Thanh lịch, văn minh, sáng tạo – hình mẫu người Hà Nội trong kỷ nguyên mới

Thời gian qua, Hà Nội đã đạt kết quả đáng ghi nhận trong xây dựng văn hóa và con người Thủ đô. Trong nhiệm kỳ 2025-2030, thành phố tiếp tục đổi mới tư duy, hành động quyết liệt hơn để xây dựng con người Hà Nội thời đại mới - thanh lịch, văn minh, sáng tạo, hội nhập - xứng đáng với vị thế Thủ đô trong kỷ nguyên mới.

Lễ hội Cổ Loa. (Ảnh: ĐĂNG ANH)

Nhân dịp này, phóng viên Báo Nhân Dân thực hiện bài phỏng vấn Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong để làm rõ những nội dung nêu trên.

Phóng viên: Thưa đồng chí, trong nhiệm kỳ 2020-2025, thành phố Hà Nội đã triển khai nhiều giải pháp xây dựng văn hóa, con người Thủ đô theo tinh thần Chương trình 06 của Thành ủy. Xin đồng chí cho biết những kết quả nổi bật, cũng như những hạn chế, bất cập sau 5 năm thực hiện chương trình này?

Đồng chí Nguyễn Văn Phong: Trong giai đoạn 2020-2025, với quyết tâm chính trị cao, cách làm bài bản, sáng tạo, nhiệm vụ xây dựng văn hóa, con người Thủ đô đã có nhiều chuyển biến tích cực, được triển khai sâu rộng và đạt nhiều kết quả quan trọng, nổi bật là:

- Thứ nhất, đổi mới mạnh mẽ tư duy trong chiến lược xây dựng văn hóa, con người Thủ đô, trọng tâm là hoàn thiện và triển khai Đề án hệ giá trị người Hà Nội thời kỳ mới gồm 6 nhóm phẩm chất cốt lõi: Yêu nước, Nhân ái, Nghĩa tình, Trung thực, Sáng tạo, Hội nhập.

- Thứ hai, Hà Nội là địa phương đầu tiên trong cả nước đã ban hành và triển khai có hiệu quả Nghị quyết số 09 - Nghị quyết chuyên đề về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thành phố giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”; đánh dấu bước đột phá về tư duy phát triển các ngành công nghiệp văn hóa của Thủ đô, làm thay đổi nhận thức về vai trò của văn hóa trong sự nghiệp xây dựng và phát triển Thủ đô, từ đó văn hóa Thủ đô được quan tâm, đầu tư, trọng tâm là xây dựng, hoàn thiện cơ chế, chính sách, quy hoạch tích hợp nhiệm vụ phát triển Công nghiệp văn hóa vào Quy hoạch Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Khu di tích Văn Miếu-Quốc Tử Giám lung linh trong đêm. (Ảnh: GIANG NAM)

- Thứ ba, việc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh được Hà Nội đặc biệt chú trọng. Điểm nhấn là Hà Nội đã ban hành Chỉ thị số 30-CT/TU về "Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh".

- Thứ tư, đến hết năm 2024, Hà Nội đã hoàn thành hầu hết các chỉ tiêu văn hóa của Chương trình 06 trước thời hạn, trong đó, thành phố đã có sự đầu tư đúng mức cho công tác giáo dục-đào tạo và văn hóa, xác định rất rõ mục tiêu: Lấy văn hóa, con người trở thành một trong 5 trụ cột quan trọng và là động lực cho phát triển Thủ đô.

Đồng chí Nguyễn Văn Phong, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội.

Với những kết quả đạt được trong giai đoạn 2020–2025, văn hóa đã thật sự trở thành nền tảng tinh thần, là động lực nội sinh để phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Hà Nội đã và đang khẳng định vai trò là trung tâm văn hóa lớn của cả nước.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, vẫn còn một số bất cập, hạn chế.

Dù có nhiều chuyển biến tích cực, nhưng việc hình thành hệ giá trị người Hà Nội gặp nhiều khó khăn. Trong đó, một bộ phận thanh thiếu niên còn biểu hiện lệch chuẩn trong ứng xử, nhất là ứng xử trên không gian mạng.

Thể chế, chính sách văn hóa chưa đồng bộ, thiếu công cụ quản lý phù hợp thời đại. Nguồn lực đầu tư cho văn hóa còn hạn chế; công tác xã hội hóa gặp khó khăn. Công nghiệp văn hóa phát triển chưa tương xứng tiềm năng.

Thành phố đã nhận diện rõ các vấn đề còn tồn tại, rất cầu thị trong việc tiếp nhận những kiến nghị, góp ý từ chuyên gia, người dân trên địa bàn Thủ đô, từ đó để ra các giải pháp phù hợp.

