Nâng cao năng suất - Vấn đề cốt lõi trong cạnh tranh quốc gia

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng và hội nhập sâu rộng, nâng cao năng suất chất lượng không chỉ là lựa chọn mà trở thành yếu tố sống còn đối với mỗi quốc gia, tổ chức, doanh nghiệp. Năng suất không chỉ là thước đo hiệu quả mà còn là thước đo của sự tiến bộ.

Ông Trần Hậu Ngọc, Phó Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ. Ảnh: Thu Hằng/TTXVN

Việt Nam được lựa chọn đăng cai tổ chức chuỗi hội thảo quốc tế về đào tạo chuyên gia Năng suất cao cấp từ 6 - 17/10 đã khẳng định vai trò ngày càng chủ động của Ủy ban Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng quốc gia (STAMEQ) với các sáng kiến năng suất khu vực trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển bền vững. Sự kiện còn cho thấy sự sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm của Việt Nam với các nền kinh tế thành viên của Tổ chức Năng suất châu Á (APO). Phóng viên Thông tấn xã Việt Nam đã có cuộc trao đổi với ông Trần Hậu Ngọc, Phó Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng quốc gia, Bộ Khoa học và Công nghệ về vấn đề này.

Với vai trò cơ quan quản lý nhà nước, ông có thể chia sẻ các chiến lược và chính sách mà Ủy ban Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng quốc gia đang thực hiện để thúc đẩy năng suất quốc gia thời gian qua?

Triển khai các mục tiêu cải thiện năng suất của Đảng và Chính phủ, nhiều chính sách, chương trình, hoạt động nâng cao năng suất đã được thực thi ở các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp. Theo đó, năng suất nhân tố tổng hợp không ngừng cải thiện, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế đất nước.

Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng định hướng các chỉ tiêu chủ yếu về phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021 - 2025, trong đó, tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) bình quân 5 năm đạt khoảng 6,5 - 7%/năm; đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng đạt khoảng 45%; tốc độ tăng năng suất lao động xã hội bình quân trên 6,5%/năm. Đây là nghị quyết quan trọng, để cụ thể hóa Nghị quyết, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành và tổ chức triển khai các cơ chế, chính sách, chiến lược, kế hoạch liên quan đến thúc đẩy năng suất. Đó là: Quyết định số 1322/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 31/08/2020 về ban hành Chương trình quốc gia hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hóa giai đoạn 2021-2030 (Chương trình 1322). Mục tiêu là hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hàng hóa trên cơ sở áp dụng các giải pháp về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, hệ thống quản lý, công cụ cải tiến năng suất chất lượng, góp phần nâng tỷ trọng đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Bên cạnh đó, Quyết định số 36/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 11/1/2021 về Kế hoạch tổng thể nâng cao năng suất dựa trên nền tảng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo giai đoạn 2021-2030 nhằm đưa năng suất trở thành động lực phát triển quan trọng trong các ngành, lĩnh vực, thông qua việc ứng dụng thành tựu mới của khoa học, công nghệ, áp dụng các hệ thống quản lý, công cụ cải tiến năng suất tiên tiến, kết hợp nghiên cứu, đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, phù hợp xu thế của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư; triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp quốc gia, hỗ trợ doanh nghiệp trong nghiên cứu, đổi mới, chuyển giao và ứng dụng công nghệ để nâng cao năng suất…

Cùng với đó, Quyết định số 1305/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 8/11/2023 về Chương trình quốc gia về tăng năng suất lao động đến năm 2030 với mục tiêu đặt ra là đến năm 2030 năng suất lao động trở thành một động lực quan trọng cho tăng trưởng nhanh, bền vững, trong đó, nâng cao chất lượng thể chế kinh tế thị trường; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; thúc đẩy liên kết vùng; phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là các trụ cột chính. Ngoài ra, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, mục tiêu đến năm 2030, đóng góp của TFP vào tăng trưởng kinh tế ở mức trên 55%; tỉ trọng xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao trên tổng giá trị hàng hoá xuất khẩu đạt tối thiểu 50%...

Ông đánh giá thế nào về năng suất lao động và tốc độ tăng năng suất lao động của Việt Nam và một số nước châu Á trong những năm gần đây?

Như chúng ta đã biết, cải thiện và thúc đẩy nâng cao năng suất lao động là một trong những vấn đề cốt lõi để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hiện nay. Đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập quốc tế, chuyển đổi số và cạnh tranh gay gắt, năng suất lao động chính là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và doanh nghiệp.

