Lấp lánh tranh điệp Đông Hồ tại triển lãm thành tựu đất nước

Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Quả là đại diện làng tranh dân gian Đông Hồ sẽ mang đến không gian triển lãm những tác phẩm thủ công truyền thống đặc sắc của quê hương Bắc Ninh - những bức tranh giấy dó óng ánh sắc điệp mang đậm "hồn dân tộc".

Tự hào sắc màu Kinh Bắc

Dáng vẻ điềm đạm, mắt ánh lên niềm tự hào, đôi bàn tay thành thục lật giở những tấm mộc bản thân quen, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Quả chọn những tác phẩm tranh truyền thống: Vinh hoa, Phú quý, Tình mẫu tử, Tình tỷ muội, Nhân nghĩa, Lễ trí, Chăn trâu thổi sáo… để mang tới trưng bày, giới thiệu tại không gian triển lãm thành tựu đất nước. Mỗi bức tranh là một câu chuyện, một triết lý sống, một thông điệp nhân văn về khát vọng hạnh phúc mà cha ông gửi gắm qua hình ảnh, đường nét, sắc màu.

Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Quả (người đứng ngoài cùng bên trái) cùng con trai là Nghệ nhân Nguyễn Hữu Đạo trình diễn, giới thiệu sản phẩm tranh khắc gỗ Đông Hồ với du khách.

Nghệ nhân xúc động: “Đây không chỉ là dịp giới thiệu sản phẩm, mà còn là cơ hội để dòng tranh Đông Hồ tỏa sáng trong một sự kiện mang tầm quốc gia, hội tụ giá trị chính trị, kinh tế, văn hóa. Tôi mong muốn khách tham quan sẽ cảm nhận được rằng, cùng với phát triển kinh tế - xã hội, quê hương đất nước ta vẫn đang bảo tồn, gìn giữ những di sản đặc sắc và độc đáo”.

Không chỉ trưng bày, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Quả còn mang theo dụng cụ, ván khắc, giấy dó để trực tiếp trình diễn. Ông muốn công chúng được tận mắt chứng kiến, tận tay sờ vào giấy và có những trải nghiệm sống động để thêm yêu di sản...

Nếu những công trình hạ tầng, thành tựu công nghệ phản ánh tầm vóc kinh tế thì những tờ tranh dân gian mộc mạc, chất phác lại minh chứng cho bản sắc, thể hiện tâm hồn người Việt. Sự hiện diện của tranh Đông Hồ tại triển lãm mang một ý nghĩa đặc biệt, khẳng định trong hành trình phát triển đất nước, văn hóa không thể đứng ngoài, mà chính là cội nguồn sức mạnh nội sinh. Và một dân tộc luôn biết giữ gìn quá khứ, trân trọng di sản của ông cha, nhất định sẽ vững vàng, tự tin bước tới tương lai...

Nếp nhà giữ “hồn dân tộc”

Sinh năm 1963 tại làng tranh Đông Hồ, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Quả là con trai thứ hai của cố Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Sam - người có nhiều tâm huyết gìn giữ nghề tranh qua bao biến động của thời cuộc.

Tranh Đông Hồ là dòng tranh dân gian truyền thống được làm thủ công với kỹ thuật phối màu độc đáo và cách in nét, in mảng đặc trưng. Giấy in tranh là giấy dó được phủ lên một lớp điệp tạo ra vẻ đẹp lấp lánh. Màu sắc của tranh hoàn toàn lấy từ thiên nhiên sẵn có: Màu đen của than lá tre, màu đỏ từ gạch non, màu vàng của hoa hòe, màu xanh từ lá cây, màu trắng nghiền từ vỏ sò, vỏ điệp.

Tuổi thơ của ông Quả gắn liền với tiếng đục lách cách, giấy dó xào xạc, sắc điệp óng ánh. 12 tuổi, ông đã thuần thục các công việc “phụ nghề” như xoa điệp, pha màu, in thử. Dưới sự chỉ dạy của cha và các bậc nghệ nhân trong làng, năm 1975, ông chính thức bước vào nghề, trải qua thời hợp tác xã rồi mở xưởng riêng và bền bỉ gắn bó với nghề tranh suốt nửa thế kỷ qua.

