Dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND (sửa đổi)Để quyền lực Nhân dân được thực thi trọn vẹn

Phiên thảo luận sáng 24/10 tại hội trường Diên Hồng về Dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND (sửa đổi) không chỉ sôi nổi bởi những tranh luận của đại biểu, mà còn được nối dài bằng những băn khoăn của cử tri cả nước khi theo dõi qua các phương tiện thông tin. Bởi giám sát - nếu chỉ dừng lại ở “nghe, ghi và để đó” - thì quyền lực Nhân dân vẫn chưa được thực thi trọn vẹn.

Quan trọng hơn là tính độc lập tài chính cho HĐND cấp xã

Tại phiên thảo luận, nhiều ĐBQH chỉ ra một nghịch lý: HĐND là cơ quan đại diện cho Nhân dân, nhưng quyền giám sát của HĐND, nhất là ở cơ sở, lại đang bị bó hẹp. Tôi đồng tình cao với ý kiến thảo luận của ĐBQH Vũ Hồng Luyến (Hưng Yên) và ĐBQH Siu Hương (Gia Lai) khi cho rằng, phải quy định rõ thẩm quyền giám sát của Tổ đại biểu, bởi chỉ khi Tổ đại biểu HĐND được luật hóa thẩm quyền giám sát thì mới bảo đảm đúng tinh thần “gần dân, sát dân”, đặc biệt khi chúng ta đang thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Còn nếu không, kênh giám sát hiệu quả và gần dân nhất sẽ bị bỏ trống. Đúng như đại biểu Siu Hương kiến nghị thêm dự thảo luật quy định rõ hơn về trách nhiệm của Thường trực HĐND trong việc giao nhiệm vụ, theo dõi kết quả giám sát của Tổ đại biểu HĐND, bảo đảm hoạt động này không mang tính hình thức - ông Phạm Văn Hiền, cử tri phường Hải Vân, Thành phố Đà Nẵng chia sẻ.

ĐBQH Vũ Hồng Luyến (Hưng Yên) phát biểu tại hội trường. Ảnh: Hồ Long

Ông Kiều Quang Hà, cử tri phường Bắc Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh thẳng thắn: Luật hóa thẩm quyền giám sát của Tổ đại biểu HĐND rất cần thiết, nhưng quan trọng hơn là phải có tính độc lập tài chính cho HĐND cấp xã. Hiện nay, đi giám sát mà kinh phí lại phải xin chính cơ quan mình giám sát, thì làm sao khách quan? Nếu không tháo “nút thắt” này, giám sát khó hiệu quả. Do đó, trong quy định về bảo đảm hoạt động giám sát, cần quy định rõ hơn tính bắt buộc phải cung cấp nguồn lực và bảo đảm sự độc lập tài chính cho HĐND.

Ý kiến này đã chỉ ra “điểm nghẽn” lớn nhất trong hoạt động giám sát ở cơ sở - đó là sự phụ thuộc về tài chính vào chính cơ quan bị giám sát. Vì vậy, nhiều ý kiến cho rằng không nên duy trì quy định chỉ có một chủ tài khoản duy nhất là Chủ tịch UBND cấp xã như mô hình chính quyền địa phương 3 cấp trước đây. Thay vào đó, cần nghiên cứu điều chỉnh để HĐND cấp xã có chủ tài khoản riêng, nhằm bảo đảm tính độc lập trong các hoạt động, đặc biệt là hoạt động giám sát. Bởi hiện nay, cấp xã đã được mở rộng phạm vi, quy mô, tính chất hoạt động khác hẳn so với trước đây.

Ở nhiều địa phương, các cơ quan, doanh nghiệp như điện lực, công ty nước sạch, đơn vị vệ sinh môi trường, chi cục thuế khu vực, Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân... - dù trực tiếp phục vụ người dân, nhưng không thuộc quản lý của xã. Khi có bất cập, HĐND xã muốn giám sát cũng không có thẩm quyền. Cử tri đặt câu hỏi: Nếu HĐND xã không được giám sát họ, thì ai giám sát? Đây chính là lý do khiến cử tri kỳ vọng Dự thảo luật phải mở rộng phạm vi giám sát, không chỉ “theo cấp hành chính” mà theo địa bàn dân cư và lĩnh vực dân sinh. Khi HĐND cấp xã có thể giám sát mọi cơ quan, đơn vị hoạt động trên địa bàn, Luật mới thực sự gần dân, chạm đến đời sống.

