Thưa PGS.TS.BS Lê Khắc Bảo, hiện nay, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang xâm nhập vào thế hệ trẻ Việt Nam theo những hình thức, biểu hiện cụ nào?
- Thực trạng sử dụng thuốc lá mới, thuốc lá nung nóng đang tăng lên đáng kể trong giới trẻ. Theo thống kê, ở lứa tuổi 13-17, tỉ lệ hút thuốc lá thế hệ mới đã tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023 (tăng gấp 3 lần). Tương tự, tỉ lệ hút thuốc lá thế hệ mới ở lứa tuổi 13-15 tăng từ 3,5% năm 2000 lên 8% năm 2023.
Song song tỉ lệ hút thuốc lá thế hệ mới tăng là sự xuất hiện, gia tăng của những tác hại đi kèm. Riêng năm 2023, số ca nhập viện vì sử dụng thuốc lá thế hệ mới là 1.224 ca. Sự gia tăng cả về tỉ lệ sử dụng và tác hại cho thấy đây là một mối đe dọa thực sự. Chính vì thế, Quốc hội trên những cơ sở, luận chứng rõ ràng đã thông qua Nghị quyết 173/2024 về việc cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ năm 2025, để ngăn chặn sự lan rộng của thuốc lá điện tử trong giới trẻ và cộng đồng.
Ngành công nghiệp thuốc lá quảng cáo rằng sử dụng thuốc lá điện tử sẽ giúp cai nghiện thuốc lá truyền thống, đây là một thông điệp đánh lừa khách hàng. Họ có 2 biện pháp duy trì khách hàng sử dụng thuốc lá điện tử, đó là nghiện về mặt tâm lý và mặt dược chất.
Về mặt dược chất, nicotine trong thuốc lá điện tử là chất gây nghiện mạnh và độc hại. Tùy cách sử dụng nicotine có thể gây nghiện hoặc giải nghiện. Thay vì dán và nhai nicotine để giảm nghiện thì giới trẻ lại hút nicotine, lúc này nicotine sẽ thấm trực tiếp vào mạch máu của phổi, tạo cho não bộ cảm giác hưng phấn, khi không có sẽ tạo cảm giác thèm nicotine và đi tìm thuốc lá điện tử. Và khi không có thuốc lá điện tử, người hút sẽ đi tìm thuốc lá điếu để hút, bù lại lượng nicotine đang thiếu. Thuốc lá điện tử chính là "cửa ngõ" để nghiện thuốc lá truyền thống, gây nghiện "kép".
Việc lệ thuộc nhanh của giới trẻ vào các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng dựa trên cơ chế nào thưa PGS?
- Cơ chế gây nghiện nhanh của thuốc lá điện tử là làm cho hệ thống thần kinh quen thuộc với một chất kích thích là nicotine. Chất này làm cho não hoạt động nhiều hơn, cảm thấy hưng phấn, sảng khoái, cảm thấy yêu đời... Khi không có thuốc lá điện tử người hút sẽ có cảm giác bối rối, bứt rứt. Nicotine trong thuốc lá điện tử như một 'gọng kìm', có thì hưng phấn, không có thì khó chịu. Vì vậy, người ta tiếp tục hút để đạt được cảm sảng khoái. Thời gian nghiện thuốc lá điện tử rất nhanh, chỉ 1-2 tuần là người dùng sẽ bị phụ thuộc, thiếu là sẽ không chịu được. Nicotine là chất gây nghiện mạnh, không kém so với heroin.
Hút thuốc lá điện tử bên cạnh việc lệ thuộc thì các nguy cơ về sức khỏe cũng đáng báo động. Trong thuốc lá điện tử có hàng nghìn hương vị khác nhau. Hương liệu trong sản phẩm này khi bị đốt nóng và hít vào sẽ trở thành chất độc. Chúng có thể tạo ra chất gây ung thư như nitrosamin, andehit, acrolein...
Nếu nói thuốc lá điện tử không có hại hoặc ít hại hơn so với thuốc lá truyền thống thì hoàn toàn không. Nó vẫn gây ung thư, gây bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, bệnh tim mạch... Tác hại của chúng lên sức khỏe thường không xuất hiện ngay lập tức, mà cần thời gian 10 - 20 năm, khiến người dùng lơ là cảnh giác.
Nhiều người cho rằng hút thuốc lá để giảm stress, tăng khả năng tập trung, PGS.TS nghĩ sao về quan điểm này?
- Nicotine trong thuốc lá có tác dụng kích thích thần kinh trong khoảng thời gian ngắn, tăng khả năng tập trung, sự chú ý. Đây là điều không thể phủ nhận. Tuy nhiên về lâu dài, thuốc lá gây tổn hại đến các tế bào thần kinh, ảnh hưởng đến các tế bào hồng cầu khiến máu không được bơm đủ lên não, lâu dần trí tuệ sẽ bị sa sút. Cái giá phải trả khi hút thuốc lá không phải ngay trước mắt mà sẽ sau một thời gian dài.
Vậy những người xung quanh khi hít phải khói từ thuốc lá điện tử thì có bị ảnh hưởng không thưa PGS?
- Ngành công nghiệp thuốc lá cho rằng thuốc lá điện tử không tạo khói, điều này hoàn toàn không đúng. Thuốc lá truyền thống khi đốt lên sẽ có mùi hôi, những người xung quanh sẽ thường tránh xa. Tuy nhiên, thuốc lá điện tử nguy hiểm hơn vì có mùi thơm, do đó những người xung quanh có xu hướng dễ dàng hít phải. Khói từ thuốc lá điện tử độc hại không kém thuốc lá điếu thông thường.
Tại Việt Nam, qua tổng hợp báo cáo của gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh cho thấy, chỉ tính riêng năm 2023, đã có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Triệu chứng các bệnh nhân khi nhập viện chủ yếu do dị ứng, ngộ độc, tổn thương phổi cấp do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.
Nghiên cứu mới của Trường Đại học Y tế công cộng được hỗ trợ bởi Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá và Tổ chức Y tế Cộng đồng toàn cầu Vital Strategies mới công bố cho thấy: Trong giai đoạn tháng 10-12/2023, nghiên cứu trên 3.801 học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 tại 11 tỉnh, thành ở Việt Nam kết quả có 96,2% và 37,8% học sinh nhận thức được sự tồn tại của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Trong đó, 14% đã từng sử dụng thử thuốc lá điện tử và 7% hiện đang sử dụng trong 30 ngày qua. Tỷ lệ này đối với thuốc lá nung nóng là 1,8% đã từng sử dụng và 1,0% hiện đang sử dụng.
Các chuyên gia cho rằng, mức độ sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trong giới trẻ Việt Nam đang ở mức cao, đặc biệt khi so sánh với các chỉ số về sử dụng thuốc lá truyền thống.
Đáng lo ngại là tình trạng trộn lẫn ma túy vào thuốc lá điện tử đang ngày càng trở nên phức tạp, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho xã hội. Theo thống kê của Bộ Công an, trong năm 2023, có 86 vụ với 155 người bị xử lý do đưa ma túy vào thuốc lá điện tử. Riêng 3 tháng đầu năm 2024, 73 người bị xử lý về hành vi này.
Nguồn: https://baophapluat.vn/thuoc-la-dien-tu-gong-kim-dang-siet-chat-gioi-tre-post549683.html
Bình luận (0)