TS Lương Minh Thắng... từ IMO dang dở đến đỉnh cao AI Google

Định theo đuổi Toán học, việc trở thành nhà khoa học về trí tuệ nhân tạo là bước ngoặt lớn đối với TS Lương Minh Thắng, chuyên gia cao cấp tại Google DeepMind, bộ phận nghiên cứu trí tuệ nhân tạo (AI) của Google. Trong gần 10 năm, TS Thắng đã tham gia xây dựng hàng loạt chatbot AI, trong đó có Meena - chatbot được đánh giá tốt nhất thế giới năm 2020, sau này trở thành Bard và hiện là Gemini.

TS Lương Minh Thắng, chuyên gia cao cấp tại Google DeepMind.

Từ cú rẽ bất ngờ đến "kiến trúc sư" của AI tương lai

Sinh năm 1987 tại Đồng Nai, Lương Minh Thắng là cựu học sinh lớp chuyên Toán của Trường Phổ thông Năng khiếu (Đại học Quốc gia TP.HCM). Mang trong mình niềm đam mê Toán học, khi góp mặt ở vòng chọn đội tuyển Olympic Toán quốc tế (IMO, Thắng từng nuôi giấc mơ chạm tay vào tấm huy chương Olympic Toán quốc tế (IMO), nối gót những huyền thoại như Giáo sư Lê Bá Khánh Trình, Giáo sư Trần Nam Dũng.

Thế nhưng, con đường học vấn đã có cú rẽ không như dự định. "Tôi đã không vượt qua vòng tuyển chọn, và bắt đầu rẽ hướng sang công nghệ thông tin. Tôi coi đây là dấu mốc thay đổi cuộc đời mình”, TS Thắng chia sẻ. Cú rẽ bất ngờ ấy không làm chàng trai trẻ nản lòng, mà ngược lại, mở ra một chân trời mới, một con đường mà sau này anh sẽ ghi dấu ấn đậm nét trên bản đồ AI thế giới.

Năm 2006, Lương Minh Thắng nhận học bổng toàn phần danh giá của Đại học Quốc gia Singapore (NUS). Chính tại đây, ngọn lửa đam mê với máy học (machine learning) và xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP), những trụ cột của AI hiện đại bắt đầu nhen nhóm và bùng cháy.

TS Thắng nhận ra tiềm năng vô hạn của việc "dạy" máy tính hiểu và tương tác với con người bằng ngôn ngữ tự nhiên. Khát vọng đó đã thôi thúc anh tiếp tục hành trình chinh phục tri thức tại Đại học Stanford (Mỹ). Tại đây, anh theo học chương trình tiến sĩ dưới sự hướng dẫn của Giáo sư Christopher Manning, một trong những chuyên gia AI hàng đầu thế giới.

Đồng hành cùng người thầy lớn, Lương Minh Thắng đặt mục tiêu cụ thể hơn: dạy máy tính cách đọc hiểu văn bản, có khả năng tóm tắt nội dung và trả lời chính xác các câu hỏi mấu chốt trong đoạn văn. Chính trong giai đoạn này, cái tên Lương Minh Thắng bắt đầu được biết đến trong giới học thuật khi anh là đồng tác giả của "Luong Attention".

Đây là một cơ chế đột phá trong mạng nơ-ron dịch máy (neural machine translation), giúp cải thiện đáng kể chất lượng dịch thuật tự động và đến nay vẫn là một thành phần quan trọng trong nhiều hệ thống dịch thuật hiện đại. Đó chính là viên gạch nền móng, bước đi tiên phong khẳng định tài năng và trí tuệ Việt trên bản đồ AI thế giới.

Dấu ấn "cơn địa chấn" AI tại Google

Tháng 9/2016, TS Lương Minh Thắng chính thức gia nhập Google Brain (nay là một phần của Google DeepMind). Chuyên môn của anh tập trung vào máy học và xử lý ngôn ngữ tự nhiên, những lĩnh vực cốt lõi đang định hình tương lai của AI.

