Thầy giáo trường làng và hành trình mỗi học sinh biết chơi một loại nhạc cụ

THẦY GIÁO DẠY HÓA NUÔI ƯỚC MƠ MANG ÂM NHẠC VỀ TRƯỜNG

Trong hội trường xét duyệt Giải thưởng Nhà giáo Hà Nội tâm huyết, sáng tạo năm 2024, tiếng sáo Mèo da diết của nhà giáo Nguyễn Khắc Lý, Phó hiệu trưởng Trường THPT Phùng Khắc Khoan, qua giai điệu Xuân về trên bản Mèo khiến Hội đồng xét duyệt và các thầy, cô giáo có mặt đặc biệt ấn tượng.

Một thầy giáo với chuyên môn hóa học, phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn, lại có khả năng chơi nhạc cụ điêu luyện rất hiếm có. Đây là kết quả của quá trình mày mò, không chỉ để thỏa mãn đam mê của bản thân, mà lớn hơn là để mang âm nhạc đến với các học sinh (HS) thân yêu.

Trước đây, Trường THPT Phùng Khắc Khoan - Thạch Thất là một trong nhiều trường phổ thông tại Hà Nội không có giáo viên (GV) âm nhạc, thiếu phòng học chức năng và không có điều kiện tổ chức giảng dạy bộ môn này. Trong nhiều năm, âm nhạc gần như là "khoảng trống" trong đời sống học đường, do không nằm trong nhóm môn thi tốt nghiệp, lại càng khó được quan tâm đầu tư tại các trường vùng ngoại thành.

Thầy giáo Nguyễn Khắc Lý đưa âm nhạc vào giáo dục tại trường THPT Phùng Khắc Khoan - Ảnh 1. — Nhà giáo Nguyễn Khắc Lý, Phó hiệu trưởng Trường THPT Phùng Khắc Khoan (Thạch Thất, Hà Nội), với tiếng sáo Mèo da diết

Năm 2020, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 bắt đầu được triển khai, trong đó âm nhạc lần đầu tiên được đưa vào là môn học lựa chọn ở cấp THPT. Do chưa có tiền lệ và eo hẹp về nguồn tuyển GV, hầu hết các trường THPT công lập đều "xếp môn âm nhạc sang một bên". Thế nhưng thầy Nguyễn Khắc Lý thì không đành lòng, dù vốn là GV dạy hóa nhưng ông hiểu âm nhạc rất cần cho cuộc sống, càng cần hơn cho lứa tuổi đang định hình nhân cách và năng lực. Khao khát mỗi HS của mình phải biết chơi ít nhất một loại nhạc cụ đã thôi thúc thầy Lý mày mò tìm hướng đi.

Tuyển GV thì không có người ứng tuyển, cũng chẳng có GV trường bạn để có thể xin phương án dạy liên trường, nhưng thầy Lý vẫn quyết tâm phải đưa âm nhạc vào giảng dạy chính khóa tại trường. Thầy bắt đầu bằng việc tự học qua các khóa trực tuyến, tự tham khảo chương trình đào tạo của Học viện Âm nhạc quốc gia và Trường CĐ Sư phạm nghệ thuật Hà Nội; chủ động kết nối với các giảng viên âm nhạc chuyên nghiệp, tìm kiếm giải pháp giảng dạy tiết kiệm chi phí nhưng phải hiệu quả.

THAY VÌ "LƯỚT" MẠNG, HỌC TRÒ DÀNH THỜI GIAN CHO ÂM NHẠC

Từ năm học 2022 - 2023, nhà trường triển khai mô hình học âm nhạc kết hợp trực tuyến và thực hành tại lớp.

Hai loại nhạc cụ chính được lựa chọn là sáo trúc và guitar. Theo thầy Lý, sáo trúc có giá thấp, gần gũi với âm nhạc truyền thống, còn guitar dễ tiếp cận với HS. Từ mô hình thí điểm ban đầu, đến nay nhà trường đã tổ chức được gần 20 lớp có HS chọn môn âm nhạc.