Theo báo cáo của Viện Năng suất Việt Nam (Ủy ban Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng Quốc gia), tốc độ tăng năng suất lao động của Việt Nam giai đoạn 2011-2020 khoảng 5,29%/năm. Trong đó, giai đoạn 2016-2020, năng suất lao động tăng 5,88%/năm, cơ bản đạt mục tiêu đề ra trong Nghị quyết 05-NQ/TW, Hội nghị lần thứ tư, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về một số chủ trương, chính sách lớn nhằm tiếp tục đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Từ 2020-2023, tốc độ tăng năng suất lao động đã giảm hơn so với giai đoạn trước, do dịch COVID-19 ảnh hưởng đến sản xuất của doanh nghiệp, bên cạnh đó, xung đột giữa Nga - Ukraine làm cho kinh tế toàn cầu giảm sút, kéo theo các mặt hàng xuất khẩu có sự suy giảm. Tuy nhiên đến năm 2024, năng suất lao động đã đạt tốc độ tăng trưởng cao, nhờ nỗ lực tập trung cải thiện năng suất. Từ các hoạt động đẩy mạnh hợp tác quốc tế, nhiều cơ hội phát triển đã được mở ra, cùng với chiến lược ổn định kinh tế vĩ mô, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh và thúc đẩy chính sách khoa học công nghệ, trong đó đặc biệt các ứng dụng chuyển đổi số đã thay đổi đáng kể phương thức sản xuất.

Về năng suất lao động của Việt Nam và một số nước châu Á trong thập kỷ qua, năng suất lao động của Việt Nam được đánh giá là có tốc độ tăng cao nhất trong các nước ASEAN. Giai đoạn 2016-2023, tốc độ tăng năng suất lao động bình quân của Việt Nam đạt 5,6%/năm, được ghi nhận có tốc độ tăng năng suất trong nhóm nước dẫn đầu khu vực, trong khi tốc độ tăng năng suất lao động bình quân của một số nước: Singapore tăng 3,3%/năm, Malaysia tăng 2,6%/năm, Thái Lan tăng 2,6%/năm, Indonesia tăng 2,4%/năm, Philippines tăng 2,8%/năm, Brunei giảm 2,5%/năm, Hàn Quốc tăng 3,8%/năm và Nhật Bản giảm 0,2%/năm. Với những nỗ lực cải thiện năng suất trong thập kỷ qua đã giúp Việt Nam đạt được những kết quả đáng khích lệ về tăng trưởng năng suất, tạo cơ hội thu hẹp dần khoảng cách về mức năng suất so với các nước có nền kinh tế tiên tiến hơn.

Sinh viên Trường Đại học Quốc tế Miền Đông (EIU) học vận hành robot tự động hóa trong sản xuất trong nhà máy để nâng cao năng suất lao động. Ảnh: Chí Tưởng/TTXVN

Để đạt được mục tiêu nâng cao năng suất quốc gia, các ưu tiên chiến lược của Việt Nam để thích ứng với bối cảnh mới khi đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình thế nào, thưa ông?

Có thể nói, những năm gần đây, đặc biệt năm 2024, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã đưa ra mục tiêu cụ thể, trong đó, đóng góp của năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng kinh tế ở mức trên 55%. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 03/NQ-CP triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, Bộ Khoa học và Công nghệ đã chủ động đưa ra chương trình triển khai nghị quyết của Chính phủ.

Bên cạnh đó, Ủy ban Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng quốc gia đã giao Viện Năng suất Việt Nam nghiên cứu các yếu tố đầu vào để đạt tăng trưởng TFP trong thời gian tới nhằm góp phần phần triển kinh tế - xã hội một cách bền vững. Cùng với đó Chỉ thị số 38/CT-TW của Ban Bí thư về tăng cường phát triển công tác tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng đến năm 2030 là định hướng cho ngành tiêu chuẩn - đo lường - chất lượng trong 10 năm tới. Đặc biệt, việc Quốc hội thông qua Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi), Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa (sửa đổi) trong 2025 sẽ tạo hành lang pháp lý, góp phần nâng cao năng suất chất lượng sản phẩm trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, Ủy ban Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng quốc gia cũng thúc đẩy hợp tác quốc tế trong lĩnh vực năng suất. Đặc biệt, từ ngày 6 - 17/10, Ủy ban Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng quốc gia phối hợp Tổ chức Năng suất châu Á tổ chức hội thảo quốc tế về đào tạo chuyên gia Năng suất cao cấp trong khuôn khổ “Chương trình Phát triển chuyên gia năng suất của APO”, được khởi động lại từ năm 2025 với hai cấp độ: cơ bản và nâng cao. Cùng với đó, Ủy ban Tiêu chuẩn - Đo lường - Chất lượng quốc gia đẩy mạnh triển khai Chương trình 1322, cho thấy đào tạo cũng là yếu tố then chốt để nâng cao năng suất chất lượng trong thời gian tới.

Trân trọng cảm ơn ông!

Nguồn: https://baotintuc.vn/kinh-te/nang-cao-nang-suat-van-de-cot-loi-trong-canh-tranh-quoc-gia-20251013114358860.htm