Chân dung giáo viên thời công nghệ số - Kỳ 3: Dạy trò biết 'lợi dụng' công nghệ để học

công nghệ số - Ảnh 1. — Cô Phan Thị Hương Giang (Trường THCS Nguyễn Du, TP.HCM) cùng học sinh lớp chủ nhiệm tham gia hoạt động ngoại khóa - Ảnh: Trường THCS Nguyễn Du cung cấp

Cô Phan Thị Hương Giang, giáo viên ngữ văn Trường THCS Nguyễn Du (phường Bến Thành, TP.HCM), nói công nghệ số mang lại nhiều thuận lợi nhưng cũng đặt giáo viên trước không ít áp lực mới.

Học sinh biết tận dụng AI kết hợp với sự hiểu biết, năng lực cá nhân để tạo được các sản phẩm học tập tốt không đáng chê trách, ngược lại còn đáng khen ngợi. Tôi muốn các thầy cô hướng dẫn học sinh làm được điều đó thay vì cấm cản.

Cô NGUYỄN THỊ NHIẾP (Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Chu Văn An, Hà Nội)

Công nghệ số đi vào công tác chủ nhiệm

Cô Hương Giang nói qua nền tảng trực tuyến mà việc kết nối, xử lý tình huống với phụ huynh và học sinh nhanh hơn. "Nhưng cũng có những ngày tôi rơi vào tình trạng khủng hoảng tin nhắn cả trong và ngoài giờ làm việc. Việc giao tiếp trực tuyến không còn ranh giới giữa thời gian làm việc và thời gian nghỉ nữa", cô Giang chia sẻ.

Tình huống điển hình xảy ra ngay buổi tối trước ngày kiểm tra giữa kỳ I năm học 2025-2026. Hàng loạt tin nhắn cá nhân của học sinh tới tấp bay về điện thoại của cô những câu đại loại: Cô ơi, ngày mai ra đề gì vậy cô? Cô bật mí đề giữa kỳ đi cô…

Cô chủ nhiệm phải nhắn chung trong group lớp như thế này: "Mấy bạn mở vở xem lại phần đọc, hiểu và phân tích truyện nha. Đừng ai nhắn riêng hỏi lung tung nữa, chị chặn số luôn đó!". Ngay lập tức, có bạn hoảng hốt nhắn lại: "Chị ơi chị đừng chặn em, lát nữa em gửi bài làm của em cho chị sửa". Cô đành đáp lại bằng icon vui nhộn: "Coi chừng chị" (trong khi hằng ngày luôn xưng "cô" với cả lớp).

Đó chỉ là một trong vô vàn tình huống cô Giang thường phải xử lý vào buổi tối, khoảng thời gian vốn dành cho nghỉ ngơi, sinh hoạt gia đình. Thậm chí có hôm cô còn phải mất rất nhiều thời gian để giải quyết khúc mắc của một học sinh vì bạn này cho rằng bạn mình "xấu tính".

Trong khi đó, thầy Lưu Thuận Tuấn - giáo viên môn toán Trường THPT Bình Tân
(TP.HCM) - lại nảy ra sáng kiến làm chatbot phục vụ công tác chủ nhiệm. Thầy nói tâm lý chung của phụ huynh đều muốn biết tuần qua con mình học tập ra sao, điểm số thế nào, có phạm lỗi gì trong rèn luyện không. Tuy nhiên để trả lời cho từng phụ huynh sẽ rất mất thời gian.

Vậy là từ đầu năm học 2025-2026 thầy đã làm chatbot để phục vụ việc này. Hiện chatbot đang trong giai đoạn hoàn thiện và khi phụ huynh nhập thông tin cá nhân học sinh vào, chatbot sẽ tự động trả lời về kết quả học tập, rèn luyện trong tuần của bạn đó.

