Tăng cường giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên: Trách nhiệm không của riêng ai

Trong bối cảnh đời sống xã hội ngày càng phát triển, cùng với sự lan tỏa mạnh mẽ của mạng xã hội và các xu hướng mới trong giới trẻ, việc nâng cao hiểu biết pháp luật, hình thành ý thức “sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật” cho thanh thiếu niên trở thành yêu cầu cấp thiết. Thời gian qua, các cấp, ngành, đoàn thể, địa phương trong tỉnh đã triển khai nhiều mô hình, hoạt động phong phú, sáng tạo nhằm đưa pháp luật đến gần thanh thiếu niên, giúp các em tiếp cận kiến thức pháp lý một cách trực quan, thực tế, góp phần phòng ngừa vi phạm và xây dựng lối sống văn minh, kỷ luật trong cộng đồng.

Đoàn thanh niên xã Quảng Hà tuyên truyền cho trẻ em trên địa bàn về kỹ năng phòng, chống đuối nước; phòng chống buôn bán trẻ em. Ảnh: Thu Nguyệt

Tỉnh Đoàn Quảng Ninh đã tổ chức công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho thanh thiếu niên theo hướng “đi thẳng vào vấn đề nóng”, như tuyên truyền phòng chống ma túy, tội phạm vị thành niên, bạo lực học đường, an ninh mạng, an toàn giao thông, phòng chống đuối nước… Các cấp bộ Đoàn tổ chức hàng trăm hội nghị, lớp tập huấn, sinh hoạt chuyên đề. Riêng cấp tỉnh đã triển khai các hội nghị tuyên truyền phòng, chống ma túy; tập huấn kỹ năng phòng chống mại dâm; các lớp “Thanh niên công nhân nói không với tội phạm, tệ nạn xã hội”; trang bị kỹ năng phản bác thông tin xấu độc trên mạng cho đoàn viên thanh niên. Tỉnh Đoàn hiện duy trì 207 câu lạc bộ “Tuổi trẻ pháp luật” và mạng lưới hơn 2.500 tuyên truyền viên trẻ, trực tiếp xuống trường học, khu dân cư, nhà máy, khu công nghiệp để nói chuyện pháp luật bằng ngôn ngữ gần gũi với giới trẻ. Nội dung tuyên truyền không chỉ dừng ở việc “truyền đạt quy định”, mà gắn với tình huống cụ thể, dễ tiếp thu, tiếp cận hơn.

Lực lượng Công an phối hợp chặt chẽ với ngành Giáo dục - Đào tạo tổ chức nhiều chương trình tuyên truyền pháp luật trong trường học, tập trung vào các chuyên đề: Phòng, chống ma túy; bạo lực học đường; tội phạm mạng; kỹ năng tự bảo vệ bản thân và chấp hành Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ. Các buổi tuyên truyền kết hợp hình thức đối thoại, hỏi – đáp và ký cam kết không vi phạm pháp luật, không tham gia tệ nạn xã hội, giúp học sinh nâng cao ý thức tự giác và trách nhiệm cá nhân…

Trường Đại học Hạ Long phối hợp Sở Công Thương tổ chức hội nghị tuyên truyền, nâng cao nhận thức và cảnh báo các hoạt động bán hàng đa cấp biến tướng, trái phép, tháng 5/2025. Ảnh: Minh Đức

Nhiều xã, phường tổ chức sinh hoạt hè lồng ghép tuyên truyền kỹ năng tự bảo vệ khỏi bị dụ dỗ, mua bán người, đặc biệt tại các địa bàn biên giới, ven biển. Đơn cử, Đoàn thanh niên tại xã Quảng Hà đã tổ chức tuyên truyền trực tiếp cho thiếu niên, nhi đồng về phòng chống đuối nước, cảnh giác với nguy cơ buôn bán người và kỹ năng gọi trợ giúp khi gặp tình huống nguy hiểm. Đây là những nội dung rất sát thực tiễn, vì nhiều vụ việc liên quan đến trẻ em và thanh thiếu niên hiện nay xuất phát từ môi trường mạng, lời rủ rê qua tin nhắn, hoặc từ hoạt động tụ tập tự phát ở khu vực sông, suối, bãi biển vắng.

Việc triển khai và nhân rộng mô hình “phiên tòa giả định” đã mang lại hiệu quả thiết thực trong công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh thiếu niên. Thông qua hình thức trực quan, sinh động này, học sinh được tiếp cận kiến thức pháp luật một cách gần gũi, dễ hiểu và dễ nhớ. Minh chứng cho điều đó là ngày 29/9/2025, Tỉnh Đoàn Quảng Ninh phối hợp với Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh và Trường THPT Ngô Quyền tổ chức phiên tòa giả định với chủ đề “Phòng, chống tội phạm trong thanh thiếu nhi”, thu hút đông đảo học sinh tham gia và tạo sức lan tỏa tích cực trong giáo dục ý thức pháp luật cho giới trẻ. Phiên tòa được xây dựng dựa trên tình huống vi phạm pháp luật thường gặp ở lứa tuổi học sinh như bạo lực nhóm, rủ rê sử dụng chất cấm, trộm cắp tài sản. Thẩm phán, kiểm sát viên, luật sư, bị cáo, nhân chứng… đều do chính đoàn viên, học sinh đảm nhiệm. Chương trình không chỉ diễn ra trực tiếp mà còn được phát livestream trên fanpage Tuổi trẻ Quảng Ninh và kênh Youtube của Tỉnh Đoàn để lan tỏa rộng hơn.

