Cân nhắc bổ sung nguyên tắc có đi, có lại

Tôn trọng, bảo vệ quyền con người, quyền công dân

Theo ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long), dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về dân sự đã kế thừa nguyên tắc cơ bản về tương trợ tư pháp nhưng chưa có quy định rõ về bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền riêng tư, quyền nhân thân, phụ nữ, trẻ em theo Hiến pháp năm 2013 và Nghị định số 13/2023/NĐ-CP của Chính phủ về bảo vệ dữ liệu cá nhân.

ĐBQH Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Đại biểu cho rằng, các hoạt động tương trợ tư pháp về dân sự thường liên quan đến thông tin cá nhân như: hộ tịch, tài sản, thừa kế, nếu thiếu quy định này dễ bị vi phạm quyền con người. Các nước châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc đều coi đây là nguyên tắc bắt buộc.

Từ đó, đại biểu Thạch Phước Bình kiến nghị bổ sung nội dung hoạt động tương trợ tư pháp về dân sự phải bảo đảm, tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân, quyền riêng tư, bảo vệ dữ liệu cá nhân, đặc biệt chú trọng bảo vệ phụ nữ, trẻ em, người khuyết tật và các nhóm yếu thế khác.

Cũng liên quan đến nguyên tắc tương trợ tư pháp, ĐBQH Nguyễn Minh Tâm (Quảng Trị) đề nghị cân nhắc bổ sung nguyên tắc “có đi, có lại”.

Theo đại biểu, nguyên tắc có đi, có lại từng được ghi nhận tại khoản 2, Điều 4, Luật Tương trợ tư pháp năm 2007. Dự thảo Luật không ghi nhận nguyên tắc này, trong khi nguyên tắc “có đi, có lại” là nguyên tắc cơ bản, quan trọng trong quan hệ quốc tế, được đa số các quốc gia trên thế giới công nhận, được ghi nhận trong nhiều điều ước quốc tế hiện nay.

“Nguyên tắc này cũng bảo đảm cho các quốc gia chưa ký kết các điều ước quốc tế với nhau vẫn có thể hợp tác trên các lĩnh vực, dựa trên có đi, có lại”, đại biểu lưu ý.

ĐBQH Nguyễn Minh Tâm (Quảng Trị) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Trong Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về dân sự có nêu, dự thảo Luật không quy định trực tiếp nguyên tắc có đi, có lại trong tương trợ tư pháp về dân sự mà tiếp cận linh hoạt bằng việc bổ sung quy định: trường hợp yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của nước ngoài có thể bị từ chối khi có căn cứ cho rằng phía nước ngoài không hợp tác thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp về dân sự của Việt Nam (điểm a, Khoản 2, Điều 27).

Quy định nêu trên tạo cơ sở pháp lý cho cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam căn cứ vào từng trường hợp cụ thể để xem xét quyết định việc áp dụng linh hoạt nguyên tắc “có đi, có lại” trong thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự với nước ngoài, bảo vệ tối đa quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân của Việt Nam, thúc đẩy hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Minh Tâm cho rằng, vẫn cần luật hóa nguyên tắc “có đi, có lại” tại Điều 5 dự thảo Luật, từ đó mới có căn cứ để áp dụng điểm a, khoản 2, Điều 27 dự thảo Luật.

Hàng năm, Chính phủ báo cáo Quốc hội về kết quả tương trợ tư pháp về dân sự

Về cơ chế giám sát, hậu kiểm, đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng, dự thảo Luật chưa quy định giám sát độc lập và báo cáo định kỳ dẫn đến theo dõi phân tán, khó đánh giá hiệu quả.

Từ đó, đại biểu kiến nghị bổ sung nội dung: Bộ Tư pháp có trách nhiệm lập báo cáo thường niên về hoạt động tương trợ tư pháp dân sự gửi Ủy ban Pháp luật và Tư pháp trước ngày 31/3 hàng năm. Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tổ chức giám sát chuyên đề 2 năm một lần. Kiểm toán Nhà nước, Thanh tra Chính phủ thực hiện kiểm toán, thanh tra việc quản lý tài chính và hiệu quả thực hiện tương trợ tư pháp về dân sự.

Đại biểu nhấn mạnh, các đề xuất trên xuất phát từ thực tiễn thi hành Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và kinh nghiệm hợp tác quốc tế của nước ta. Nếu được tiếp thu và thể chế hóa trong luật lần này sẽ giúp tạo một khung pháp lý hiện đại, đồng bộ và khả thi, góp phần nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của công dân Việt Nam ở nước ngoài cũng như người nước ngoài ở nước ta.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày tóm tắt các Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý về 4 dự thảo: Luật Dẫn độ; Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù; Luật Tương trợ tư pháp về hình sự; Luật Tương trợ tư pháp về dân sự. Ảnh: Phạm Thắng

Tại phiên họp của Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, cả bốn dự thảo: Luật Dẫn độ, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự; Luật Tương trợ tư pháp về dân sự đã nghiên cứu, tiếp thu và quy định khái quát nguyên tắc tương trợ tư pháp trong từng lĩnh vực, đó là, bảo đảm đúng nguyên tắc độc lập chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ, nguyên tắc bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo đảm phù hợp với quy định của Hiến pháp và các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên.

Nhấn mạnh, trong nguyên tắc phù hợp với Hiến pháp, thì Hiến pháp đã quy định rất rõ việc bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cho biết, cách thể hiện như dự thảo Luật đã bao hàm "bảo đảm, tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền công dân…". Dự thảo Luật chỉ quy định khái quát, không quy định quá chi tiết, nhằm đổi mới tư duy xây dựng pháp luật.

Liên quan đến nguyên tắc có đi, có lại, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp khẳng định sẽ nghiên cứu, tiếp thu quy định này. Và nêu rõ, trong lĩnh vực tương trợ tư pháp dân sự vẫn áp dụng nguyên tắc có đi, có lại, nhưng không quy định riêng mà lồng ghép tại khoản 2, Điều 27 dự thảo Luật.

“Chúng tôi sẽ phối hợp với Bộ Tư pháp nghiên cứu thêm vấn đề này. Nếu cần thiết thì có quy định riêng về áp dụng nguyên tắc có đi, có lại, bảo đảm tính đồng bộ như các dự thảo luật khác”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhấn mạnh.

Về cơ chế giám sát, hậu kiểm, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nêu rõ, Điều 15 dự thảo Luật quy định: hàng năm Chính phủ phải báo cáo Quốc hội về kết quả tương trợ tư pháp trong lĩnh vực dân sự. Tuy nhiên, dự thảo Luật đã có đổi mới, đó là không quy định báo cáo riêng mà lồng ghép trong các báo cáo kinh tế - xã hội hoặc báo cáo công tác trình Quốc hội. Ví dụ, đối với lĩnh vực dẫn độ sẽ báo cáo trong Báo cáo công tác phòng, chống tội phạm vi phạm pháp luật; việc chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù được báo cáo trong Báo cáo cáo về công tác thi hành án.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/can-nhac-bo-sung-nguyen-tac-co-di-co-lai-10393161.html