Chiều cuối tháng Bảy, trong căn nhà nhỏ ở xã Hóa Quỳ (tỉnh Thanh Hóa), chị Lê Thị Trang (sinh năm 1990) không giấu nổi xúc động khi nhận được tấm ảnh màu, sắc nét của liệt sĩ Hà Văn Hậu (bác ruột chị). Bức ảnh này do anh Lê Thế Thắng (sinh năm 1988) phục chế miễn phí, dành tặng cho gia đình.

Liệt sĩ Hà Văn Hậu sinh năm 1950, hy sinh tại chiến trường Tây Ninh vào năm 1970. Kỷ vật duy nhất mà anh để lại cho gia đình là một tấm ảnh cũ đã mờ nhòe theo năm tháng. Suốt nhiều năm, chị Trang luôn đau đáu mong được nhìn lại khuôn mặt bác mình một cách rõ ràng, nhưng mãi chưa có cơ hội.

“Ngày 5-7, tôi tình cờ thấy thông tin về anh Lê Thế Thắng phục dựng ảnh liệt sĩ trên mạng xã hội. Tôi nhắn tin mạnh dạn cho anh và được hồi âm chỉ sau vài phút. Anh Thắng đồng ý giúp và còn nói sẽ làm miễn phí, gửi đến tận nhà”, chị Trang xúc động kể lại.

Bức ảnh của liệt sĩ Hà Văn Hậu do anh Lê Thế Thắng phục dựng cho gia đình chị Trang. Ảnh: NVCC

17 ngày sau, anh Thắng đích thân mang bức ảnh đến tận nhà trao tặng cho gia đình chị Trang. Trong khung kính, gương mặt liệt sĩ Hà Văn Hậu hiện lên rõ ràng, chân thực đến nghẹn lòng. “Ảnh giống thật lắm. Cả nhà tôi ai cũng rưng rưng. Đến giờ, gia đình vẫn chưa tìm được hài cốt của bác, nên bức ảnh như một phép màu, giúp tôi được gặp lại người thân sau hơn nửa thế kỷ. Tôi biết ơn anh Thắng rất nhiều”, chị Trang nghẹn ngào chia sẻ.

Trường hợp của chị Trang chỉ là một trong hàng trăm gia đình đã được anh Lê Thế Thắng hỗ trợ phục dựng ảnh liệt sĩ miễn phí. Từ những tấm hình cũ kỹ, nhòe mờ theo thời gian, qua đôi tay tỉ mỉ và trái tim đầy trách nhiệm của Lê Thế Thắng, gương mặt các Anh hùng liệt sĩ dần được khắc họa lại một cách chân thực. Với nhiều gia đình, đó không chỉ là một bức ảnh, mà là hình hài của ký ức, là cách để gặp lại người thân sau nhiều năm xa cách.

Hành trình nhân văn bắt nguồn từ đam mê nhiếp ảnh

“Từ nhỏ, tôi đã yêu thích hội họa, đặc biệt là vẽ chân dung. Những năm học Trung học phổ thông, tôi thường say mê ngồi phác họa các doanh nhân, nghệ sĩ, nhân vật lịch sử… mà mình ngưỡng mộ”, anh Lê Thế Thắng chia sẻ.

Năm 2005, nhận thấy cháu mình có niềm yêu thích với hình ảnh, chú ruột của Thắng (khi ấy đang làm chủ một tiệm ảnh tại thị trấn Thọ Lâm, huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa) đã gọi Thắng lên phụ việc. Từ đây, chàng trai trẻ bắt đầu làm quen với máy ảnh, học cách chỉnh sửa khuôn hình và dần say mê công việc phục chế. Có năng khiếu lại chịu khó học hỏi, tay nghề của anh tiến bộ nhanh chóng.

Anh Lê Thế Thắng bên góc làm việc quen thuộc. Ảnh: NVCC 

Sau khi tốt nghiệp Trung học phổ thông, Thắng vào TP Hồ Chí Minh làm thuê tại các cửa hiệu ảnh. Đến cuối năm 2010, anh trở về quê mở quán internet. Dù chuyển hướng kinh doanh, nhưng vì vẫn yêu thích hình ảnh, anh tranh thủ thời gian rảnh để nhận phục chế ảnh cũ cho khách.

Bước ngoặt đến với Thắng vào năm 2015, khi ấy có người hỏi anh về nơi phục dựng ảnh liệt sĩ. Thành thạo kỹ thuật xử lý ảnh, Thắng liền ngỏ ý giúp. Với tay nghề chỉnh sửa ảnh sẵn có, anh phục dựng bức chân dung chỉ trong hơn một giờ. Khi tấm ảnh hoàn thiện được trao tận tay, người phụ nữ im lặng hồi lâu, nước mắt lặng lẽ rơi.

