Biết tôi muốn viết bài về mình, anh Huy chia sẻ chân thành với giọng đầy khiêm tốn: "Tôi có làm được gì nhiều đâu! Tôi chỉ là một cá nhân. Trong công tác ứng phó với thiên tai, thời tiết cực đoan, có biết bao lực lượng, con người còn có nhiều đóng góp lớn hơn tôi nhiều...!". 

Tiến sĩ (TS) Nguyễn Ngọc Huy, quê ở xã Hoa Lộc, tỉnh Thanh Hóa, có hơn 20 năm kinh nghiệm nghiên cứu và được biết đến nhiều với vai trò là chuyên gia, cố vấn về các vấn đề môi trường, thích ứng biến đổi khí hậu, giảm thiểu rủi ro thiên tai cả trong nước và quốc tế, nhất là cảnh báo thiên tai và thời tiết cực đoan; được cộng đồng mạng gọi với cái tên gần gũi “Huy Nguyễn thời tiết”. Trang facebook cá nhân của anh hiện có gần 300 nghìn người theo dõi. Bài viết nào anh đăng tải cũng có hàng ngàn đến hàng chục ngàn lượt tương tác, hầu hết đều biểu thị sự trân trọng, biết ơn vì những thông tin rất chuẩn xác, kịp thời, kỹ lưỡng, giúp nhiều gia đình chủ động ứng phó, giữ được an toàn tính mạng, tài sản trước sức tàn phá của thiên tai.

 Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy. Ảnh: NVCC

Trắng đêm vì cộng đồng!

Tôi theo dõi trang facebook “Huy Nguyễn” đã vài năm nay và nhận thấy, cứ đến mùa mưa bão, tài khoản cá nhân của anh dường như lại hoạt động “hết công suất”. Anh Huy kể, có những ngày, điện thoại của mình bị “sôi” vì số người nhắn tin riêng để hỏi về tình hình, diễn biến bão lũ, sạt lở đất quá nhiều. Nhiều đêm anh gần như phải thức trắng để hướng dẫn bà con các tỉnh ứng phó với thiên tai, bão lũ qua điện thoại.

Có những lúc “nước sôi lửa bỏng”, để giải đáp thắc mắc của đông đảo bạn đọc trên mạng xã hội, anh chủ động hẹn giờ “livestream” trực tiếp để tương tác, hướng dẫn được cho nhiều người dân. Khi hướng dẫn, anh luôn tỉ mỉ, cẩn thận, chu đáo, dặn dò mọi người từng chi tiết nhỏ như: “Bà con Nghệ An, Hà Tĩnh, phía Tây của Thanh Hóa… nhớ sạc đầy điện thoại, các thiết bị tích điện trong ngày mai nhé. Ở thành phố Vinh, khu vực Hoàng Mai lưu ý nếu đỗ xe thì tránh đỗ xe ở dưới các tán cây, tránh đỗ xe dưới các cột biển quảng cáo, tránh đỗ xe ở khu thấp trũng…”.

 Anh "Huy thời tiết" trong một lần ra hiện trường để kiểm tra, đưa ra các dự báo, cảnh báo về lũ lụt giúp cộng đồng ứng phó. Ảnh: Facebook nhân vật

Có trường hợp như đêm 23-7-2025, anh đã gần như thức trắng để gọi điện, hướng dẫn chủ xe khách Trung Kiên (một trong hai xe khách giường nằm chở khoảng 20 hành khách đang mắc kẹt tại đoạn giữa của 2 điểm ngập sâu trên quốc lộ 7A, đoạn đi qua miền Tây tỉnh Nghệ An) đưa hành khách lên núi tránh nạn.

Anh còn trách nhiệm, tỉ mỉ truyền thụ kinh nghiệm, hướng dẫn chủ xe cùng 2-3 thanh niên khác đi khảo sát địa điểm an toàn trên núi rồi sau đó tìm lối đi có độ dốc thấp dẫn người lên núi tránh nước lên trong đêm. Nhờ làm theo sự hướng dẫn của anh và được sự giúp đỡ của chính quyền, các lực lượng địa phương, cả đoàn đã an toàn, thoát khỏi cảnh “tiến thoái lưỡng nan” trong đêm khuya, giữa khu vực rừng núi hoang vu, đường bị vùi lấp. 

“Tôi chủ động làm vì thấy hữu ích với mọi người”!

Chuyên gia dự báo Nguyễn Ngọc Huy từng là nạn nhân của trận lụt lịch sử đầu tháng 11-1999. Khi đó, anh cùng hai người bạn sinh viên đang ở trọ trong dãy nhà cấp bốn ở TP Huế thì nước lụt dâng lên rất nhanh. Chỉ trong một, hai tiếng, nước đã dâng lên gần ngang đầu người. Lúc đó, anh Huy cùng mọi người vội lội ra giúp đưa người già, trẻ em đến trú tạm ở căn nhà 2 tầng duy nhất trong xóm rồi quay về phòng. Nước vẫn dâng lên không dừng. 

Mọi người phải trèo lên cái tra - thanh gỗ kê tấm ván gần nóc nhà, ngồi trên đó hai ngày rồi may mắn thoát nạn. Và có lẽ, từ ký ức kinh hoàng ấy, đã khiến anh có thêm quyết tâm để sau này quyết định nghiên cứu sinh Tiến sĩ ở Đại học Kyoto (Nhật Bản) về khí hậu và quản lý rủi ro thiên tai. Anh Huy cho rằng, việc không nắm được thông tin dự báo khiến bản thân rơi vào thế bị động là bài học để sau này, trong các bản tin cảnh báo thiên tai, anh luôn cố gắng chi tiết hóa và sử dụng ngôn ngữ bình dân nhất có thể khi thông tin với người dân ở vùng thiên tai. 

