Sao kim có thể giống trái đất hơn chúng ta nghĩ và nó vẫn đang chuyển động

Dữ liệu được thu thập cách đây nhiều thập kỷ, nay được khai thác lại, cho thấy sao Kim có thể đang trải qua những quá trình tương tự như kiến tạo mảng – vốn là yếu tố làm biến đổi bề mặt và tái chế lớp vỏ của hành tinh. Nếu điều này là chính xác, thì những đặc điểm tròn lớn trên bề mặt sao Kim, được gọi là coronae, có thể là chìa khóa mở ra cái nhìn mới về các hoạt động bên trong của hành tinh này.

“Hiện nay, chúng ta không thấy coronae trên trái đất; tuy nhiên, chúng có thể đã từng tồn tại trong giai đoạn đầu khi hành tinh của chúng ta còn non trẻ và trước khi các mảng kiến tạo hình thành,” nhà khoa học hành tinh Gael Cascioli thuộc Đại học Maryland và Trung tâm bay không gian Goddard của NASA cho biết.

“Bằng cách kết hợp dữ liệu trọng lực và địa hình, nghiên cứu này đã cung cấp những hiểu biết mới và quan trọng về các quá trình ngầm có thể đang định hình bề mặt sao Kim.”

Ảnh minh họa.

Sao Kim không có các mảng kiến tạo như trái đất. Trên hành tinh quê hương của chúng ta, lớp vỏ được chia thành các mảng kiến tạo tạo ra địa hình năng động, giúp thoát nhiệt và tái chế vật liệu vỏ.

Tuy nhiên, ngay cả khi không có các mảng kiến tạo, bề mặt sao Kim vẫn cho thấy bằng chứng về hoạt động nội lực đẩy từ bên dưới lên, gây ra các biến dạng. Một trong số các đặc điểm điển hình là coronae – những cấu trúc trông giống hố va chạm, có vòng nhô cao bao quanh phần trung tâm bị chìm xuống, kèm theo các vết nứt đồng tâm tỏa ra bên ngoài. Một số coronae có đường kính lên tới hàng trăm km.

Ban đầu, các nhà khoa học cho rằng đây là hố va chạm, nhưng các phân tích sau đó xác nhận rằng chúng là kết quả của hoạt động núi lửa. Các dòng vật chất nóng chảy trào lên từ bên trong đẩy bề mặt nhô lên tạo thành mái vòm, sau đó sụp xuống khi dòng vật chất nguội đi. Phần vật chất nóng chảy sau đó rò rỉ ra các cạnh, tạo nên vành đai xung quanh.

Dù không có các mảng kiến tạo, các nhà nghiên cứu tin rằng hoạt động kiến tạo vẫn đang xảy ra trên sao Kim dưới dạng tương tác giữa các dòng manti và lớp thạch quyển. Họ cho rằng những tương tác này đang diễn ra bên dưới các coronae.

 

Các nhà khoa học đã xây dựng nhiều mô hình mô phỏng các kịch bản hình thành coronae thông qua các dòng đối lưu manti. Sau đó, họ so sánh các mô hình này với dữ liệu trọng lực và địa hình do tàu thăm dò Magellan của NASA thu thập – con tàu từng quay quanh và nghiên cứu sao Kim vào những năm 1990.

Từ dữ liệu địa hình, nhóm nghiên cứu đã xác định 75 coronae và sử dụng dữ liệu trọng lực để phân tích các quá trình đang diễn ra bên dưới. Kết quả cho thấy có tới 52 coronae hình thành từ các dòng vật chất nóng nổi lên, ít đặc hơn môi trường xung quanh và có khả năng gây ra các quá trình kiến tạo.

Trên trái đất, hai quá trình tương tự được ghi nhận có thể đang diễn ra dưới các coronae của sao Kim. Thứ nhất là hút chìm – hiện tượng rìa của một mảng kiến tạo bị kéo xuống bên dưới mảng liền kề. Trên sao Kim, khi một dòng vật chất nóng đẩy bề mặt nhô lên, nó buộc vật liệu phải lan tỏa và va chạm, khiến một phần bị đẩy xuống lớp phủ.

Quá trình thứ hai là sự nhỏ giọt thạch quyển – khi lớp dưới của thạch quyển bị nung nóng đến mức tan chảy, tạo thành các giọt vật chất đặc hơn, lạnh hơn và cuối cùng rơi xuống bên trong hành tinh.

Tuy nhiên, các nhà khoa học thừa nhận còn nhiều điều chưa chắc chắn. Với bề mặt nóng như thiêu đốt, áp suất khí quyển cực lớn và mưa axit, sao Kim vẫn là một thách thức lớn cho công cuộc khám phá. Tuy vậy, họ cho rằng coronae nên là trọng tâm của các nhiệm vụ nghiên cứu trong tương lai, không chỉ vì các điểm tương đồng tiềm năng với trái đất.

 

“Coronae rất phổ biến trên sao Kim. Đây là những đặc điểm lớn, và trong nhiều năm qua, con người đã đưa ra vô số giả thuyết về cách chúng được hình thành,” nhà khoa học hành tinh Anna Gülcher thuộc Đại học Bern (Thụy Sĩ) cho biết.

“Điều thú vị nhất trong nghiên cứu của chúng tôi là giờ đây chúng tôi có thể khẳng định rằng có khả năng nhiều quá trình khác nhau, vẫn đang hoạt động, góp phần vào sự hình thành của coronae. Chúng tôi tin rằng những quá trình này có thể từng diễn ra vào thời kỳ đầu trong lịch sử của trái đất.”

Bảo Ngọc (t/h)

Nguồn: https://doanhnghiepvn.vn/cong-nghe/sao-kim-co-the-giong-trai-dat-hon-chung-ta-nghi-va-no-van-dang-chuyen-dong/20250520102953708