Làng nghề Hà Nội cần "cú hích” hạ tầng để cất cánh du lịch

Làng nghề Hà Nội là không gian kết tinh giữa kinh tế thủ công - văn hóa bản địa - tri thức dân gian; nơi hội tụ bàn tay tài hoa và tâm hồn sáng tạo của người Thăng Long. Mối quan hệ hữu cơ giữa nghề - làng - văn hóa - con người, tạo nên bản sắc riêng, là “nguồn tài nguyên mềm” quý giá cho phát triển du lịch.

Tuy nhiên, để chuyển hóa tiềm năng ấy thành sức mạnh kinh tế, Hà Nội cần một "cú hích" mang tính nền tảng: Hạ tầng cho làng nghề và hạ tầng cho du lịch.

Nghề dệt truyền thống ở làng Vạn Phúc, phường Hà Đông. Ảnh: Quang Thái

Nguồn lực mạnh, liên kết yếu

Không có nghề, làng chỉ còn là không gian cư trú vật lý; có nghề, làng mới trở thành thực thể văn hóa sống động. Chính nghề đã kiến tạo nên phong tục, tín ngưỡng, lễ hội và cả nhịp sống cộng đồng. Vì vậy, phát triển du lịch làng nghề phải khởi đầu từ bảo tồn và phục hưng nghề, tức là củng cố nền tảng sản xuất, bảo đảm “nghề sống khỏe, thì du lịch mới sống lâu”.

Du khách đến làng nghề không chỉ để mua sản phẩm, mà để trải nghiệm tiến trình sáng tạo, từ khâu chọn nguyên liệu, chế tác, đến cảm thụ câu chuyện lịch sử và nhân văn đằng sau mỗi sản phẩm. Khi đó, sản phẩm thủ công không chỉ là hàng hóa, mà là biểu tượng văn hóa - một dạng di sản phi vật thể có thể khai thác du lịch.

Tinh hoa nghề khảm trai thôn Chuôn Ngọ, xã Chuyên Mỹ. Ảnh: Quang Thái

Hà Nội hiện có hơn 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 337 làng nghề, nghề truyền thống và làng nghề truyền thống đã được công nhận, tạo việc làm cho hơn 1 triệu lao động, đóng góp hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm cho kinh tế nông thôn. Tuy nhiên, hạ tầng vật chất lẫn hạ tầng du lịch của phần lớn làng nghề vẫn còn yếu và manh mún.

Cơ sở sản xuất xen kẽ khu dân cư, đường giao thông nhỏ hẹp, thiếu khu giới thiệu sản phẩm, điểm dừng chân, bãi đỗ xe, dịch vụ trải nghiệm và lưu trú. Tình trạng ô nhiễm môi trường và thiếu quy hoạch tổng thể, khiến nhiều làng nghề khó mở rộng quy mô sản xuất và đón khách du lịch.

Một số điểm sáng như Bát Tràng, Vạn Phúc, Phú Vinh, Sơn Đồng… đã từng bước hình thành mô hình du lịch làng nghề, song phần lớn mới dừng ở mức “tham quan, mua sắm”, thiếu chiều sâu văn hóa. Tỷ lệ làng nghề gắn kết chặt với hoạt động du lịch mới đạt khoảng 15%, chủ yếu tự phát, thiếu định hướng chiến lược.

Các nghệ nhân biểu diễn điêu khắc gỗ của các làng nghề truyền thống ở Hà Nội. Ảnh Quang Thái

Đầu tư hạ tầng - chìa khóa cho phát triển bền vững

Để hiện thực hóa mục tiêu đưa Hà Nội trở thành “Thủ đô của nghề và nghệ”, thành phố đang triển khai Đề án tổng thể phát triển làng nghề giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn 2050, tập trung vào 5 trụ cột hạ tầng. Một là hạ tầng kỹ thuật: Mở rộng giao thông, xử lý môi trường, quy hoạch khu sản xuất tập trung. Hai là hạ tầng du lịch: Không gian trưng bày, tuyến trải nghiệm, trung tâm giới thiệu sản phẩm, khu lưu trú, dịch vụ ẩm thực. Ba là hạ tầng số: Bản đồ du lịch số, nền tảng quảng bá, công nghệ thực tế ảo (VR/AR) để du khách có thể “trải nghiệm từ xa”. Bốn là hạ tầng kết nối thị trường: Liên kết với doanh nghiệp lữ hành, hiệp hội du lịch, sàn thương mại điện tử. Năm là hạ tầng văn hóa - nhân lực: Đào tạo hướng dẫn viên, nghệ nhân truyền dạy kỹ năng trình diễn và kể chuyện nghề.

Đây không chỉ là hạ tầng vật chất, mà là “hệ sinh thái kết nối toàn diện giữa nghề, người, sản phẩm và du khách” - điều kiện tiên quyết để du lịch làng nghề phát triển theo chiều sâu.

Để nâng tầm, Hà Nội cần xây dựng bộ tiêu chí công nhận làng nghề du lịch tiệm cận với chuẩn của Hội đồng Thủ công thế giới (World Crafts Council - WCC), bao gồm 5 nhóm tiêu chí: bản sắc nghề rõ ràng, liên tục và có giá trị văn hóa cao; sản phẩm thủ công có tính độc đáo, sáng tạo, thân thiện môi trường; cộng đồng nghề có năng lực tổ chức, đón tiếp và kể chuyện với du khách; không gian làng được quy hoạch, có cảnh quan và dịch vụ hạ tầng đạt chuẩn du lịch; ứng dụng công nghệ số trong quảng bá và giao thương quốc tế.

Khi đạt chuẩn WCC, làng nghề Hà Nội không chỉ khẳng định thương hiệu trong nước, mà còn mở cửa ra thị trường toàn cầu, thu hút du khách quốc tế tìm về trải nghiệm giá trị văn hóa Việt.

Khách tham quan mua sắm sản phẩm làng nghề. Ảnh: Quang Thái

Thành phố cần rà soát toàn bộ 337 làng nghề đã được công nhận và các ngành nghề đã bị mai một nhưng đặc trưng cho nét văn hoá của Tràng An - Xứ Đoài để phân nhóm theo năng lực và đặc thù. Thứ nhất, nhóm làng nghề di sản: Tập trung bảo tồn, phục hồi và truyền dạy. Thứ hai, nhóm làng nghề sản xuất - thương mại: Đưa vào cụm công nghiệp tập trung, xử lý ô nhiễm, hiện đại hóa quy trình. Thứ ba, nhóm làng nghề du lịch: Ưu tiên đầu tư hạ tầng du lịch, xây dựng mô hình “một điểm đến - nhiều trải nghiệm”.

Ba nhóm này, nếu được quy hoạch đồng bộ, có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và nghệ nhân hợp tác dài hạn, Hà Nội sẽ hình thành chuỗi giá trị làng nghề - du lịch - văn hóa - sáng tạo, góp phần hiện thực hóa khát vọng “Thủ đô sáng tạo toàn cầu”.

Khi nghề được giữ vững, làng có hồn; khi hạ tầng hoàn thiện, du lịch có cánh. Làng nghề Hà Nội sẽ không chỉ là nơi làm ra sản phẩm, mà là biểu tượng văn hóa sống động, góp phần nâng tầm thương hiệu Thủ đô trong tiến trình hội nhập quốc tế.

Nguồn: https://hanoimoi.vn/lang-nghe-ha-noi-can-cu-hich-ha-tang-de-cat-canh-du-lich-721352.html