TS Nguyễn Ngọc Huy dừng xe để "livestream" trực tiếp trên trang facebook cá nhân, giúp đồng bào có phương án ứng phó kịp thời, hiệu quả trước bão lũ. Ảnh chụp qua màn hình facebook Huy Nguyễn.

Mặc dù công việc khá bận, song, nhiều năm qua, TS Nguyễn Ngọc Huy vẫn đều đặn xuất hiện trên trang facebook cá nhân để cảnh báo, hướng dẫn cộng đồng khi xảy ra thiên tai hay các tình huống thời tiết cực đoan. “Tôi làm công việc này một cách rất tự nhiên vì đây là chuyên môn của tôi. Thứ nữa, tôi thấy việc dự báo, cảnh báo cũng cần thiết và hữu ích với mọi người. Nếu đưa cảnh báo chính xác, kịp thời sẽ giúp người dân chủ động ứng phó, giảm thiểu các thiệt hại về sinh mạng, tài sản”, anh Huy chia sẻ chân tình.

Quá trình dự báo, TS Nguyễn Ngọc Huy dựa vào các nguồn dữ liệu nguồn mở và một số nguồn phải mua hoặc đăng ký thành viên cả quốc tế và trong nước. Hiện nay, anh may mắn được cung cấp tài khoản miễn phí để truy cập vào khoảng 2.300 trạm đo mưa trên toàn quốc từ công ty Watec, trong đó có cả lịch sử lượng mưa từ trước đến nay để so sánh, vì vậy cũng thuận lợi cho việc dự báo, cảnh báo của mình. Một nguồn “dữ liệu” đặc biệt quan trọng khác, theo anh, đó là trải nghiệm cá nhân. Muốn dự báo chính xác về thiên tai ở một địa phương, phải nắm được các thông tin về địa hình, đặc điểm khí hậu ở đó, nghĩa là kết hợp nhiều yếu tố tương tác chứ không chỉ dữ liệu.

Có một điều đặc biệt, đó là, dù các thông tin dự báo trên trang “Huy Nguyễn” đưa ra hầu hết đều chính xác gần như tuyệt đối, song, anh không bao giờ có biểu hiện tự mãn. Trong các bài viết của mình, sau khi đánh giá, đưa ra nhận định, anh luôn kèm theo “khuyến cáo”: Đây chỉ là thông tin của một chuyên gia độc lập. Anh cũng khuyên bạn đọc nên tham khảo thêm thông tin chính thống từ hệ thống cơ quan chức năng Trung ương và địa phương để có sự ứng phó đồng bộ. 

“Đối với tôi, nỗi sợ lớn nhất là dự báo hoặc cảnh báo sai. Tôi cũng từng dự báo sai và cảm tính nên luôn tự dặn mình phải kiềm chế cảm xúc để đưa ra dự báo đúng mực dựa vào số liệu”, anh Huy tâm sự đầy chân thành.

Khi hỏi dự định của anh về công việc này trong thời gian tới, TS Nguyễn Ngọc Huy chia sẻ: “Những năm gần đây, các sản phẩm dự báo từ các trung tâm dự báo trong nước và quốc tế đã có sự chính xác tương đối cao và đa số là các dự báo nguồn mở. Người dân cũng có thể chủ động theo dõi thông tin thời tiết cực đoan thông qua các app trên điện thoại di động nên có thể chủ động trong công tác ứng phó. Vì vậy, có thể mình sẽ giảm dần việc dự báo, cảnh báo trên mạng xã hội mà tập trung nhiều hơn cho các nghiên cứu chuyên sâu. Đó cũng là công việc giúp ích được nhiều hơn cho cộng đồng, nhất là trong bối cảnh thời tiết, khí hậu ngày càng cực đoan, biến đổi khí hậu đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ, nghiêm trọng…”.

Theo PGS, TS Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia, việc phổ biến và chia sẻ thông tin khí tượng thủy văn đến cộng đồng là hết sức cần thiết, giúp người dân cảnh giác, chủ động phòng tránh và giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra. Những cá nhân, chuyên gia độc lập như Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Huy đã góp phần lan tỏa sự quan tâm của xã hội đối với chủ đề ứng phó biến đổi khí hậu và rủi ro thiên tai... Mong rằng, thời gian tới, sẽ có thêm nhiều cơ hội để các nhà khoa học trong và ngoài cơ quan dự báo cùng trao đổi, hợp tác, chia sẻ dữ liệu để đưa thông tin dự báo, cảnh báo đến gần hơn, nhanh hơn tới cộng đồng, hướng tới mục tiêu chung là giảm thiểu thiệt hại do thiên tai và bảo đảm an toàn cho người dân.
 

Không chỉ tận tình dự báo, cảnh báo, hướng dẫn cộng đồng, trong các đợt bão, lũ, sạt lở đất, TS Nguyễn Ngọc Huy còn nhiều lần đóng vai trò là người “điều phối”, kết nối hoạt động cứu trợ, từ thiện với mục đích giúp đỡ được nhiều nhất, giảm thiểu thiệt hại nhất cho người dân. Làm được nhiều việc như vậy, song, khi tôi bày tỏ mong muốn được tìm hiểu nhiều hơn về thông tin cá nhân, TS Nguyễn Ngọc Huy liền từ chối vì anh không muốn nói nhiều về bản thân, chỉ muốn mọi người biết đến "Huy Nguyễn thời tiết" trên trang facebook và những hoạt động thiết thực của mình trên đó…

CHIẾN VĂN

Nguồn: https://www.qdnd.vn/phong-su-dieu-tra/cuoc-thi-nhung-tam-guong-binh-di-ma-cao-quy-lan-thu-17/anh-huy-thoi-tiet-850725