“Giải bài toán” ô nhiễm không khí: Phải báo cáo đúng, hành động thực chất

Công nhân cắt đá gây ô nhiễm môi trường khi thi công vỉa hè ở một khu phố Hà Nội. (Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN)

Ô nhiễm môi trường không khí đã trở thành vấn đề nhức nhối tại các đô thị, đặc biệt là các đô thị lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh. Điều đáng nói là, vấn đề này đã được Chính phủ chỉ đạo quyết liệt, các cơ quan quản lý và giới chuyên gia cũng đã nhiều lần họp bàn, "mổ xẻ" nhận diện nguyên nhân, qua đó đưa ra giải pháp xử lý. Vậy nhưng, thực tế ô nhiễm cho thấy vẫn đang thiếu sự vào cuộc - hành động quyết liệt từ các địa phương.

Trước thực trạng trên, nhiều ý kiến cho rằng đã đến lúc các địa phương cần phải hành động khẩn cấp, làm rõ trách nhiệm và có mục tiêu triển khai cụ thể. Trước tiên các cơ quan quản lý, các địa phương cần phải báo cáo đúng tình hình ô nhiễm và hành động thực chất, quyết liệt thông qua các giải pháp như ưu tiên đầu tư hệ thống quan trắc, kiểm soát chặt các nguồn thải.

Những con số báo động về ô nhiễm

Từ tháng 10-2024 đến nay, Hà Nội và một số tỉnh phía Bắc vẫn tiếp tục chịu ảnh hưởng bởi “mùa ô nhiễm” không khí. Thậm chí, trong hai ngày 25 đến 26-3, có những thời điểm, Hà Nội đứng đầu thế giới về mức độ ô nhiễm không khí (theo IQAir - ứng dụng theo dõi chất lượng không khí trên toàn thế giới).

Ghi nhận của IQAir cho thấy có những thời điểm, chỉ số chất lượng không khí (AQI) tại Hà Nội ở mức rất xấu. Trong đó, bụi mịn (PM2.5) ngày 25-3 cao gấp 23,6 lần giá trị theo hướng dẫn về chất lượng không khí hàng năm của Tổ chức Y tế thế giới. Nơi có chỉ số cao nhất là phố Quảng Khánh (quận Tây Hồ) với AQI là 277, mức rất xấu, cảnh báo gây nguy hiểm đến sức khỏe.

Số liệu của Trung tâm quan trắc môi trường miền Bắc, lúc 13 giờ ngày 25-3, cũng cho thấy hầu khắp phía Bắc đều gia tăng ô nhiễm. Trong đó, chỉ số AQI ở thành phố Hà Nội và Thái Nguyên được ghi nhận ở mức cảnh báo xấu.

Trong ngày hôm qua, 27-3, vào thời điểm 13 giờ, mặc dù chỉ số AQI trên hệ thống IQAir cho thấy ô nhiễm không khí ở Hà Nội đã có cải thiện, song vẫn đứng thứ 11 trong số các thành phố lớn ô nhiễm nhất, với chỉ số AQI 151; thậm chí một số điểm ở quận Tây Hồ (như Ciputra E5, Quảng Khánh), chỉ số AQI lên tới 176 và 181 - ngưỡng cảnh báo đỏ, không lành mạnh.

Báo cáo mới nhất của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cập nhật trong ngày 27-3, cũng cho thấy ô nhiễm môi trường không khí tại các đô thị lớn là vấn đề đã hình thành trong nhiều năm gần đây, tập trung chủ yếu ở 2 khu vực kinh tế trọng điểm - phía Bắc (xung quanh “vùng Thủ đô”) và phía Nam (quanh khu vực Thành phố Hồ Chí Minh). Thành phần chính gây ô nhiễm được xác định, chủ yếu là bụi đường, khí thải từ phương tiện giao thông (đặc biệt là phương tiện cũ, nát), bụi PM10 và bụi mịn PM2.5.

Phân tích tình trạng ô nhiễm nhức nhối tại Hà Nội trong thời gian qua, Phó Giáo sư-Tiến sỹ Lưu Thế Anh, Viện trưởng Viện Tài nguyên và Môi trường (Đại học Quốc gia Hà Nội), cho rằng một trong những nguyên nhân chính là do phát triển nhanh số lượng phương tiện giao thông cá nhân (ôtô, xe máy) trong những năm qua, trong khi hạ tầng giao thông, đặc biệt là hệ thống giao thông công cộng chưa đáp ứng được yêu cầu; hoạt động xây dựng diễn ra nhiều và nguồn khí thải từ các địa phương lân cận cũng đã làm trầm trọng thêm tình trạng ô nhiễm và suy giảm chất lượng không khí đô thị.

Một nguyên nhân khác khiến tình trạng ô nhiễm không khí tại các đô thị, đặc biệt như Hà Nội, chưa được giải quyết triệt để là do chính quyền địa phương chưa quyết liệt và chưa dành đủ nguồn lực tài chính để triển khai đồng bộ các giải pháp; việc lập và triển khai quy hoạch phát triển cũng chưa đồng bộ, thiếu các giải pháp bảo vệ môi trường khả thi.