Thầy giáo Nguyễn Khắc Lý đưa âm nhạc vào giáo dục tại trường THPT Phùng Khắc Khoan - Ảnh 2. — Khao khát mỗi học sinh của mình phải biết chơi ít nhất một loại nhạc cụ đã thôi thúc thầy Lý mày mò, tìm mọi cách để học sinh được học âm nhạc

Để phục vụ việc học 2 - 3 tiết mỗi tuần, trường đầu tư 100 cây sáo và 40 cây đàn, đảm bảo 100% HS có nhạc cụ thực hành. Theo khảo sát của Viện Khoa học giáo dục Việt Nam năm 2024, hơn 300 HS của trường đã có thể sử dụng thành thạo ít nhất một loại nhạc cụ, con số hiếm thấy ở cấp THPT, đặc biệt là tại một trường công lập vùng ngoại thành.

Tận dụng sự bùng nổ của khoa học công nghệ, việc học tập trực tuyến đã giúp HS Trường THPT Phùng Khắc Khoan tiếp cận các thầy cô có chuyên môn cao tại Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam và Trường CĐ Sư phạm nghệ thuật Hà Nội dạy guitar và dạy sáo.

Thầy Nguyễn Khắc Lý cho biết: "Việc mời ca sĩ, vận động viên đang làm nghề tham gia giảng dạy ở bậc THPT, từ đó hướng tới hết lớp 12 mỗi HS phải biết chơi một loại nhạc cụ là quan điểm thể hiện nhiều tiến bộ về giáo dục toàn diện, thực chất và gắn với đời sống. Điều này giúp HS tiếp cận kiến thức, kỹ năng từ chính những người đang hoạt động thực tế, tạo cảm hứng để các em học tập".

Thầy giáo trường làng và hành trình mỗi học sinh biết chơi một loại nhạc cụ - Ảnh 3. — Thầy Lý hiểu âm nhạc rất cần cho cuộc sống, càng cần hơn cho lứa tuổi đang định hình nhân cách và năng lực

Tuy nhiên, cái khó ở đây là người làm nghệ thuật có chuyên môn nghiệp vụ nhưng không phải ai cũng có khả năng và kinh nghiệm sư phạm. Cùng với đó, rào cản pháp lý khiến mức chi trả thù lao quá thấp so với thực tế các nghệ sĩ có thể kiếm được khi đi biểu diễn.

Thầy Lý chia sẻ giáo dục trong nhà trường, môn học nào cũng quan trọng, không chỉ toán hay tiếng Anh mà âm nhạc cũng rất cần để giúp nuôi dưỡng tâm hồn và phát triển toàn diện HS THPT; giúp các em giải tỏa căng thẳng, cân bằng cảm xúc và thể hiện bản thân. Khi đã biết chơi và yêu thích một nhạc cụ nào đó, HS sẽ dành thời gian rảnh rỗi cho âm nhạc thay vì dành quá nhiều thời gian cầm điện thoại lướt mạng xã hội và chơi game… Thực hành với nhạc cụ còn rèn luyện cho các em tính kiên nhẫn, kỷ luật, khả năng tập trung, tự tin trước đám đông.

Cả nước thiếu giáo viên âm nhạc

Khảo sát cho thấy hiện tại các trường THPT chưa có định biên GV âm nhạc, khiến việc tuyển dụng gặp nhiều vướng mắc. Riêng tại Hà Nội, năm 2023 có 84 chỉ tiêu tuyển dụng môn âm nhạc nhưng chỉ tuyển được 22 GV. Trong 241 trường THPT, chỉ 30 trường giảng dạy môn học này.

Trên toàn quốc có gần 3.000 trường THPT nhưng thiếu tới 2.800 GV âm nhạc.

Mô hình giảng dạy âm nhạc của Trường THPT Phùng Khắc Khoan từng được Sở GD-ĐT Hà Nội chọn làm điểm để phổ biến cho 241 trường THPT trên địa bàn.

Thầy Nguyễn Khắc Lý cũng từng đoạt giải cao trong các hội thi sáng kiến cấp ngành với các đề tài về đổi mới quản lý và phát triển chuyên môn. Nổi bật là giải thưởng "Nhà giáo Hà Nội tâm huyết, sáng tạo" lần thứ 8, năm 2024.

Đặc biệt, vào tháng 6.2025, thầy Nguyễn Khắc Lý nhận quyết định là một trong 30 cá nhân nhận bằng "Sáng kiến thủ đô" do UBND TP.Hà Nội trao tặng. Đây là sự ghi nhận cho đề tài "Giải pháp triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 đối với môn âm nhạc cấp THPT trong bối cảnh thiếu GV ở Hà Nội", một trong những sáng kiến nổi bật xuất phát từ thực tiễn trường học, áp dụng hiệu quả và có tính lan tỏa.