Ứng dụng khoa học công nghệ trong khai thác than hầm lò

Trong quá trình phát triển, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV) luôn xác định ứng dụng khoa học công nghệ là chìa khóa để nâng cao năng suất, an toàn và hiệu quả sản xuất. Đặc biệt, trong khai thác than hầm lò, TKV đã mạnh dạn đầu tư, làm chủ nhiều công nghệ hiện đại, tạo nền tảng phát triển bền vững cho ngành Than.

Lò chợ cơ giới hóa tại mức -110 đến -100 Công ty Than Nam Mẫu có công suất thiết kế 1.500 tấn than/ngày.

Công ty Than Nam Mẫu là một trong những đơn vị đi đầu ứng dụng cơ giới hóa các dây chuyền sản xuất của Tập đoàn. Trong đào lò, phương thức khoan bắn mìn, bốc xúc thủ công đã được thay thế bằng máy đào Com bai kết hợp băng tải. Nhờ đó, năm 2024 đơn vị thi công được 776m lò và dự kiến năm 2025 sẽ đạt trên 940m. Ở khâu khai thác, Than Nam Mẫu đang đẩy nhanh tiến độ lắp đặt lò chợ cơ giới hóa tại mức -110 đến -100. Lò chợ có công suất thiết kế 1.500 tấn than/ngày, tương đương 35.000 đến 38.000 tấn than/tháng, dự kiến đưa vào khai thác từ đầu tháng 10/2025, hứa hẹn tăng sản lượng, cải thiện điều kiện làm việc và giảm sức lao động cho thợ mỏ.

Không chỉ dừng lại ở đào lò hay khai thác, cơ giới hóa còn được áp dụng trong vận tải với hệ thống tời chở người giúp đi lại nhanh chóng, an toàn; các tuyến băng tải nối thông từ mức -200 đến +50 thay thế cho goòng thủ công; vật tư, thiết bị được vận chuyển bằng monoray sử dụng đầu tàu Diezel KPCZ95/4+2 kết hợp tời kéo, vừa tiết kiệm sức lao động, vừa nâng cao năng suất và độ an toàn.

Những kết quả tích cực từ ứng dụng cơ giới hóa đã trực tiếp nâng cao năng suất, tạo nền tảng quan trọng để Than Nam Mẫu hoàn thành và vượt kế hoạch sản xuất. Kết thúc 9 tháng năm 2025, đơn vị sản xuất trên 2,1 triệu tấn than, đạt 80% kế hoạch năm. Mục tiêu 2,75 triệu tấn trong cả năm 2025 là mức sản lượng hầm lò cao nhất từ trước đến nay, đóng góp quan trọng vào sự phát triển chung của TKV.

Không chỉ riêng Than Nam Mẫu, nhiều đơn vị khác trong Tập đoàn cũng đang đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ. Năm 2024, sản lượng than khai thác bằng cơ giới hóa của TKV đạt hơn 3,6 triệu tấn, chiếm 13,41% tổng sản lượng hầm lò.

Hiện Tập đoàn có 13 dây chuyền cơ giới hóa với tổng sản lượng giai đoạn 2020-2024 đạt trên 18,2 triệu tấn (tăng gần gấp đôi so với giai đoạn 2015-2019). Đáng chú ý, 18 dây chuyền giàn mềm ZRY đã giúp giảm tổn thất than từ 1,5 đến 2,5 lần so với công nghệ cũ. Trong đào lò, TKV vận hành 14 dây chuyền combai EBH-45 và 26 dây chuyền bán cơ giới hóa; 100% than vận tải qua giếng nghiêng đã được chuyển bằng băng tải thay cho phương thức thủ công. Người, vật tư và thiết bị trong lò chợ được vận chuyển bằng song loan, tời trục mỏ, giúp giảm đáng kể sức lao động.

Song song với cơ giới hóa, các đơn vị trong TKV cũng đã đẩy mạnh triển khai tự động hóa trên diện rộng. Đến nay, 100% đơn vị có phòng điều hành tập trung; 70% mỏ tự động hóa hệ thống điện; 61,5% mỏ tự động hóa quạt gió và 53,8% tự động hóa trạm bơm thoát nước. Ngoài ra, TKV còn chủ động nội địa hóa nhiều thiết bị quan trọng như máy xúc thủy lực phòng nổ, máy khoan ME01-DE, đầu tàu ắc quy 120kN, giàn chống tự hành và giàn mềm ZRY, giảm chi phí nhập khẩu và nâng cao tính chủ động. Những công nghệ này góp phần hiện đại hóa sản xuất, tăng tính an toàn và hiệu quả khai thác than hầm lò của TKV.

Công nhân Công ty CP Cơ khí Hòn Gai vận hành thiết bị tự động hóa để chế tạo sản phẩm cơ khí.

Cùng với đó, TKV còn đặc biệt chú trọng đẩy mạnh chuyển đổi số, coi đây là bước đi chiến lược để nâng cao năng lực quản trị, tối ưu hóa sản xuất và từng bước xây dựng mô hình “mỏ xanh - mỏ hiện đại - mỏ ít người” trong toàn Tập đoàn. Đến nay, Tập đoàn đã xây dựng Trung tâm dữ liệu, vận hành hệ thống kho dữ liệu tập trung và báo cáo thông minh. 100% đơn vị sản xuất than hầm lò đã áp dụng giao ca nhật lệnh điện tử. TKV đang hợp tác với Viettel triển khai kế hoạch chuyển đổi số giai đoạn 2025, thí điểm mô hình “mỏ thông minh” tại Khe Chàm, quản lý thiết bị hiện đại tại Mạo Khê, tiến tới số hóa toàn bộ hoạt động sản xuất.

Ông Nguyễn Văn Tuân, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (TKV), cho biết: Trong giai đoạn 2026-2030, TKV sẽ tập trung triển khai các giải pháp công nghệ đột phá như thăm dò địa vật lý, khoan tự động hóa; phát triển lò chợ cơ giới hóa đồng bộ, thiết bị vận tải tự động, hệ thống giám sát khai thác trên nền tảng IoT-5G; nghiên cứu ứng dụng robot kiểm tra đường lò, bản đồ số 3D trong quản lý khai thác; xử lý và tái chế nước thải mỏ, giảm phát thải khí nhà kính.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, TKV đẩy mạnh hợp tác quốc tế, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời áp dụng các mô hình quản trị an toàn tiên tiến như ISO 45001, BBS, Zero Harm, coi an toàn và bảo vệ môi trường là ưu tiên hàng đầu. Với định hướng trên, TKV không chỉ nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh mà còn từng bước xây dựng ngành Than hiện đại, xanh và bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

Phạm Tăng

Nguồn: https://baoquangninh.vn/ung-dung-khoa-hoc-cong-nghe-trong-khai-thac-than-ham-lo-3378154.html