Tại cuộc họp với Cục Môi trường mới đây, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cũng rằng công tác số hoá, xây dựng cơ sở dữ liệu liên quan đến môi trường còn chậm, chưa đáp ứng được thực tiễn; các dữ liệu quan trắc có gửi về cơ quan quản lý nhưng tình trạng ô nhiễm vẫn còn.

Hoạt động của một nhà máy ximăng ở huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Thậm chí, người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường nêu vấn đề đáng suy nghĩ: “Các đồng chí đi kiểm tra các nhà máy ximăng là dễ nhận thấy nhất. Dù số liệu quan trắc được báo cáo về đầy đủ nhưng chỉ nhìn mắt thường vẫn thấy cây cối xung quanh khu vực nhà máy phủ trắng bụi...”

Cần phải có hành động cụ thể, quyết liệt

Chia sẻ từ góc độ chuyên gia, Tiến sỹ Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, cho rằng ô nhiễm không khí là một vấn đề cấp bách, càng để lâu tác động đến sức khỏe và mọi mặt đời sống kinh tế-xã hội càng lớn; chi phí để giảm thiểu, khắc phục càng tốn kém.

Trước thực trạng trên, ông Tùng đề xuất các địa phương, đặc biệt là Hà Nội cần đầu tư đáng kể về mặt tài chính một cách có trọng điểm, ưu tiên cho các chương trình giảm thiểu ô nhiễm như giao thông xanh, sử dụng nhiên liệu sạch; xóa bỏ các điểm nghẽn về thể chế để huy động đủ các nguồn lực tài chính để giải quyết vấn đề bền vững tại Thủ đô (theo Luật Thủ đô).

Cùng với đó, cần đầu tư kinh phí hoàn thiện hệ thống quan trắc không khí thông qua việc bổ sung các trạm quan trắc không khí chung quanh trong nội thành và một số huyện ngoại thành; thí điểm triển khai hệ thống quan trắc cảm biến trên địa bàn toàn thành phố để phát hiện các điểm nóng; thí điểm sửa đổi cơ chế tài chính để duy trì hệ thống quan trắc liên tục...

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cũng cho rằng công tác bảo vệ môi trường không chỉ dừng lại ở việc xây dựng thể chế, văn bản quy phạm pháp luật, mà còn bao gồm các chương trình, đề án, dự án, và chỉ đạo điều hành biện pháp bảo vệ môi trường từ Trung ương đến địa phương. Do đó, các đơn vị được giao cần báo cáo cụ thể tình hình triển khai các nhiệm vụ trong thời gian tới của lĩnh vực môi trường, trong đó cần nêu rõ khối lượng công việc đã hoàn thành, còn lại bao nhiêu, giải pháp để hoàn thành các nhiệm vụ trọng tâm.

Người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đề cập phương án cần xây dựng và triển khai hệ thống quan trắc môi trường tự động trên toàn quốc đồng thời số hóa cơ sở dữ liệu lĩnh vực môi trường. Theo ông Duy, việc phân tích dữ liệu từ hệ thống quan trắc sẽ giúp đưa ra quyết định xử lý ô nhiễm kịp thời, đảm bảo môi trường sống bền vững cho người dân.

Tại Hội nghị bàn giải pháp giảm ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn của Việt Nam, diễn ra trong ngày 27/3, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà cũng nhấn mạnh ô nhiễm môi trường không khí đang là một vấn đề rất quan trọng và cấp bách, nên cần phải có hành động cụ thể, quyết liệt hơn.

“Chúng ta đã có luật (Luật Bảo vệ Môi trường 2020), cũng đã có chỉ đạo của các cấp lãnh đạo, nhưng nếu không có hành động cụ thể và quyết liệt thì tình hình sẽ không thể thay đổi,” Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà lưu ý và cho rằng cần phải có kế hoạch hành động cụ thể, có mục tiêu rõ ràng và các phương án đầu tư phù hợp đồng thời phải được triển khai ngay từ bây giờ.

Phó Thủ tướng cũng gợi mở kế hoạch hành động với mục tiêu năm 2025 và 5 năm tới, giảm một số chỉ số ô nhiễm không khí từ 10% đến 20% so với mức hiện tại. Các chỉ tiêu phải được xây dựng dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo không gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.

Cùng với đó, các địa phương, đặc biệt là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh cần phải có báo cáo chi tiết về tình hình ô nhiễm không khí tại thành phố mình, nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm, làm rõ trách nhiệm của các cơ quan liên quan và các giải pháp cụ thể mà địa phương sẽ thực hiện ngay.

Phó Thủ tướng cho biết Chính phủ sẽ hỗ trợ tối đa cho các địa phương trong việc triển khai các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm không khí đồng thời sẽ kiểm tra, giám sát chặt chẽ tiến độ thực hiện các giải pháp.

Nguồn: https://baobinhphuoc.com.vn/news/12/170841/giai-bai-toan-o-nhiem-khong-khi-phai-bao-cao-dung-hanh-dong-thuc-chat