Nhiều cơ hội lớn để Giáo dục bứt phá

Hôm nay (5/9), tất cả các cơ sở giáo dục trên cả nước, từ mầm non đến đại học đồng loạt khai giảng năm học mới 2025-2026. Năm học này, ngành Giáo dục tiếp tục nhận được sự quan tâm, kỳ vọng lớn của Đảng, Nhà nước thông qua những quyết sách quan trọng nhằm tiếp tục tạo bước chuyển căn bản, toàn diện và thực chất cho sự nghiệp “trồng người”.

Mặc dù năm học mới diễn ra trong bối cảnh có nhiều thuận lợi, song ngành Giáo dục cũng đang phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức cần giải quyết. Nhân dịp năm học mới, PV Báo CAND đã có phỏng vấn Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Nguyễn Kim Sơn về vấn đề này.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn.

PV: Thưa Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, năm học 2025-2026 đã bắt đầu, Bộ trưởng có thể chia sẻ những cơ hội, thách thức của ngành trong năm học mới?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Năm học 2025-2026 là một năm học rất quan trọng với nhiều việc lớn phải thực hiện và nhiều cơ hội để đổi mới. Năm học này, ngành Giáo dục đứng trước cơ hội chưa từng có; chưa bao giờ giáo dục và đào tạo được Đảng, Nhà nước quan tâm và kỳ vọng nhiều như hiện nay. Trong đó, quan trọng nhất là việc Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết 71 về đột phá phát triển GD&ĐT. Đây là nền tảng chính trị quan trọng để thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT đã được xác lập từ Nghị quyết 29 và tiếp tục được nhấn mạnh tại Kết luận số 91.

Nghị quyết 71 khẳng định giáo dục luôn là một thành tố gắn liền và quyết định sự phát triển của đất nước; cho thấy sự nhất quán quan điểm giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc. Với toàn ngành Giáo dục, đây là cơ hội lớn để bứt phá, để khẳng định vị trí quyết định của giáo dục đối với phát triển đất nước.

Cùng với đó, một chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển giáo dục và đào tạo đang được xây dựng; các luật quan trọng về giáo dục như Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi dự kiến được ban hành trong năm nay sẽ tạo nền tảng vững chắc để vận hành một nền giáo dục hiện đại, đồng bộ và hiệu quả. Việc chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và giáo dục STEM cũng đang mở ra cơ hội để giáo dục bước vào giai đoạn nâng cao chất lượng và đổi mới toàn diện.

Bên cạnh cơ hội, ngành Giáo dục cũng phải đối mặt với nhiều thách thức. Việc vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đặc biệt ở cấp xã, đặt ra yêu cầu cao về quản trị sự thay đổi trong tổ chức, nhân sự và bộ máy. Vấn đề công bằng giáo dục; dạy thêm-học thêm; tuyển dụng, luân chuyển giáo viên; phổ cập thực chất cũng là những thách thức mà ngành phải giải quyết quyết liệt. Ngoài ra, việc hấp thụ các nguồn lực đầu tư rất lớn trong thời gian tới đây, đảm bảo hiệu quả, đúng quy định cũng đòi hỏi những cố gắng, nỗ lực rất lớn. Trong bối cảnh đó, từ khóa của năm học này sẽ là “Triển khai”.

Đó là tập trung triển khai thật tốt các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về giáo dục cũng như 10 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm năm học 2025-2026 của ngành Giáo dục. Đó là cách để toàn ngành vừa kế thừa, phát huy được những thành tựu đạt được trong 80 năm qua, khắc phục những tồn tại, hạn chế hiện có và khai mở những con đường mới cho giáo dục Việt Nam trong thời gian tới.

Giáo dục là sự nghiệp trăm năm, đòi hỏi tầm nhìn, sự kiên trì, tinh thần công bằng và trách nhiệm cao nhất. Tôi kêu gọi toàn ngành, từ quản lý đến giáo viên, nhân viên, cùng tất cả các em học sinh, sinh viên hãy chuẩn bị tâm thế, tinh thần và điều kiện tốt nhất, cùng đoàn kết, chung sức, để năm học mới trở thành một năm học bận rộn nhưng đầy niềm vui và thành công.