Đoàn Than Quảng Ninh phối hợp với Trường Cao đẳng TKV và các đơn vị liên quan tổ chức Phiên tòa giả định tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng chống ma túy và tệ nạn xã hội năm 2025. Ảnh: Tỉnh Đoàn Quảng Ninh

Mới đây, ngày 27/10/2025, Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú Bình Liêu đã phối hợp cùng ngành kiểm sát và các đơn vị liên quan tổ chức phiên tòa giả định tuyên truyền pháp luật về ATGT. Phiên tòa mô phỏng vụ án vi phạm an toàn giao thông và bạo lực học đường, giúp học sinh hiểu rõ quy trình xét xử, hậu quả pháp lý của hành vi vi phạm và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật.

Cách làm này giúp học sinh “thấy mình trong câu chuyện”. Các em không chỉ nghe cán bộ đọc điều luật, mà tận mắt chứng kiến diễn biến tố tụng, nghe luận tội, nghe lời tự bào chữa, mức án. Từ đó, nhận thức pháp luật không còn là những khái niệm khô cứng, mà trở thành bài học trực quan, giúp người trẻ hiểu rõ hậu quả của hành vi và trách nhiệm của bản thân trước pháp luật.

Hoàng Hạnh Linh, học sinh Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú Bình Liêu, chia sẻ: “Tham gia phiên tòa giả định và buổi tuyên truyền pháp luật giúp chúng em nâng cao ý thức chấp hành an toàn giao thông, đặc biệt là tự giác đội mũ bảo hiểm và không đi hàng ngang khi tham gia giao thông. Ngoài ra, trong thời gian qua, chúng em còn được trang bị thêm nhiều kỹ năng bổ ích như phòng, chống đuối nước, cháy nổ và nhận biết các loại ma túy, chất gây nghiện "núp bóng" trong thực phẩm, đồ uống không rõ nguồn gốc. Qua đó, chúng em hiểu hơn cách phòng tránh và biết tự bảo vệ bản thân trước các tệ nạn xã hội.

Học sinh Trường THPT Chuyên Hạ Long tham gia cuộc thi trực tuyến "Tìm hiểu pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh năm 2025".

Một hướng làm hiệu quả nữa là đưa pháp luật lên môi trường số, nơi thanh niên đang hiện diện nhiều nhất. Triển khai chương trình “Bình dân học vụ số”, Tỉnh Đoàn thành lập 53 đội hình với hơn 3.000 lượt đoàn viên tham gia, tổ chức 355 lớp phổ cập kỹ năng số và 462 hoạt động ra quân hỗ trợ người dân, thanh thiếu niên tiếp cận dịch vụ công, định danh điện tử, nhận diện thông tin xấu độc, hiểu trách nhiệm pháp lý khi đăng tải nội dung trên mạng… thu hút hơn 20.000 lượt tham gia.

Đặc biệt, cuộc thi trực tuyến “Tìm hiểu pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh năm 2025”, do Hội đồng phối hợp PBGDPL tỉnh tổ chức từ ngày 25/9 đến 25/10/2025 trên chuyên mục “Cuộc thi tìm hiểu pháp luật trực tuyến” của Trang thông tin PBGDPL tỉnh, đã thu hút 92.568 lượt dự thi, trong đó học sinh, sinh viên chiếm tới 62.940 lượt (68%).

Các hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật hiện nay đã chuyển mạnh từ cách truyền đạt mang tính khẩu hiệu sang hướng giáo dục kỹ năng sống pháp luật, giúp thanh thiếu niên biết nhận diện rủi ro, kiểm soát hành vi, lựa chọn cách ứng xử phù hợp và tự bảo vệ bản thân, bạn bè. Thay vì chỉ dừng lại ở lời nhắc “không được vi phạm”, công tác giáo dục pháp luật đã đi sâu hơn vào việc giúp người trẻ hiểu rõ ý nghĩa của việc tuân thủ, hậu quả của hành vi sai phạm và giá trị của sự lựa chọn đúng đắn. Đó chính là nền tảng quan trọng để hình thành một thế hệ thanh thiếu niên Quảng Ninh sống có trách nhiệm, kỷ luật và thấm nhuần văn hóa thượng tôn pháp luật.

Trần Thanh

Nguồn: https://baoquangninh.vn/tang-cuong-giao-duc-phap-luat-cho-thanh-thieu-nien-trach-nhiem-khong-cua-rieng-ai-3382569.html