Tại đây, anh là người Việt duy nhất trong nhóm nghiên cứu chủ chốt phát triển mô hình Parti (Pathways Autoregressive Text-to-Image). Đây là một công nghệ mang tính cách mạng, cho phép AI tự động chuyển đổi văn bản mô tả thành hình ảnh trực quan, sinh động. Nếu ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp truyền thống của con người, thì việc ứng dụng AI để "vẽ" nên những bức tranh sáng tạo từ ngôn từ có thể xem là một bước tiến vượt bậc, mở ra vô vàn ứng dụng trong nghệ thuật, thiết kế, giáo dục và truyền thông.

TS. Lương Minh Thắng tại GenAI Summit 2024.

Ngay từ năm 2018, TS Lương Minh Thắng đã là đồng sáng lập dự án Meena, một chatbot AI đầy tham vọng có khả năng trò chuyện tự nhiên về mọi chủ đề. Anh cùng cộng sự đã xây dựng Meena từ những ý tưởng ban đầu, từng bước phát triển thành một mô hình phức tạp với 2,6 tỷ tham số, được đào tạo trên một kho dữ liệu văn bản khổng lồ lên tới 340GB.

Chia sẻ về quá trình nghiên cứu đầy thử thách nhưng cũng đầy cảm hứng, TS Thắng bộc bạch: “Điều đó đòi hỏi suy nghĩ thật kỹ vì ở cấp độ của tôi có rất nhiều bài toán giải quyết được, quan trọng cốt lõi là tìm ra được bài toán nhiều người cần nhất, thậm chí chưa nghĩ tới nhưng phải có khả năng ứng dụng trong thực tiễn”.

Thời điểm công bố năm 2020, Meena được giới chuyên môn đánh giá là chatbot hàng đầu thế giới, thể hiện khả năng đối thoại tinh vi. Tuy nhiên, Google đã quyết định không phát hành rộng rãi Meena do những lo ngại về rủi ro tiềm ẩn, sau khi một chatbot của công ty khác gặp phải những sự cố không mong muốn như cung cấp thông tin sai lệch hay thể hiện định kiến.

Sự xuất hiện đột phá của ChatGPT vào cuối năm 2022 đã tạo ra một "cú sốc" lớn trong ngành công nghệ, mà theo TS Thắng, đã đẩy Google vào "cuộc đua AI 100 ngày" đầy căng thẳng. Cùng với khoảng 50 chuyên gia chủ chốt khác, TS Thắng đã tham gia trực tiếp vào việc phát triển Bard – chatbot được xây dựng trên nền tảng công nghệ của Meena nhưng với những yêu cầu khắt khe hơn về tính chính xác và độ tin cậy của thông tin, khác biệt với xu hướng trò chuyện mang tính giải trí, hài hước của Meena trước đó. Sau những nỗ lực không ngừng nghỉ của toàn đội ngũ, Bard đã chính thức ra mắt vào đầu tháng 2 năm 2023.

AlphaGeometry: Khi AI chinh phục đỉnh cao Olympic Toán học

Cuối năm 2023, cái tên Lương Minh Thắng một lần nữa khiến cộng đồng công nghệ và khoa học thế giới chú ý. Anh và các đồng nghiệp tại Google DeepMind đã công bố AlphaGeometry, một hệ thống AI có khả năng giải các bài toán hình học ở cấp độ kỳ thi Olympic Toán quốc tế (IMO) với trình độ tương đương huy chương Vàng.

TS. Lương Minh Thắng đang thảo luận bài toán IMO AlphaGeometry đã giải cùng với thầy Lê Bá Khánh Trình. Ảnh: Wendy Nguyen.