Hậu giám sát - “điểm cuối cần trọn”

Giám sát không dừng ở việc “phát hiện vấn đề”, mà phải dẫn tới “chuyển biến sau giám sát”. Nhưng đó lại đang là “khoảng trống” lớn trong thực tiễn. “Tôi đồng tình với quan điểm của đại biểu Nguyễn Thị Sửu (Đoàn Thừa Thiên Huế) khi thẳng thắn: Luật hiện hành chưa ràng buộc trách nhiệm thực hiện kiến nghị sau giám sát, dẫn đến tình trạng giám sát xong là xong. Do đó, rất cần quy định rõ trong Luật các chế tài để bảo đảm việc thực hiện kiến nghị giám sát - đây mới là yếu tố khẳng định hiệu quả của hoạt động này - ông Ngô Đức Thái - cử tri xã Hưng Nguyên, Nghệ An kỳ vọng.

Thực tế, không ít kết luận giám sát bị các cơ quan hành chính “để ngăn kéo”, báo cáo chậm, trả lời hình thức, thậm chí không có phản hồi cụ thể. Cử tri đồng tình với ý kiến thảo luận của đại biểu và bổ sung: đã đến lúc phải có “hậu giám sát” rõ ràng. Mỗi kiến nghị giám sát là một “mệnh lệnh chính trị” - có người chịu trách nhiệm, có thời hạn thực hiện, có báo cáo công khai. Ủy ban Thường vụ Quốc hội có thể định kỳ công bố danh mục cơ quan, địa phương chậm hoặc không thực hiện kết luận giám sát, như một “chế tài mềm” nhưng hữu hiệu. Sức ép minh bạch sẽ buộc hệ thống hành chính phải chuyển động thật.

Cũng trong thảo luận, nhiều đại biểu nêu thêm một khía cạnh quan trọng: chủ thể giám sát cũng phải bị giám sát. HĐND và các Ban của HĐND không thể “giao việc rồi để đó”. Phải công khai kết quả từng cuộc giám sát, đánh giá hiệu quả và chịu trách nhiệm trước cử tri. Chỉ khi HĐND dám soi lại mình, hoạt động giám sát mới có chiều sâu và tạo được niềm tin.

Giám sát để thay đổi - không chỉ để biết

Giám sát không chỉ là quyền, mà là thước đo niềm tin. Bản chất của giám sát trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa không nằm ở việc “ai giám sát ai”, mà ở mục tiêu sau giám sát là gì. Giám sát phải tạo chuyển biến, buộc hành động, chứ không phải chỉ để phát hiện rồi xếp hồ sơ lại.

Nhiều cử tri cho rằng, đã đến lúc coi giám sát như một chu trình khép kín bốn bước: chọn vấn đề đúng, trúng; giám sát sâu, khách quan; kết luận rõ, có địa chỉ trách nhiệm; theo dõi, đôn đốc kết quả thực hiện. Chỉ khi đủ bốn bước ấy, giám sát mới trở thành động lực điều chỉnh hành vi công quyền. Khi đó, HĐND xã không chỉ “nghe dân nói”, mà còn “thúc chính quyền làm”; đại biểu dân cử không chỉ là người phản ánh, mà là người kiến tạo sự thay đổi.

Như Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương kết luận phiên họp: không có ý kiến nào không được tiếp thu, giải trình. Đó không chỉ là cam kết của Quốc hội, mà là lời nhắc để mọi cấp chính quyền nhìn lại mình - để giám sát không chỉ dừng ở nghị trường, mà thấm sâu vào từng địa bàn, từng cuộc sống. Khi giám sát thật sự trở thành năng lực kiểm soát quyền lực, được luật hóa, được bảo đảm bằng cơ chế độc lập và công khai, mỗi kết luận giám sát sẽ là lời cam kết của Nhà nước trước Nhân dân. Và khi ấy, Nhân dân mới thật sự thấy mình được lắng nghe, được tôn trọng, được bảo vệ - không chỉ bằng lời hứa, mà bằng hành động.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/du-thao-luat-hoat-dong-giam-sat-cua-quoc-hoi-va-hdnd-sua-doi-de-quyen-luc-nhan-dan-duoc-thuc-thi-tron-ven-10392843.html