PV: Xin Bộ trưởng chia sẻ thêm về những giải pháp căn cơ nhằm giải quyết bài toán thiếu giáo viên, nhất là trong bối cảnh Luật Nhà giáo sẽ có hiệu lực từ 1/1/2026 tới có điểm đột phá quan trọng là trao quyền chủ động cho ngành Giáo dục trong việc tuyển dụng và điều động giáo viên?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Giai đoạn 2022-2026, ngành Giáo dục được Bộ Chính trị bổ sung 65.980 biên chế. Trong hai năm học 2022-2023 và 2023-2024, cả nước tuyển được hơn 40.000 giáo viên. Tuy nhiên, do số học sinh và số lớp liên tục tăng nên nhu cầu giáo viên cũng tăng mạnh do đó, nhiều địa phương vẫn còn thiếu giáo viên. Nguyên nhân chính là do nguồn tuyển hạn chế. Ở một số môn như Tin học, Ngoại ngữ, Nghệ thuật, ngành sư phạm khó tuyển sinh vì thu nhập giáo viên còn thấp. Ngoài ra, quy trình phân bổ và tuyển dụng biên chế ở nhiều địa phương còn chậm, kéo dài.

Để giải quyết vấn đề này, Bộ GD&ĐT đã và đang triển khai nhiều giải pháp như: Chỉ đạo các cơ sở đào tạo mở mã ngành, đào tạo giáo viên theo nhu cầu thực tế của địa phương, nhất là các môn đặc thù; yêu cầu địa phương tuyển dụng đủ số biên chế được giao; chỉ đạo các địa phương rà soát, sắp xếp mạng lưới trường lớp; thí điểm cơ chế tự chủ ở một số cơ sở mầm non, phổ thông công lập; đẩy mạnh xã hội hóa; có chính sách thu hút, hỗ trợ giáo viên, và bố trí kinh phí thực hiện hợp đồng giáo viên theo quy định.

Đặc biệt, ngay sau khi Quốc hội thông qua Luật Nhà giáo, Bộ GD&ĐT đã chủ động xây dựng hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành. Trong đó, đối với việc tuyển dụng nhà giáo, Bộ GD&ĐT đang xây dựng Thông tư với định hướng giao Sở GD&ĐT chủ trì thực hiện, hoặc tham mưu UBND cấp tỉnh phân cấp, ủy quyền phù hợp với thực tiễn của địa phương. Cách tiếp cận trên đảm bảo thực hiện chủ trương giảm đầu mối trung gian, đồng bộ về chất lượng tuyển dụng, tiết kiệm chi phí, tăng cơ hội cho người tham gia tuyển dụng; đồng thời, góp phần khắc phục tình trạng thừa, thiếu cục bộ giáo viên cũng như đảm bảo cơ cấu đội ngũ theo cấp học, môn học, hoạt động giáo dục.

Bên cạnh đó, Bộ GD&ĐT đang xây dựng Nghị định hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Nhà giáo, trong đó có quy định về nội dung, hình thức tuyển dụng nhà giáo. Theo dự kiến, việc tuyển dụng sẽ gồm 2 vòng thi, tương thích với quy định về tuyển dụng viên chức hiện nay. Đây được kì vọng là điểm đổi mới quan trọng, nhằm khắc phục hạn chế trước đây khi áp dụng cơ chế chung của viên chức mà chưa tính đủ đến đặc thù của nghề dạy học.

Ngoài ra, Bộ GD&ĐT cũng đang hoàn thiện dự thảo quy định chi tiết về tiền lương, phụ cấp và các chính sách thu hút, hỗ trợ nhà giáo. Theo đó, dự kiến tiền lương cơ bản của tất cả nhà giáo đều tăng, tăng thêm ít nhất khoảng 2 triệu đồng, nhiều nhất có thể lên tới 5-7 triệu đồng/người/tháng. Tiền tăng thêm này chỉ tính với lương cơ bản, chưa tính với các loại phụ cấp khác.

Năm học 2025-2026 là cơ hội lớn để ngành Giáo dục tiếp tục bứt phá, khẳng định vị thế trong sự phát triển của đất nước.

PV: Sau khi vận hành chính quyền địa phương hai cấp, cả nước có 3.321 xã, phường, đặc khu. Tuy nhiên, hiện các địa phương chưa đáp ứng số lượng công chức phụ trách lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Bộ GD&ĐT sẽ có những giải pháp gì để tháo gỡ khó khăn này, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Để đảm bảo hoạt động giáo dục không bị xáo trộn trong bối cảnh chính quyền địa phương hai cấp, Bộ GD&ĐT đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Về hoàn thiện thể chế, Bộ đã xây dựng và ban hành 2 nghị định và 6 thông tư quy định phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền quản lý nhà nước trong lĩnh vực giáo dục; hướng dẫn nghiệp vụ, tổ chức tọa đàm, thành lập đường dây nóng, tiếp nhận thông tin và tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc của địa phương; tổ chức 6 đoàn kiểm tra tại 15 tỉnh về vấn đề này.

Tới đây, Bộ GD&ĐT sẽ tiếp tục rà soát văn bản pháp luật; tăng cường hướng dẫn chuyên môn; hoàn thiện hệ thống dữ liệu ngành, đảm bảo liên thông, đồng bộ; đồng thời tiếp tục đồng hành, hỗ trợ địa phương triển khai các nhiệm vụ đã được phân cấp, phân quyền.

