốc phòng. Nhưng để thực hiện các chương trình R&D, các doanh nghiệp cần có kiến thức, tài năng và đầu tư.

Tiếp đó là năng lực sản xuất bán dẫn. Chế tạo tấm wafer hiện là khâu được Chính phủ và ngành công nghiệp bán dẫn đặc biệt chú trọng phát triển. Đây là quy trình cực kỳ phức tạp, liên quan đến nhiều loại chip, kích thước wafer, công nghệ, vật liệu, thiết bị và công cụ thiết kế. Ở tầm vĩ mô, các quốc gia và khu vực đang phải rà soát lại chiến lược sản xuất của mình trong bối cảnh những hạn chế thương mại liên tục thay đổi. Thực tế cho thấy, việc tăng cường năng lực sản xuất bán dẫn nội địa đang trở thành ưu tiên hàng đầu, ngay cả đối với các nền kinh tế phát triển như Mỹ.

Vì vậy, xây dựng tiềm lực khoa học, công nghệ và năng lực sản xuất bán dẫn là một trong những trụ cột quan trọng để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn theo mục tiêu đề ra. Chính quyền Thủ đô cần tích cực thúc đẩy hình thành các doanh nghiệp trong nước có khả năng phát triển sản phẩm điện tử, vi mạch bán dẫn “Made in Vietnam” phục vụ cho các thị trường ngách trong nước, từng bước hướng đến xuất khẩu.

Thứ ba là các chính sách hỗ trợ, thúc đẩy cho ngành bán dẫn. Khi các công ty bán dẫn đưa ra quyết định đầu tư, họ cân nhắc nhiều yếu tố như tình hình kinh doanh chung, mạng lưới nhà cung cấp, mức độ sẵn sàng về địa điểm, hạ tầng và nguồn lực. Tuy nhiên, yếu tố quan trọng nhất vẫn là chính sách của chính phủ. Những chương trình ưu đãi được lên kế hoạch tốt và bền vững, cùng với môi trường pháp lý thuận lợi và sáng kiến phát triển nguồn nhân lực hiệu quả, sẽ thể hiện rõ cam kết của chính phủ với sự phát triển lâu dài của ngành này. Chính quyền Hà Nội cần đóng vai trò định hướng, hỗ trợ và thúc đẩy các công ty bán dẫn trên địa bàn nếu muốn ngành này trở nên mạnh mẽ hơn và có đủ năng lực tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bán dẫn cần được coi là trọng tâm trong các chiến lược cạnh tranh và tăng trưởng kinh tế quốc gia. Đồng thời, các chính sách phát triển công nghiệp bán dẫn cần nhằm mục tiêu liên kết khoa học, công nghệ và đổi mới với năng lực sản xuất, tăng trưởng kinh tế và việc làm, vạch ra một kế hoạch hiệu quả cho các thành phần tham gia. Một chính sách bán dẫn hiệu quả cần chú trọng tận dụng hệ sinh thái bán dẫn toàn cầu, tạo điều kiện cho những đổi mới trong công nghệ và mô hình kinh doanh của doanh nghiệp trong nước để có thể cạnh tranh toàn cầu. Các chính sách hỗ trợ, thúc đẩy hình thành cấu trúc ngành vi mạch bán dẫn cần được đặt trong mối quan hệ liên ngành, liên kết vùng, phát huy lợi thế so sánh và nâng cao năng lực cạnh tranh địa phương.

Thứ tư là nguồn nhân lực ngành bán dẫn. Một trong những thách thức của quá trình phát triển ngành công nghiệp bán dẫn là khả năng cung cấp nguồn nhân lực đủ trình độ kiến thức và kỹ năng cho các tổ chức, doanh nghiệp trong ngành.

Làm sao để các tổ chức, doanh nghiệp trong ngành công nghiệp bán dẫn Thủ đô thực hiện triệt để phương châm: “Trước khi tạo ra một sản phẩm nào đó, thì phải tạo ra con người sẽ làm ra sản phẩm đó” như các doanh nghiệp Nhật Bản đã từng làm.

Hà Nội không chỉ cần nguồn lao động đủ về số lượng, mà còn cần các chuyên gia đáp ứng được nhu cầu của thị trường quốc tế. Chiến lược phát triển của các quốc gia lớn như Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc... như đã nêu ở phần trên, đều bắt đầu từ việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thông qua việc đầu tư vào các chương trình đào tạo, viện nghiên cứu, và mở rộng mạng lưới hợp tác giữa các trường đại học, viện nghiên cứu với các doanh nghiệp trong nước và quốc tế.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/kien-tao-he-sinh-thai-cho-nganh-cong-nghiep-moi-cua-ha-noi-720001.html