Trong một thử nghiệm với 30 bài toán hình học được chọn lọc từ các kỳ thi IMO giai đoạn 2000-2022, AlphaGeometry đã giải thành công 25 bài trong thời gian quy định của kỳ thi. Để có một góc nhìn so sánh, một hệ thống AI tiên tiến trước đó chỉ giải được 10 bài, và một thí sinh con người đạt huy chương vàng IMO trung bình giải được 25,9 bài. Đây là một bước nhảy vọt phi thường, minh chứng cho khả năng suy luận logic ngày càng tinh vi của AI.

Thành tựu này đã nhận được sự công nhận và đánh giá cao từ nhiều chuyên gia AI và các nhà Toán học hàng đầu thế giới. Giáo sư Ngô Bảo Châu (Khoa Toán, Đại học Chicago), người từng giành Huy chương Fields danh giá, nhận xét: "Hoàn toàn hợp lý khi các nhà nghiên cứu AI thử sức với các vấn đề hình học IMO, bởi vì việc tìm ra giải pháp cho chúng hơi giống với cờ vua, ở chỗ chúng ta có rất ít cách đi hợp lý ở mỗi bước. Nhưng tôi vẫn ngạc nhiên khi họ có thể làm được điều đó”.

Với AlphaGeometry, nhóm của TS Lương Minh Thắng không chỉ đơn thuần ứng dụng các kỹ thuật học sâu (deep learning) tiên tiến, mà còn tạo ra một AI có khả năng lập luận hình học một cách tinh vi – một năng lực từng được coi là "giới hạn cuối cùng" của máy móc so với trí tuệ con người.

“Chúng tôi muốn AI vươn tầm cao mới, không chỉ bắt chước con người mà có những suy luận mới, tìm kiếm và kiến tạo nên các giải pháp thiết thực cho thế giới ở nhiều lĩnh vực như Vật lý, Hóa học, chẳng hạn như trong việc tìm kiếm và phát triển thuốc mới”, TS Thắng chia sẻ.

Khát vọng phụng sự và ngọn lửa truyền cảm hứng

Dù đạt được những thành tựu kỹ thuật vang dội, với TS Lương Minh Thắng, đó không phải là mục tiêu cuối cùng. Điều anh luôn trăn trở và hướng đến là làm sao để ứng dụng những công nghệ tiên tiến này vào giáo dục và đời sống, mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng và xã hội. “Giáo dục khai phóng sẽ tạo ra đột phá trong lĩnh vực AI”, TS Thắng chia sẻ.

Bên cạnh công việc nghiên cứu chuyên sâu tại Google, TS Thắng còn dành nhiều tâm huyết để thúc đẩy và xây dựng cộng đồng AI tại Việt Nam. Anh là đồng sáng lập của VietAI, một tổ chức phi lợi nhuận đã đào tạo hơn 1.000 kỹ sư AI chất lượng cao cho đất nước. Nhiều học viên của VietAI sau đó đã gặt hái thành công tại các tập đoàn công nghệ lớn như Google, Amazon hay các startup công nghệ hàng đầu trong và ngoài nước. Không dừng lại ở đó, anh còn góp phần sáng lập Viện New Turing, với tham vọng hình thành một hệ sinh thái AI mạnh mẽ và năng động tại Đông Nam Á, theo mô hình thành công của Thung lũng Silicon.

Hành trình chinh phục AI của TS Lương Minh Thắng không chỉ được viết nên bằng những thuật toán phức tạp và những dòng mã lệnh tinh vi, mà còn bằng niềm tin mãnh liệt vào tiềm năng của con người và khát vọng cháy bỏng xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn. Anh là minh chứng sống động cho thấy tài năng Việt hoàn toàn có thể tỏa sáng rực rỡ trên trường quốc tế, đóng góp vào kho tàng tri thức chung của nhân loại, và quan trọng hơn cả, luôn giữ trong tim một tình yêu và trách nhiệm lớn lao với quê hương, đất nước.

Nguồn: https://khoahocdoisong.vn/ts-luong-minh-thang-tu-imo-dang-do-den-dinh-cao-ai-google-post1543348.html