“Khoảnh khắc ấy khiến tôi nhận ra việc phục dựng ảnh liệt sĩ không giống bất kỳ loại ảnh nào trước đây. Lần đầu tiên, tôi cảm nhận sâu sắc rằng ảnh chân dung không chỉ là một sản phẩm, mà là ký ức, là sự hiện diện của người đã khuất trong lòng thân nhân. Cảm xúc ấy khiến tôi biết rằng, đây là sứ mệnh nhân văn mà mình cần theo đuổi”, anh Thắng chia sẻ.

Từ đó, anh âm thầm phục chế ảnh miễn phí cho bà con tại nơi mình sống. Những lần đi chụp ảnh cho khách, nếu thấy gia đình nào thờ ảnh liệt sĩ đã cũ, anh đều chủ động xin phục dựng. Khi mạng xã hội phát triển, việc làm của anh dần được biết đến rộng rãi. Nhiều người từ khắp nơi trong cả nước liên hệ nhờ phục dựng ảnh các Anh hùng liệt sĩ. Đến nay, anh Thắng đã phục dựng miễn phí khoảng 500 bức ảnh liệt sĩ, đóng khung, gửi về tận nhà cho các gia đình trên khắp cả nước.

Anh Thắng bên các tấm ảnh liệt sĩ do mình phục dựng. Ảnh: NVCC

Mỗi bức ảnh là một nén tâm nhang

Động lực lớn nhất để Thắng theo đuổi công việc phục dựng ảnh liệt sĩ không chỉ xuất phát từ cảm xúc nghề nghiệp, mà còn bắt nguồn từ ký ức về những ngày tháng khốc liệt trên chiến trường mà anh được nghe bố kể lại. Bố anh là cựu chiến binh Lê Thế Hoa, từng chiến đấu tại thành cổ Quảng Trị. Ông may mắn được trở về sau chiến tranh nhưng mang theo di chứng nặng nề của chất độc da cam. Trí nhớ khi tỉnh khi mờ, nhiều chuyện trong đời sống thường ngày có thể quên mất, nhưng những ký ức về đồng đội, về chiến trường thì vẫn khắc sâu trong tâm trí.

“Bố tôi kể rất kỹ, nhớ từng trận đánh, từng đồng đội đã ngã xuống. Ông may mắn trở về, nhưng trong lòng lúc nào cũng đau đáu về những người đã không trở về. Khi thấy tôi phục dựng ảnh cho thân nhân liệt sĩ, ông hay bảo: Làm được việc này là tốt lắm, cố gắng giúp được càng nhiều gia đình càng tốt và đừng lấy tiền của họ”, anh Thắng kể.

Theo anh Thắng, phục dựng ảnh không đơn thuần là làm rõ từng đường nét khuôn mặt, mà quan trọng hơn là phải tái hiện được thần thái, khí chất của người trong ảnh. Ảnh: NVCC 

Những bức di ảnh được gửi đến anh Lê Thế Thắng để phục dựng hầu hết đều đã trải qua hàng chục năm, không ít tấm đã bạc màu, nhòe mờ, thậm chí chỉ còn là bản vẽ phác theo ký ức của người thân. Việc phục dựng vì thế không đơn thuần là thao tác kỹ thuật, mà là hành trình tìm lại chân dung từ những mảnh ghép ký ức. Anh thường phải trò chuyện với gia đình để hiểu thêm về ngoại hình, khí chất, hoặc xin thêm ảnh của người thân liệt sĩ để đối chiếu, làm rõ các đường nét.

“Phục chế ảnh cũ vốn đã đòi hỏi sự tỉ mỉ, nhưng với ảnh liệt sĩ, tôi phải cẩn trọng gấp nhiều lần. Không chỉ làm cho ảnh rõ nét, đúng hình mà còn phải toát lên thần thái, khí chất của người lính. Tôi luôn cố gắng để từng bức ảnh không chỉ sống động mà còn có hồn”, anh Thắng chia sẻ.

Các bức ảnh được anh Thắng in, đóng khung cẩn thận trước khi trao đến cho các gia đình. 

Ngoài ra, khó khăn còn đến từ việc gửi ảnh qua mạng xã hội. Thân nhân liệt sĩ đa phần đã lớn tuổi, không biết nhiều về công nghệ. Nhiều ảnh gửi đến bị nghiêng lệch, phản sáng hoặc mất nét. Gặp trường hợp đó, anh kiên nhẫn hướng dẫn họ cách chụp lại hoặc đề nghị gửi ảnh gốc qua bưu điện.