Đặc biệt, để triển khai hiệu quả các nhiệm vụ giáo dục trong năm học 2025-2026 trong bối cảnh mới, Bộ GD&ĐT cũng lưu ý UBND cấp tỉnh sớm tham mưu cấp có thẩm quyền hoàn thiện thể chế pháp luật, xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa cấp tỉnh và cấp xã; ban hành các quy định rõ ràng về chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Sở GD&ĐT và phòng Văn hóa - Xã hội cấp xã, đồng thời giao chỉ tiêu biên chế và số lượng hợp đồng lao động cho các cơ sở giáo dục.

PV: Năm học 2025-2026, Bộ GD&ĐT sẽ tiến hành đánh giá toàn diện Chương trình GDPT 2018 sau một chu kỳ triển khai. Việc đánh giá sẽ tập trung vào những nội dung nào, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Từ lứa học sinh đầu tiên tốt nghiệp THPT theo Chương trình GDPT 2018 cho thấy nhiều điểm tích cực song cũng còn một số bất cập. Năm học 2025-2026, Bộ GD&ĐT sẽ tiến hành đánh giá toàn diện Chương trình GDPT 2018 sau một chu kỳ triển khai nhằm làm rõ mức độ đạt được về phát triển phẩm chất, năng lực học sinh; chỉ ra ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân và đề ra giải pháp điều chỉnh, bảo đảm Chương trình thực chất, hiệu quả, bền vững. Công tác đánh giá tập trung vào: Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý, chất lượng tập huấn, tính phù hợp của sách giáo khoa, hiệu quả đổi mới phương pháp, kiểm tra đánh giá; đồng thời xem xét việc dạy học lựa chọn ở THPT và hoạt động hướng nghiệp từ THCS để bảo đảm quyền chọn thực chất của học sinh.

Bộ GD&ĐT cũng phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, chuyên gia trong và ngoài nước để khảo sát, nghiên cứu, đánh giá toàn diện. Định hướng xuyên suốt là kiên định mục tiêu đã được Đảng, Quốc hội xác định, đó là phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực học sinh, gắn với yêu cầu đào tạo nhân lực cho giai đoạn mới. Tinh thần là nhìn thẳng sự thật, đánh giá khách quan, điều chỉnh kịp thời, tất cả vì học sinh.

PV: Năm học 2025-2026, việc dạy 2 buổi/ngày sẽ được triển khai ở cả 3 cấp học tại những nơi có đủ điều kiện và không thu tiền học sinh. Bộ GD&ĐT sẽ có những giải pháp gì để việc dạy 2 buổi/ngày được triển khai rộng rãi và hiệu quả cũng như quản lý tốt việc dạy thêm học thêm, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Thực hiện Chỉ thị số 17 của Thủ tướng Chính phủ về dạy học 2 buổi/ngày, Bộ GD&ĐT đã chỉ đạo các trường xây dựng kế hoạch giáo dục thể hiện rõ phương án huy động, sử dụng nguồn lực để triển khai ở những nơi đủ điều kiện. Việc tổ chức buổi học thứ hai, trong đó có dạy thêm cho 3 đối tượng theo quy định, được thực hiện đúng theo Chỉ thị 17. Kinh phí cho buổi học thứ hai chủ yếu được bảo đảm từ ngân sách Nhà nước theo chỉ đạo của Thủ tướng. Các nguồn xã hội hóa được thực hiện theo các quy định hiện hành.

Thời gian tới, Bộ GD&ĐT sẽ phối hợp với Bộ Tài chính và các địa phương xây dựng cơ chế, chính sách cụ thể về huy động kinh phí cho việc triển khai dạy học 2 buổi/ngày. Về quản lí dạy thêm, học thêm, Bộ GD&ĐT tiếp tục kiên trì quan điểm “học thêm có thể đem lại sự củng cố kiến thức, nhưng ít đem lại giá trị cho sự phát triển con người”.

Những hệ lụy sâu xa của tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan đòi hỏi phải tiếp tục quyết liệt chấn chỉnh. Vì vậy, năm học 2025-2026, Bộ GD&ĐT sẽ tiếp tục chỉ đạo, đôn đốc các địa phương ban hành quy định quản lí dạy thêm, học thêm nhằm tăng cường trách nhiệm của chính quyền, đồng thời yêu cầu các cơ sở giáo dục thực hiện hiệu quả Chương trình GDPT.

PV: Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Nguồn: https://cand.com.vn/giao-duc/nhieu-co-hoi-lon-de-giao-duc-but-pha-i780367/