Tạo điều kiện ứng dụng công trình khoa học đoạt giải vào thực tiễn

Khách tham quan gian hàng của Công ty cổ phần Gốm Đất Việt.

Qua các năm, chất lượng những công trình đề tài dự thi được đánh giá ngày càng nâng cao, bởi tính mới, tính sáng tạo, đem lại lợi ích cho cộng đồng, xã hội. Tuy nhiên, việc đưa các công trình đoạt giải để ứng dụng rộng rãi vào sản xuất và đời sống vẫn còn nhiều bất cập.

Trong số hàng nghìn công trình đoạt giải thưởng VIFOTEC có nhiều công trình đã ứng dụng hiệu quả trong cuộc sống, điển hình như các giải pháp về nông nghiệp, y tế, công nghiệp, bảo vệ môi trường. Có thể kể đến các công trình “Hoàn thiện quy trình công nghệ sản xuất vaccine viêm não Nhật Bản thế hệ 1” do Giáo sư, Tiến sĩ, Thầy thuốc Nhân dân, Anh hùng Lao động Huỳnh Thị Phương Liên chủ trì đã đoạt giải Nhất Giải thưởng năm 1995.

Đến năm 1997, vaccine viêm não Nhật Bản thế hệ 1 được Bộ Y tế đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng cho trẻ em từ 1 đến 5 tuổi và năm 2014, gần 100% trẻ em cả nước được tiêm chủng, góp phần quan trọng vào việc đẩy lùi bệnh viêm não Nhật Bản ở trẻ xuống còn 10 đến 15%.

Từ năm 2001 đến năm 2007, vaccine viêm não Nhật Bản được xuất khẩu đến nhiều quốc gia trên thế giới, góp phần quan trọng vào việc phòng bệnh cho cộng đồng.

Tương tự, Tổ hợp Công ty cổ phần Gốm Đất Việt, là doanh nghiệp tư nhân gồm 3 công ty: Công ty cổ phần Gốm Đất Việt, Công ty cổ phần Gạch ngói Đất Việt, Công ty cổ phần Kinh doanh xuất nhập khẩu Gốm Đất Việt.

Hiện nay, Tổ hợp Công ty cổ phần Gốm Đất Việt đã chế tác và sản xuất hơn 200 loại sản phẩm gốm đất nung các loại. Riêng về công nghệ nghiền khô siêu mịn đầu tiên trên thế giới của công ty đã tận dụng được đất thải tầng phủ, đất thải rắn (đất cứngđất phiến sét); phế thải thành phẩm, không những tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên mà còn cải thiện môi trường sản xuất.

Với những công trình nghiên cứu xuất sắc, công ty đã nhiều lần được giải Nhất của Quỹ VIFOTEC và Tổ chức sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) trao tặng cho công trình xuất sắc nhất áp dụng tốt hệ thống sở hữu trí tuệ.

Theo Tiến sĩ khoa học Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam), trải qua 33 năm thành lập, Quỹ VIFOTEC tổ chức thành công 29 lần giải thưởng, 17 lần hội thi, 20 lần cuộc thi, đã góp phần tạo nên phong trào thi đua nghiên cứu khoa học-công nghệ và lao động sáng tạo của đội ngũ trí thức và nhân dân lao động trong cả nước.

Tính từ năm 2005 đến 2025, có 10.080 đề tài tham dự Cuộc thi sáng tạo dành cho thanh thiếu niên, nhi đồng toàn quốc và có 1.743 đề tài đoạt giải. Giải thưởng tập trung vào các lĩnh vực kinh tế trọng điểm của Nhà nước nên sản phẩm tạo ra được ứng dụng nhanh vào đời sống, thúc đẩy nâng cao năng suất lao động, hạ giá thành sản phẩm, tăng sức cạnh tranh với các nước trong khu vực.

Thực tế, việc tổ chức giải thưởng và hội thi không chỉ đáp ứng được nhu cầu của sự nghiệp phát triển khoa học, mà còn động viên, khuyến khích đội ngũ các nhà khoa học-công nghệ và quần chúng lao động sáng tạo đi sâu nghiên cứu, cải tiến kỹ thuật công nghệ trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Tuy nhiên, theo phân tích của các chuyên gia, hiện có một thực tế tồn tại lâu nay trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học ở nước ta, đó là tình trạng sau khi nhận giải thưởng hoặc nhiều đề tài khoa học đánh giá xuất sắc sau khi nghiệm thu, nhưng vẫn bị rơi vào tình trạng “xếp ngăn kéo”, không ứng dụng trong thực tiễn.

Một trong những nguyên nhân là do các đơn vị nghiên cứu, tác giả đoạt giải, doanh nghiệp, nhà sản xuất chưa có sự liên kết chặt chẽ để chuyển giao công nghệ, sản phẩm đoạt giải vào thực tế. Bên cạnh đó, các dự án ứng dụng thường đòi hỏi nguồn vốn lớn để mở rộng quy mô sản xuất và thử nghiệm, nhưng các tác giả hoặc doanh nghiệp thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn vốn hỗ trợ từ Nhà nước hoặc các tổ chức tài chính.

Theo ông Lê Xuân Thảo, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng bảo trợ Quỹ VIFOTEC, một trong những nhiệm vụ, giải pháp được Bộ Chính trị đặt ra trong Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đó là: “Mở rộng đa dạng các hình thức tôn vinh, biểu dương, khen thưởng kịp thời, xứng đáng với các nhà khoa học, nhà sáng chế, các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân có thành tích trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; trân trọng từng phát minh, sáng chế, cải tiến kỹ thuật, sáng kiến nâng cao hiệu quả công tác, hiệu suất công việc, dù là nhỏ nhất”.

Do vậy, để công tác tổ chức giải thưởng, hội thi ngày càng tốt hơn, đưa nhanh các công trình đoạt giải được ứng dụng vào sản xuất và đời sống, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn nghiệp vụ tham gia giải thưởng, hội thi, cuộc thi đến tận cơ sở đồng thời kiến nghị với Nhà nước về những chế độ, chính sách, cơ chế như: Cho vay vốn để mở rộng sản xuất, tiêu thụ sản phẩm của các công trình đoạt giải; có chính sách khuyến khích việc sử dụng các sản phẩm trong nước tạo ra, thay thế cho sản phẩm nhập ngoại; có chính sách trích thưởng từ lợi nhuận đem lại của các công trình, giải pháp để thưởng cho các tác giả và tổ chức ứng dụng các sản phẩm khoa học-công nghệ; cho vay vốn để áp dụng rộng rãi các công trình nghiên cứu đã thành công.

Bên cạnh đó, cần đề ra các giải pháp thật cụ thể để áp dụng nhanh các công trình khoa học-công nghệ nói chung, nhất là các công trình, giải pháp đã đoạt giải thưởng vào đời sống, sản xuất. Qua đó, tạo ra những sản phẩm chất lượng cao, có sức cạnh tranh lớn trên thị trường trong nước và quốc tế. Đó là hướng đi đúng, tích cực để phát huy tốt nhất các yếu tố nội lực đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững.

QUANG MINH

Nguồn: https://nhandan.vn/tao-dieu-kien-ung-dung-cong-trinh-khoa-hoc-doat-giai-vao-thuc-tien-post912840.html