Trung bình mỗi bức ảnh mất từ 4-6 tiếng để hoàn thiện. Những ảnh hư hỏng nặng có thể kéo dài đến vài ngày, nhất là khi phải điều chỉnh nhiều lần theo góp ý từ gia đình. Không ít đêm, anh phải thức trắng để xử lý từng chi tiết nhỏ như ánh mắt, vết nhăn, đường nét gò má.

“Hiện nay, trí tuệ nhân tạo (AI) xuất hiện, giúp rút ngắn thời gian xử lý ảnh phức tạp. Tuy nhiên, tôi chỉ sử dụng AI để khôi phục đường nét, còn lại để tạo nên một bức chân dung có hồn thì vẫn cần sự tỉ mỉ và cảm xúc của con người”, Lê Thế Thắng chia sẻ.

Hiện nay, dù bận rộn với công việc kinh doanh đồ gỗ mỹ nghệ, anh Thắng vẫn dành ưu tiên cho việc phục dựng ảnh liệt sĩ. Với anh, đó không chỉ là nghĩa cử tri ân mà còn là trách nhiệm của thế hệ hôm nay với những người đã hy sinh vì Tổ quốc.

Bức ảnh liệt sĩ Lê Văn Khuy do anh Thắng phục dựng. Ảnh: NVCC 

Gắn bó với công việc phục dựng suốt hơn 10 năm, anh đã gặp không ít trường hợp day dứt và xúc động. Anh vẫn nhớ trường hợp liệt sĩ Lê Văn Khuy (quê tại tỉnh Thanh Hóa). Ông từng là chiến sĩ biệt động, hy sinh trong một trận mai phục của giặc. Gia đình chỉ còn duy nhất một tấm ảnh chụp nghiêng, mờ nhòe, rất khó phục dựng. “Với bức ảnh ấy, tôi mất 2 ngày liền để căn chỉnh, dò từng chi tiết nhỏ, cố dựng lại khuôn mặt sao cho rõ và đúng nhất để làm ảnh thờ”, anh kể.

Một lần khác, anh nhận phục chế ảnh cho liệt sĩ Trần Văn Cẩn (quê tại tỉnh Thanh Hóa). Ông hy sinh năm 1967 khi vợ đang mang thai ba tháng. Vì quá đau buồn, bà phát bệnh nặng và qua đời, để lại đứa con gái vừa chào đời 6 tháng. Suốt hàng chục năm, người con gái ấy đi phục dựng lại hình ảnh của cha với tấm ảnh tập thể duy nhất, mờ nhạt, là do một người đồng đội cũ của ông Cẩn trao lại. “Chị ấy đã mang ảnh đi phục chế ở nhiều nơi nhưng không ai làm rõ được. Khi tôi hoàn thành, gương mặt trong ảnh hiện lên rõ nét, chân thực. Vừa nhìn thấy, chị ấy bật khóc như gặp lại cha mình sau hơn nửa thế kỷ”, anh Thắng nghẹn ngào.

 Bức ảnh liệt sĩ Trần Văn Cẩn do anh Thắng phục chế. Ảnh: NVCC

Giữa căn nhà nhỏ tại xã Sao Vàng (tỉnh Thanh Hóa), anh Lê Thế Thắng vẫn lặng lẽ ngồi bên góc bàn làm việc, tỉ mỉ phục dựng từng đường nét khuôn mặt liệt sĩ qua những bức ảnh đã cũ, mờ nhòe theo thời gian. Mỗi tấm ảnh được hồi sinh không chỉ là một sản phẩm kỹ thuật, mà còn là sự tri ân lặng thầm gửi đến những người đã hy sinh vì Tổ quốc. Sau khi hoàn thiện, anh đều cẩn thận in ra, đóng khung và gửi tận tay gia đình liệt sĩ như một món quà tinh thần đầy ý nghĩa. Anh cho biết, thời gian tới sẽ tiếp tục mở rộng hoạt động phục dựng miễn phí. Đồng thời, anh mong muốn được kết nối với các tổ chức, cá nhân để lan tỏa việc làm này sâu rộng hơn trong cộng đồng.

TRẦN HẢI LY

Nguồn: https://www.qdnd.vn/phong-su-dieu-tra/cuoc-thi-nhung-tam-guong-binh-di-ma-cao-quy-lan-thu-16/le-the-thang-chang-trai-10-nam-hoi-sinh-mien-phi-gan-500-buc-anh-liet-si-839490