"Tôi dự kiến đưa thêm thông tin vào chatbot như quy định về thi tốt nghiệp THPT, tuyển sinh đại học vì tôi đang làm chủ nhiệm lớp 12", thầy Tuấn cho hay.

công nghệ số - Ảnh 2. — Thầy Lưu Thuận Tuấn (Trường THPT Bình Tân, TP.HCM) ứng dụng AI cả trong giảng dạy lẫn công tác chủ nhiệm - Ảnh: Trường THPT Bình Tân cung cấp

Dạy học sinh đạo đức khi sử dụng AI

Theo thầy Phan Anh - giáo viên Trường THCS Trưng Vương (Hà Nội), việc hướng dẫn học sinh kiểm tra độ chính xác của nguồn tư liệu do trí tuệ nhân tạo (AI) cung cấp rất cần thiết. Dù học sinh đều biết bấm nút tính năng kiểm tra thông tin nhưng nhiều trường hợp cần kiểm chứng thông tin do AI cung cấp từ các nguồn khác nhau như các trang thông tin chính thống, thậm chí kiểm tra lại từ chính Google.

Quan trọng hơn việc này rèn cho học sinh thói quen hoài nghi, có kỹ năng để đối chiếu, so sánh. Một số thầy cô giáo có kinh nghiệm ở Hà Nội nói việc phát hiện học sinh dùng hay không dùng AI khi làm bài tập, bài kiểm tra không quan trọng bằng cách dạy học sinh biết "lợi dụng" AI đúng cách, đúng mức để tạo nên các sản phẩm tốt nhất có thể chứ không chỉ dừng ở chỗ hoàn thành các bài tập ở mức trung bình để đối phó.

"AI ngày càng thông minh, việc phát hiện học sinh "gian lận" trong nhiều trường hợp gặp khó khăn. Người thầy cần có nhiều công cụ khác để quản lý việc học tập của học sinh thông qua dạy học trực tiếp kết hợp trực tuyến, áp dụng nhiều hình thức giao việc và kiểm tra qua trải nghiệm, thực hiện dự án học tập. Điều quan trọng hơn là chỉ cho học sinh biết cách lợi dụng AI tốt nhất", thầy Phan Anh nói.

Cách "chơi" với AI tốt nhất trong học hành có thể là khi làm bài tập về nhà không được, học sinh biết dùng AI tạo ra các bài tập ở mức vừa sức hơn. Hoặc khi thấy mình yếu ở nội dung, kỹ năng nào biết lựa chọn để AI tạo cho những bài tập phù hợp để rèn luyện. Điều này đòi hỏi học sinh phải tự giác, muốn chiếm lĩnh kiến thức thực sự chứ không chỉ đối phó để có điểm.

Theo thầy Phan Anh, người thầy cần khơi gợi ý thức tự giác, khát vọng học hỏi của học sinh trong quá trình dạy học, giao việc. "Chỉ ra cho học sinh thấy cùng dùng AI nhưng nếu không nắm bản chất kiến thức môn học thì kết quả chỉ ở mức trung bình. Nhưng nếu bạn nắm chắc, thậm chí học được những ưu điểm của thầy như giải nhanh, gọn, đẹp các bài toán hay phong cách đặc trưng của thầy ở các môn xã hội chắc chắn sẽ có sản phẩm tốt hơn, mang dấu ấn cá nhân", thầy Anh nói.

Cũng theo một số thầy cô ở Hà Nội, việc ứng dụng công nghệ hiện nay không chỉ cá nhân hóa giáo dục, kiểm soát đến từng học sinh mà còn có nhiều lợi thế trong việc kiểm tra, đánh giá học sinh theo số đông.

Nếu trước đây việc kiểm tra bài cũ của học sinh đầu tiết học chỉ có thể thực hiện với một vài bạn thì nay chỉ trong một phút có thể kiểm tra được tất cả học sinh với các phiếu bài tập. Cũng vậy, công nghệ giúp theo dõi việc tự học, tiến trình thực hiện các dự án học tập, trải nghiệm của học sinh mà không cần giáo viên phải luôn có mặt.