Thành thục mọi công đoạn từ tạo mẫu, khắc ván, pha màu đến in tranh, hơn nữa ông còn tự học chữ Hán - Nôm để hiểu tận gốc ý nghĩa từng bức tranh. Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Quả được cộng đồng ghi nhận là một trong những nghệ nhân hàng đầu của dòng tranh dân gian Đông Hồ. Ông tâm niệm: “Giữ nghề không chỉ là lưu giữ kỹ nghệ, mà còn phải gìn giữ hồn cốt, triết lý sống và nhân sinh quan của cha ông”.

Trong thời gian từ 2011 đến 2015, với sự hỗ trợ của nhà nghiên cứu người Pháp Jean Pierre Pascal, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Quả đã sưu tầm được 149 mẫu tranh thất lạc từ thời kháng chiến chống Pháp. Đến nay, ông đã phục chế được khoảng 80 mẫu và đang sở hữu gần 800 bản khắc với 250 mẫu tranh - một “kho tư liệu” vô giá của dòng tranh Đông Hồ.

Miệt mài gắn bó với nghề, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Quả đạt nhiều thành tích tiêu biểu, góp phần khẳng định giá trị của tranh dân gian Đông Hồ. Những tác phẩm tiêu biểu của ông có thể kể đến: Sắc phong, Phúc-Lộc-Thọ, Tứ bình đã đạt sản phẩm tiêu biểu tại Hội thi sản phẩm thủ công Việt Nam các năm 2009, 2010, 2011; có 7 sản phẩm tranh và mộc bản trưng bày tại Bảo tàng khắc gỗ dân gian Chiaksan - Hàn Quốc, cùng nhiều tác phẩm với đề tài phong phú, đa dạng như: Sách bìa tập tô (trong đó là những bức tranh Đông Hồ); tranh gỗ bìa lịch Đông Hồ; tranh Cô gái tưới hoa, Cô gái bắt cua, Công việc nhà nông, Tam dương nghênh phúc, Kim hầu hiến phúc, Tình tỷ muội, Uy trấn sơn hà...

Không dừng lại ở trong nước, ông đã mang tranh Đông Hồ đến nhiều diễn đàn quốc tế: Liên hoan Nghệ thuật truyền thống ASEAN tại Thái Lan (2006), Lễ hội Khắc gỗ dân gian Hàn Quốc (2015), mở triển lãm riêng về tranh dân gian Đông Hồ tại Đại học Sư phạm Hoa Đông, Trung Quốc (2016), cùng nhiều sự kiện ở châu Âu... Tại mỗi nơi, ông trực tiếp trình diễn, giới thiệu và hướng dẫn để bạn bè quốc tế được tận tay trải nghiệm, cảm nhận “hồn” của văn hóa Việt.

Hằng năm, nghệ nhân tích cực tham gia truyền dạy cho học sinh, sinh viên, du khách trong và ngoài nước những kỹ thuật cơ bản để tranh Đông Hồ không chỉ tồn tại trong sách vở mà sống động trong trải nghiệm của thế hệ trẻ. Với những đóng góp bền bỉ trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa nghề làm tranh dân gian Đông Hồ, ông Nguyễn Hữu Quả đã được trao Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp Văn hóa, Thể thao và Du lịch” (2011), danh hiệu “Nghệ nhân làng nghề Việt Nam” (2012). Đặc biệt, năm 2020, ông vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú.

Hiện nay, gia đình Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Hữu Quả, từ vợ chồng, con trai, con dâu đều tham gia làm tranh. Ngôi nhà ở khu phố Đông Khê vừa là nơi sinh hoạt, vừa là xưởng sản xuất, ngày ngày vang tiếng đục, tiếng giã điệp và rực rỡ sắc màu.

Bài, ảnh: Thuận Thảo

Nguồn: https://baobacninhtv.vn/lap-lanh-tranh-diep-dong-ho-tai-trien-lam-thanh-tuu-dat-nuoc-postid424951.bbg