Thành ủy Hà Nội sẽ tiếp tục đổi mới tư duy, hành động quyết liệt hơn để xây dựng con người Hà Nội thời đại mới - thanh lịch, văn minh, sáng tạo, hội nhập - xứng đáng với vị thế Thủ đô nghìn năm văn hiến.

Phóng viên: Trong việc xây dựng người Hà Nội hiện đại, yếu tố giáo dục - đặc biệt là giáo dục văn hóa, đạo đức, lối sống giữ vai trò nền tảng. Theo đồng chí, thành phố đã rút ra được những kinh nghiệm gì trong việc kết hợp giáo dục tri thức với giáo dục văn hóa truyền thống trong trường học và cộng đồng?

Đồng chí Nguyễn Văn Phong: Trong những năm qua, Thành phố đã chủ động triển khai nhiều mô hình, giải pháp lồng ghép hiệu quả giữa giáo dục tri thức và giáo dục văn hóa truyền thống trong nhà trường và cộng đồng, tạo nên nền tảng phát triển con người Hà Nội thanh lịch, văn minh, giàu bản sắc. Từ thực tiễn đó, có thể rút ra nhiều bài học kinh nghiệm có giá trị cả về lý luận và thực tiễn.

- Thứ nhất, Hà Nội xác định rõ giáo dục văn hóa không nằm ngoài giáo dục tri thức, mà là nền tảng đạo đức, bản sắc. Giá trị cốt lõi của người Hà Nội như “trọng nghĩa tình-quý lễ giáo-đề cao hiếu học” phải được nuôi dưỡng cùng với tri thức toàn cầu hóa.

- Thứ hai, lồng ghép giáo dục văn hóa truyền thống vào chương trình học một cách sáng tạo, đồng thời gắn giáo dục truyền thống với trải nghiệm thực tế tại di tích, làng nghề, không gian văn hóa (thực học-thực hành-thực cảm) nhằm lan tỏa giáo dục văn hóa từ trường học ra đến cộng đồng xã hội.

Làng gốm cổ Kim Lan đang dần trở thành điểm du lịch hấp dẫn. (Ảnh: ĐỨC HIỆP)

- Thứ ba, xã hội hóa giáo dục truyền thống thông qua việc tăng cường sự kết nối chặt chẽ giữa nhà trường-gia đình-xã hội. Phát huy vai trò của cộng đồng-gia đình-nghệ nhân-báo chí trong giáo dục văn hóa.

- Thứ tư, tận dụng công nghệ số để hiện đại hóa việc giáo dục văn hóa truyền thống.

Một kinh nghiệm quan trọng nữa đó là việc Hà Nội luôn đặt văn hóa vào vị trí trung tâm của giáo dục, đồng thời bảo đảm tri thức hiện đại không tách rời gốc rễ truyền thống.

Các nghệ sĩ xuống đường biểu diễn trong Lễ hội Quà tặng Du lịch, tạo nét hấp dẫn cho Lễ hội. (Ảnh: GIANG NAM)

Phóng viên: Kỷ nguyên phát triển mới của đất nước với tốc độ đô thị hóa, chuyển đổi số, toàn cầu hóa diễn ra nhanh chóng đặt ra yêu cầu cấp thiết về định hình bản sắc văn hóa mới của người Hà Nội. Theo đồng chí, đâu là những phẩm chất cốt lõi người Hà Nội cần gìn giữ và đâu là giá trị cần được bồi đắp thêm để thích ứng với thời đại?

Đồng chí Nguyễn Văn Phong: Trong bối cảnh chuyển đổi số, toàn cầu hóa và tốc độ đô thị hóa ngày càng mạnh mẽ, Hà Nội đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải định hình rõ bản sắc văn hóa mới của người Hà Nội, vừa gìn giữ cốt cách truyền thống, vừa thích ứng linh hoạt với thời đại. Việc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh không còn là nhiệm vụ văn hóa đơn thuần, mà đã trở thành yếu tố nền tảng trong chiến lược phát triển Thủ đô bền vững, hiện đại, mang bản sắc riêng, có năng lực cạnh tranh quốc tế và xứng đáng là “trái tim của cả nước”.

Những phẩm chất cốt lõi không thể thay thế, trải qua hàng nghìn năm lịch sử, con người Hà Nội đã hình thành nên những phẩm chất văn hóa đặc trưng, vừa là “hồn cốt” của Thăng Long-Hà Nội, vừa là tinh hoa kết tinh từ các miền quê hội tụ về đây. Trong đó, có năm phẩm chất cốt lõi cần tiếp tục gìn giữ, phát huy, gồm thanh lịch-văn minh, trí tuệ-hiếu học, nhân ái-trách nhiệm-nghĩa tình; tinh tế-thẩm mỹ cao; lòng tự hào dân tộc và bản lĩnh hội nhập. Trong thời đại mở cửa, hội nhập quốc tế sâu rộng, người Hà Nội không được phép “hòa tan”. Việc tiếp nhận tinh hoa nhân loại phải luôn đi kèm với ý thức gìn giữ hồn cốt dân tộc.