Lớp học vui nhộn nhờ ClassDojo

Ở Trường tiểu học Nguyễn Bỉnh Khiêm (phường Sài Gòn, TP.HCM), nhiều năm nay cô Nguyễn Ngọc Xuân Quỳnh - giáo viên chủ nhiệm lớp 5/2 - đã sử dụng nền tảng ClassDojo để rèn đạo đức, tính cách cho học sinh.

Với chủ trương giáo dục học sinh theo hướng kỷ luật tích cực, cô Quỳnh cho rằng xây dựng một lớp học có sự kỷ luật tích cực chính là xây dựng nơi mà học sinh không phải trải qua sự chế giễu khi thất bại, thay vào đó bạn sẽ cảm thấy được tiếp thêm sức mạnh vì có cơ hội học từ những lỗi lầm của mình trong một môi trường an toàn.

Thế nên đầu năm học cô cho học sinh thảo luận nhóm để tự xây dựng nội quy học tập riêng mà các bạn mong muốn, sau đó cô tổng hợp đưa vào ClassDojo. Cô yêu cầu các bạn tự ra điểm cộng tương ứng với những hành vi tích cực (làm bài đầy đủ, phát biểu tích cực…) và điểm trừ với hành vi tiêu cực (đi học trễ, làm việc riêng trong giờ học, không ngủ trưa…).

"Bảng nội quy đảm bảo tiêu chí dùng để ra dấu hiệu nếu học sinh sai quy tắc. Bạn nào cũng phải thực hiện đúng theo cam kết đã tự đặt ra. Là giáo viên, tôi cũng có quy định như cô phải vui vẻ trong lớp học, không nhăn nhó cáu gắt, khi học trò mắc lỗi cô sẽ chỉ bảo nhẹ nhàng…", cô Quỳnh thông tin.

Sau mỗi tuần đến tiết chủ nhiệm cô Quỳnh mở ClassDojo ra và lớp trưởng sẽ cộng, trừ điểm vào phần mềm trên bảng tương tác trước sự giám sát của cả lớp. Cuối tháng ClassDojo sẽ tự thống kê những học sinh đạt điểm thưởng và được đổi điểm để nhận các món quà tương ứng mà cô giáo và học sinh đã thỏa thuận từ trước.

Học sinh Hương Thảo (lớp 5/2) chia sẻ: "Tiết chủ nhiệm ở lớp em rất vui nhộn. Em rất mong chờ nhưng cũng hồi hộp lắm vì không biết ClassDojo cho ra kết quả như thế nào, em có đủ điểm để nhận quà hay không".

Có nguyên tắc giao tiếp chung

Bên cạnh việc tương tác thường xuyên và trả lời ngay thắc mắc của học sinh, phụ huynh trên nhóm Zalo lớp, cô Hương Giang phải thống nhất với lớp nhiều nội dung khi trao đổi vào nhóm chung. Đó là phải liên quan đến học tập, sinh hoạt lớp, hoạt động rèn luyện thể thao, không được gửi tin nhắn quảng cáo, cũng không nhắn tin chào buổi sáng hay buổi tối làm gì. Bạn nào cần chia sẻ chuyện riêng có thể nhắn trực tiếp cho cô.

Hơn 20 năm đứng lớp giảng dạy đồng thời làm công tác chủ nhiệm, cô Hương Giang đúc kết: "Học sinh lứa tuổi THCS đang ở giai đoạn nhạy cảm của quá trình định hình nhân cách. Các em chưa có nhiều kỹ năng giao tiếp trên mạng xã hội. Vì vậy giáo viên cần thiết lập những nguyên tắc rõ ràng để định hướng, tránh để các nhóm chung của lớp trở thành nơi tám chuyện hoặc phát sinh mâu thuẫn giữa các học sinh".

Trở lại chủ đề

VĨNH HÀ - HOÀNG HƯƠNG

Nguồn: https://tuoitre.vn/chan-dung-giao-vien-thoi-cong-nghe-so-ky-3-day-tro-biet-loi-dung-cong-nghe-de-hoc-2025111901222694.htm