Ngân hàng muốn dẫn dắt phát triển bền vững phải làm chủ dữ liệu ESG

Áp lực chuyển dịch từ các nền kinh tế phát triển đang lan sang khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nơi các quốc gia có tốc độ tăng trưởng cao buộc phải điều chỉnh chiến lược phát triển, mô hình tăng trưởng và định hướng dòng vốn theo hướng xanh hóa. Các ngân hàng, với vai trò trung gian dẫn vốn của nền kinh tế, nằm ở trung tâm của quá trình này.

Quyết định tín dụng mà ngân hàng đưa ra không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính của chính họ, mà còn ảnh hưởng đến cấu trúc tăng trưởng của toàn nền kinh tế. Tuy nhiên, để chuyển từ cam kết trên báo cáo sang hành động thực chất, câu chuyện không nằm ở việc lựa chọn khung tiêu chuẩn nào, mà ở khả năng quản trị và làm chủ dữ liệu.

Chính vì vậy, ESG (Môi trường – Xã hội – Quản trị) và tài chính xanh không còn là chủ đề mang tính truyền thông hay cam kết tự nguyện. Đây đang trở thành thước đo năng lực cạnh tranh và chất lượng quản trị của ngân hàng trong tương lai. Tuy nhiên, chuyển ESG từ cam kết trên các báo cáo chiến lược sang hành động cụ thể lại không phải là quá trình đơn giản. Thách thức không nằm ở việc chọn lựa bộ tiêu chuẩn ESG nào, cũng không chỉ nằm ở việc thành lập các ủy ban điều phối nội bộ hay phát hành báo cáo bền vững thường niên. Điểm cốt lõi nằm ở việc ngân hàng có làm chủ được dữ liệu ESG hay không.

Tại phiên thảo luận trong khuôn khổ lễ ký kết hợp tác giữa VPBank và ACCA, bà Trương Minh Trang, Giám đốc Tư vấn Nghiệp vụ Doanh nghiệp FPT Digital - Tập đoàn FPT, nhấn mạnh rằng ESG và dữ liệu có mối quan hệ tương hỗ mang tính quyết định. Theo bà Trang, ESG không chỉ bao gồm các chỉ tiêu báo cáo cuối kỳ. Nó yêu cầu một hệ thống dữ liệu rộng lớn, đa chiều và có khả năng truy vết theo từng giai đoạn, từng sản phẩm tín dụng, từng khoản đầu tư và thậm chí từng khách hàng doanh nghiệp. Nói cách khác, không thể triển khai ESG thực chất nếu không có dữ liệu đầy đủ, sạch, chuẩn hóa và có khả năng kết nối.

Bà Trương Minh Trang, Giám đốc Tư vấn Nghiệp vụ Doanh nghiệp FPT Digital - Tập đoàn FPT (thứ 2 từ bên phải vào) trong tọa đàm “Xu hướng ESG và tài chính xanh: Cơ hội và thách thức với ngành ngân hàng” đã diễn ra cuối tháng 10 vừa qua, nhằm trao đổi về cơ hội, thách thức và hướng đi để ESG thực sự trở thành động lực tăng trưởng bền vững của ngành ngân hàng Việt Nam.

Điểm đáng chú ý là các ngân hàng Việt Nam hiện nay đang sở hữu khối lượng dữ liệu khổng lồ. Dữ liệu trải dài trên toàn bộ vòng đời hoạt động tín dụng và đầu tư: từ đánh giá nguy cơ tín dụng, dữ liệu kế toán tài chính, báo cáo quản trị rủi ro, danh sách khách hàng, hồ sơ nhân sự đến dữ liệu liên quan đến thuế và các báo cáo vận hành nội bộ. Tuy nhiên, hệ thống dữ liệu này lại phân mảnh theo đúng cấu trúc hoạt động truyền thống của ngân hàng. Mỗi phòng ban có một hệ thống riêng, mỗi hệ thống có một chuẩn đo lường, quy trình lưu trữ và cơ chế kiểm soát khác nhau.

Sự phân mảnh dữ liệu này dẫn đến hai hệ quả đáng chú ý.

Thứ nhất, quy trình lập báo cáo ESG và báo cáo phát triển bền vững hằng năm vẫn phụ thuộc vào thao tác thủ công và sự tổng hợp lặp lại từ nhiều phòng ban. Nhân sự từ các đơn vị phải liên tục đối chiếu dữ liệu giữa tín dụng, kế toán và vận hành để đảm bảo tính nhất quán, trong khi sự khác biệt về định nghĩa dữ liệu khiến việc đối chiếu kéo dài, phức tạp và dễ sai sót.

Thứ hai, sự phân mảnh khiến ngân hàng không có khả năng nhìn thấy rủi ro ESG một cách liên tục và theo thời gian thực. Điều này đồng nghĩa với việc đánh giá tác động môi trường – xã hội của danh mục đầu tư có thể bị trì hoãn hoặc thiếu độ chính xác.