Bên cạnh các phẩm chất cốt lõi truyền thống, Hà Nội cũng đang chủ động bồi đắp thêm những giá trị mới, góp phần định hình bản sắc văn hóa mới của người Hà Nội thích ứng với thời đại số, trong đó, bồi đắp giá trị mới đó là: Trách nhiệm, sáng tạo, chủ động thích ứng. Tinh thần đổi mới sáng tạo - sẵn sàng thay đổi tư duy, phương pháp, hành động để bắt kịp xu hướng toàn cầu; Năng lực chuyển đổi số cá nhân - biết ứng dụng công nghệ vào học tập, lao động, quản lý cuộc sống; Tư duy công dân toàn cầu - sống có trách nhiệm với xã hội, với môi trường, và với tương lai của Thủ đô.

Phóng viên: Thành phố sẽ triển khai những giải pháp nào để có thể đáp ứng được nhu cầu của thời đại về xây dựng văn hóa, con người Hà Nội trong kỷ nguyên vươn mình? Cần có những giải pháp gì để nâng cao văn hóa giao tiếp, ứng xử và tinh thần trách nhiệm công dân trong thời đại số?

Đồng chí Nguyễn Văn Phong: Bước vào kỷ nguyên phát triển mới với tốc độ đô thị hóa, chuyển đổi số và toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, Hà Nội đang đứng trước yêu cầu cấp thiết: Xây dựng con người Hà Nội hiện đại, nhưng đậm đà bản sắc. Đó không chỉ là nhiệm vụ văn hóa, mà là chiến lược phát triển lâu dài, bền vững của Thành phố. Để đáp ứng yêu cầu đó, Hà Nội triển khai đồng bộ nhiều giải pháp cụ thể, tập trung vào 5 nhóm chính sau đây:

- Thứ nhất, đẩy mạnh công tác giáo dục, tuyên truyền và nâng cao nhận thức của người dân Hà Nội về các giá trị văn hóa tạo nên nét thanh lịch, văn minh được đúc kết qua bề dày lịch sử truyền thống ngàn năm của Thăng Long-Hà Nội. Coi trọng phát huy vai trò gương mẫu của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, cán bộ, đảng viên các cấp trong thực hành các chuẩn mực văn hóa, đạo đức, lan tỏa giá trị người Hà Nội thanh lịch, văn minh trong kỷ nguyên mới.

- Thứ hai, gắn phát triển văn hóa với giáo dục con người từ gia đình, nhà trường đến cộng đồng. Lồng ghép nội dung về văn hóa ứng xử, lịch sử và truyền thống Hà Nội đặc biệt là trên môi trường văn hóa số, không gian mạng; những giá trị phong cách sống, ý thức cộng đồng, ý thức chấp hành, tôn trọng kỷ cương, pháp luật vào các môn học, nội dung học tập tại các trường học, các cấp học, bậc học trên địa bàn Thủ đô.

Hoàng thành Thăng Long trở thành không gian trải nghiệm hấp dẫn với khách du lịch các lứa tuổi trong Lễ hội Du lịch. (Ảnh: GIANG NAM)

- Thứ ba, hoàn thiện và thực hiện hiệu quả các quy tắc ứng xử nơi công cộng nhằm xây dựng hình ảnh người Hà Nội thanh lịch, văn minh, nghiên cứu xây dựng, triển khai quy tắc ứng xử trên môi trường số.

- Thứ tư, đẩy mạnh phát triển mạnh công nghiệp văn hóa và hệ sinh thái sáng tạo. Cùng với đó là đẩy nhanh việc chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa-giáo dục.

- Thứ năm, tăng cường ngoại giao văn hóa và lan tỏa giá trị Thủ đô ra thế giới.

Đứng trước xu thế của thời đại, Hà Nội đã và đang có những giải pháp để nâng cao văn hóa giao tiếp, ứng xử và tinh thần trách nhiệm của công dân Thủ đô trong thời đại số, cụ thể đó là:

- Một là, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức cho nhân dân về thái độ, hành vi ứng xử văn hóa trên không gian mạng.

- Hai là, bổ sung, hoàn thiện quy chế, quy định quản lý, văn hóa ứng xử khi sử dụng không gian mạng.

- Ba là, chủ động, lan tỏa thông tin chính thống, tích cực, tin cậy cho nhân dân Thủ đô, đặc biệt là học sinh, sinh viên, đoàn viên, thanh niên trẻ của Thủ đô.

