Nhàn đàm: Tháng mười đồng bằng châu thổ phương Nam

Đồng bằng châu thổ se se lạnh với vài cơn gió bấc non do "ké" không khí lạnh khuếch tán từ phương Bắc xuống. Những buổi sáng trở mình thức giấc, nghe hơi lạnh tràn vào mùng, chỉ muốn trùm mền kín đầu, nằm nướng thêm một chút, tận hưởng giây phút dịu dàng hiếm hoi của thiên nhiên ở vùng đất luôn nóng hầm hập cả ngày lẫn đêm.

Tháng mười, nước dưới các con sông, kênh, rạch ở miền Tây từ từ chuyển từ màu xám xịt của phù sa sang màu xanh nhạt như được lóng phèn, vì lúc này là thời điểm giao mùa, mưa gần như dứt hẳn. Và, mùa cá lòng tong trên sông bắt đầu. Bắt cá lòng tong có nhiều cách: kéo lưới, đăng, chài... Nhưng thú vị, hấp dẫn và lãng mạn nhất vẫn là câu cá lòng tong. Chọn một đoạn trúc dài, phơi khô, uốn cong, thêm sợi nhợ và cái lưỡi câu, phương tiện "hành nghề" chỉ đơn giản vậy. Mồi câu thường là sâu bông bụp, nhện hoặc trùn cơm. Nước nhửng lớn, chọn một bến sông có bóng mát của tán cây già, vừa ngồi câu cá vừa thả sức... mơ mộng. Hồi còn học phổ thông, những tháng nghỉ hè, tôi kiếm thêm tiền cho năm học mới bằng nhiều cách: mò ốc, bắt hến, xúc tép, móc cua... trong đó, câu cá lòng tong, với tôi, vừa là thú tiêu khiển, lại cũng là cách kiếm sống. Địa điểm câu cá lòng tong "ruột" của tôi là cây điều già sau góc vườn nhà ngoại. Tôi chọn nơi đây để "thường trực" ngồi câu, vì nó rất thi vị. Một tán điều rộng che cả đoạn rạch mát rượi. Rễ điều lấn ra mé rạch tạo thành một chỗ ngồi câu lý tưởng.

Đặc biệt, tháng mười âm lịch là mùa bông điều trổ. Từng chùm bông điều tím thẫm bám vào thân cây, lay nhẹ theo những đợt gió chướng lướt ngang, lung linh, lung linh. Gió mạnh, hàng loạt sợi tím buông mình rơi nhè nhẹ xuống mặt nước trong vắt, một đoạn rạch tím ngắt. Đám cá lòng tong ngoi đầu lên mặt nước tìm mồi, không gian bỗng trở nên trữ tình trong cái thinh lặng cố hữu của vùng quê yên tĩnh đến có thể nghe được tiếng cá đớp mồi.

Tháng mười, bông so đũa, bông đậu rồng, bông lục bình... đua nhau nở. Rồi me non cũng theo đó lủng lẳng trên cây. Thiên nhiên biết cách hài hòa mọi thứ để con người theo đó mà chế biến các món ăn đặc sản cho xứ sở mình. Cá lòng tong câu lên tươi rói, mần sạch, ra vườn hái mớ bông so đũa, vài trái đậu rồng; xuống sông bứt mớ bông lục bình, trèo lên cây me trước nhà hái nắm me non, thêm mấy cọng ngò gai, rau om, ớt hiểm. Vậy là đã có một nồi canh chua bốc khói, thơm lừng. Canh chua cá lòng tong mà chấm nước mắm trong (nước mắm truyền thống mới ngon nghen) dằm ớt hiểm và nồi cơm nấu củi nữa thì không... vét nồi mới lạ!

Rằm tháng mười, người ta bắt đầu gieo vạn thọ, gần như trước sân nhà ai cũng có vài chậu vạn thọ, mồng gà, sống đời... để đến tết tiết kiệm được đồng nào đỡ đồng đó. Rồi người ta xuống giống cải, mướp, bầu, dưa chuẩn bị cho ba ngày xuân trong nhà ngoài vườn sung túc, đầy đủ như xóm giềng.

Rốt lại, bước qua tháng mười ta thì dân quê miền Tây đã rục rịch chuẩn bị cho tết. Tháng mười âm lịch là tháng của những hoài niệm đẹp và thơ mộng với những ai từng gắn bó với vùng đất phương Nam hiền hòa này.

Nguồn: https://thanhnien.vn/nhan-dam-thang-muoi-dong-bang-chau-tho-phuong-nam-185251115181515855.htm