Theo bà Trang, đây chính là nút thắt chiến lược: nếu dữ liệu không được chuẩn hóa, ESG sẽ chỉ dừng lại ở mức độ báo cáo, không thể trở thành nền tảng để quản trị rủi ro và tái cấu trúc danh mục tín dụng. Muốn chuyển từ báo cáo sang hành động, ngân hàng phải xây dựng nền tảng dữ liệu ESG tập trung (ESG Data Platform). Nền tảng này đóng vai trò tập hợp, chuẩn hóa và kết nối dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau theo cùng một chuẩn định nghĩa. Khi dữ liệu được chuẩn hóa, ngân hàng có thể tự động hóa quy trình tổng hợp và phân tích báo cáo; đồng thời theo dõi rủi ro ESG một cách liên tục, thay vì theo chu kỳ.

Hệ thống dữ liệu như vậy cho phép ngân hàng phát hiện các ngành, doanh nghiệp hoặc dự án có mức phát thải cao hoặc nhạy cảm trước biến đổi khí hậu. Dữ liệu không chỉ được sử dụng để đo lường mà còn để dự báo. Từ đó, ngân hàng có thể đưa ra cảnh báo sớm, điều chỉnh điều kiện tín dụng, tái cơ cấu danh mục đầu tư và thậm chí thiết kế các sản phẩm tín dụng ưu đãi dành riêng cho các mô hình kinh doanh xanh hoặc chuyển đổi xanh. Điều này thể hiện một bước chuyển từ “đáp ứng yêu cầu báo cáo” sang “dùng ESG để dẫn dắt chiến lược”.

Trên thế giới, xu hướng xây dựng nền tảng dữ liệu ESG tập trung đã rõ ràng. Một số cơ quan quản lý và ngân hàng trung ương đang sử dụng công nghệ để chuẩn hóa và theo dõi dữ liệu bền vững trên diện rộng. Điều đáng chú ý không phải là tên mô hình, mà là thông điệp chung: khả năng tổ chức và phân tích dữ liệu ESG đã trở thành một tiêu chí đánh giá năng lực điều hành và quản trị rủi ro của các tổ chức tài chính.

Tại Singapore, nền tảng Gprnt do Cơ quan Tiền tệ Singapore (MAS) triển khai đang hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, chuẩn hóa dữ liệu phát triển bền vững và rút ngắn thời gian tiếp cận vốn xanh. Tại châu Âu, Ngân hàng Trung ương châu Âu phối hợp cùng Ngân hàng Thanh toán Quốc tế triển khai dự án Gaia sử dụng trí tuệ nhân tạo để tự động đọc và phân tích báo cáo doanh nghiệp nhằm giám sát rủi ro khí hậu ở cấp hệ thống. Các sáng kiến quốc tế này đang từng bước thiết lập một tiêu chuẩn mới: ngân hàng muốn tham gia hệ sinh thái tài chính xanh thì cần có năng lực dữ liệu ESG mạnh.

Ở cấp độ chiến lược, năng lực dữ liệu ESG quyết định khả năng tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, trái phiếu xanh và quỹ đầu tư phát triển bền vững. Các tổ chức tài chính quốc tế thường yêu cầu ngân hàng phải chứng minh được mức độ rủi ro phát thải, tác động xã hội và minh bạch trong quản trị. Một ngân hàng có dữ liệu ESG đầy đủ và nhất quán có thể dễ dàng đáp ứng yêu cầu này hơn. Ngược lại, nếu dữ liệu phân tán và không chuẩn hóa, ngân hàng sẽ khó khăn khi chứng minh năng lực bền vững của mình, từ đó giảm khả năng tiếp cận nguồn vốn quốc tế.

Nói cách khác, làm chủ dữ liệu ESG chính là điều kiện để nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa. Khi các thị trường tài chính quốc tế bắt đầu xem xét ESG như một tiêu chí bắt buộc trong đánh giá tín dụng và đầu tư, ngân hàng nào chuẩn bị tốt hơn sẽ nắm lợi thế trong cuộc chơi.

Bà Trương Minh Trang kết luận: “Công nghệ không chỉ giúp đo lường ESG. Công nghệ cho phép ngân hàng hành động theo ESG và ra quyết định có trách nhiệm. Một ngân hàng làm chủ dữ liệu ESG sẽ không chỉ minh bạch hơn, mà còn mạnh hơn. Muốn dẫn dắt dòng vốn xanh, ngân hàng trước hết phải làm chủ dữ liệu xanh".

Trong kỷ nguyên phát triển bền vững, vị thế của ngân hàng không chỉ đo bằng quy mô tài sản hay doanh thu lãi thuần. Vị thế mới được xác định bởi năng lực tạo ra giá trị lâu dài cho xã hội và nền kinh tế. Và hành trình đó bắt đầu từ dữ liệu.

Quỳnh Trang

Nguồn: https://doanhnghiepvn.vn/kinh-te/ngan-hang-muon-dan-dat-phat-trien-ben-vung-phai-lam-chu-du-lieu-esg/20251106111119157