- Bốn là, khơi dậy động cơ đúng đắn cho nhân dân Thủ đô trong phát triển văn hóa ứng xử trên không gian mạng.

- Năm là, xử lý nghiêm, kịp thời, có chế tài đối với cá nhân, tổ chức có thái độ, hành vi vi phạm văn hóa ứng xử trên không gian mạng trên địa bàn Thủ đô.

Xây dựng văn hóa ứng xử, giao tiếp trong bối cảnh thời đại số, đặc biệt trên không gian mạng hiện nay là việc làm cần thiết, từ đó góp phần xây dựng, phát triển giá trị văn hóa, con người Thủ đô nói riêng, người Việt Nam nói chung, bồi dưỡng những lẽ sống đẹp, nuôi dưỡng lý tưởng cao quý, giúp cho con người vươn tới các chuẩn mực chân-thiện-mỹ, không ngừng hoàn thiện nhân cách, góp phần xây dựng xã hội văn minh, hiện đại, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới.

Phóng viên: Xin đồng chí cho biết, thời gian tới, thành phố sẽ thực hiện những giải pháp đột phá nào nhằm xây dựng người Hà Nội không chỉ thanh lịch, văn minh, mà còn bản lĩnh, sáng tạo, sẵn sàng hội nhập và lan tỏa những giá trị tốt đẹp của Thủ đô trong nước và ra thế giới?

Đồng chí Nguyễn Văn Phong: Để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, phát triển toàn diện với bản lĩnh, sáng tạo, năng động, lan tỏa những giá trị tốt đẹp của Thủ đô trong cả nước và thế giới, Hà Nội đã và đang triển khai nhiều nhóm giải pháp đột phá:

- Phát triển công nghiệp văn hóa và không gian sáng tạo theo Nghị quyết 09-NQ/TU, đưa văn hóa trở thành nguồn lực mềm quan trọng, có đóng góp vào GRDP của Thành phố vào năm 2025 và những năm tiếp theo.

- Tích hợp giáo dục văn hóa với giáo dục tri thức trong nhà trường: Đưa giá trị văn hóa Hà Nội vào chương trình học; đẩy mạnh hoạt động ngoại khóa về truyền thống Thủ đô; xây dựng “trường học xanh, văn minh, sáng tạo”.

- Tăng cường đối ngoại văn hóa, quảng bá hình ảnh người Hà Nội ra quốc tế thông qua các hoạt động giao lưu, triển lãm, hội thảo, nền tảng số…

- Ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý và lan tỏa văn hóa: Số hóa di sản, xây dựng hệ tri thức văn hóa Hà Nội trên không gian mạng, kết nối cộng đồng sáng tạo trẻ.

- Đột phá về thể chế và chính sách hỗ trợ cho văn hóa. Hà Nội triển khai xây dựng chính sách trên lĩnh vực văn hóa, tạo hành lang pháp lý và cơ chế chính sách thúc đẩy văn hóa phát triển, trong đó phải kể đến như: Luật Thủ đô năm 2024, tạo hành lang pháp lý cho các mô hình thử nghiệm sáng tạo, khởi nghiệp, chuyển giao công nghệ; Chương trình 06-CTr/TU: Đặt văn hóa và con người Hà Nội là nguồn lực nội sinh quan trọng cho phát triển.

- Lan tỏa hình mẫu công dân Hà Nội hiện đại. Việc định hình mẫu hình “Người Hà Nội thời đại mới” không chỉ nhằm phát triển bền vững Thủ đô, mà còn có ý nghĩa lan tỏa giá trị Việt Nam ra thế giới. Người Hà Nội vừa là người gìn giữ hồn cốt văn hóa dân tộc, vừa là công dân số, công dân toàn cầu - hội nhập mà không hòa tan, hiện đại nhưng vẫn giữ trọn bản sắc.

Đó là sự kết hợp hài hòa giữa “cái đẹp truyền thống” và “giá trị thời đại”; giữa văn hóa ứng xử lịch thiệp và tư duy đổi mới sáng tạo; giữa cốt cách Thăng Long và khát vọng vươn mình cùng thế giới.

Hà Nội hôm nay là một biểu tượng sống động của văn hóa Việt Nam hiện đại.

Xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, bản lĩnh, sáng tạo, hội nhập chính là tạo nên lực đẩy nội sinh quan trọng để Thủ đô vững bước trong hành trình khẳng định vị thế là trái tim của cả nước, là nơi kết tinh và lan tỏa những giá trị tốt đẹp nhất của dân tộc Việt Nam, nơi hội tụ và kết nối giá trị toàn cầu.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn đồng chí!

HÀ THÀNH

Nguồn: https://nhandan.vn/thanh-lich-van-minh-sang-tao-hinh-mau-nguoi-ha-noi-trong-ky-nguyen-moi-post898945.html