Giải ngân vốn đầu tư công: Cần cơ chế linh hoạt, đặc thù

Đóng góp ý kiến tại phiên thảo luận, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Lắk Lê Đào An Xuân đề cập đến tiến độ giải ngân vốn đầu tư công trong bối cảnh sáp nhập tỉnh và vận hành chính quyền địa phương 2 cấp.

Đại biểu Lê Đào An Xuân nhấn mạnh: Giải ngân vốn đầu tư công (ĐTC) là công cụ chính sách tài khóa then chốt. Việc chậm trễ giải ngân đồng nghĩa với việc lãng phí nguồn lực và làm suy yếu khả năng đạt được các mục tiêu tăng trưởng kinh tế đã đề ra.

Đại biểu cho biết, nhân dân đánh giá cao sự chỉ đạo sát sao của Tổng Bí thư Tô Lâm, cùng sự vào cuộc quyết liệt của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành trong việc đôn đốc, chỉ đạo địa phương đẩy nhanh tiến độ giải ngân.

Tuy nhiên, theo Báo cáo của Chính phủ, đến hết tháng 9/2025, vẫn còn 29/42 bộ, cơ quan trung ương và 15/34 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới mức trung bình cả nước, trong khi báo cáo ước cả năm đạt 100%. Đại biểu bày tỏ băn khoăn: “Nếu đạt 100% là rất tốt, song nếu thực tế chưa đạt, việc đánh giá đúng, sát tình hình sẽ giúp Chính phủ và các địa phương chủ động, thực hiện hiệu quả hơn các mục tiêu tiếp theo, nhất là trong bối cảnh chính quyền địa phương hai cấp vừa mới đi vào hoạt động.”

Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Lê Đào An Xuân phát biểu thảo luận. (Ảnh Đoàn ĐBQH tỉnh cung cấp)

Theo đại biểu, việc tinh gọn bộ máy theo Nghị quyết 18 là chủ trương đúng đắn, nhằm bỏ cấp trung gian, cải cách hành chính và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh. Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, thực tiễn tại địa phương cho thấy nhiều yếu tố mới tác động đến tiến độ giải ngân.

Trước hết, nhiều văn bản quy phạm pháp luật thay đổi khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, trong đó có sự xáo trộn về chủ thể quản lý. Các văn bản hướng dẫn, dù được các bộ, ngành quan tâm ban hành từ sớm nhưng vẫn chưa dự báo được đầy đủ các tình huống, chưa đồng bộ, chủ yếu ban hành sau khi thực tiễn phát sinh bất cập.

Đại biểu nêu ví dụ: Bộ Tài chính đã ban hành Công văn 4738 ngày 14/4/2025 để hướng dẫn chuyển tiếp quản lý kế hoạch ĐTC nhưng chưa lường hết các vấn đề phức tạp phát sinh về quản lý tài chính hoặc về thời hiệu hợp đồng gây ảnh hưởng đến quá trình triển khai và chi trả

Bên cạnh đó, công tác giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư là một trong những khó khăn lớn nhất trong giải ngân ĐTC, nay lại càng khó hơn trong bối cảnh tổ chức chính quyền mới.

Nhiều xã phường gặp vướng khi được giao thẩm quyền thẩm định giá đất, phê duyệt phương án bồi thường,… đây là một quy trình đòi hỏi chuyên môn cao, tốn thời gian, và dễ phát sinh khiếu kiện, dẫn đến hiện tượng cán bộ có tâm lý e ngại rủi ro pháp lý; Các quy định khác về đất đai cũng phát sinh nhiều bất cập

Các ban quản lý dự án vốn được giao làm chủ đầu tư các dự án, nhận chuyển giao từ cấp huyện nhưng thiếu hướng dẫn rõ ràng về tổ chức bộ máy, thẩm quyền cụ thể. Đến cuối tháng 9/2025, Bộ Xây dựng mới có văn bản hướng dẫn sắp xếp lại các ban quản lý dự án chuyên ngành, khu vực và cho phép địa phương thành lập ban quản lý dự án cấp xã nếu đủ điều kiện.

Quá trình sáp nhập và chuyển giao nhiệm vụ gây ra sự xáo trộn về nhân sự, dẫn đến việc thiếu cán bộ có chuyên môn và kinh nghiệm để xử lý hồ sơ giải phóng mặt bằng phức tạp hoặc đối thoại với người dân.

Ngoài ra, việc giải ngân của các địa phương còn chậm bởi một số nguyên nhân khách quan như giao kế hoạch vốn chậm, quy trình đầu tư còn nhiều thủ tục, rườm rà, năng lực nhà thầu thi công kém…

Toàn cảnh phiên làm việc. Ảnh: quochoi.vn

Đại biểu cho biết: Dù có rất nhiều khó khăn, nhưng các địa phương, trong đó có tỉnh Đắk Lắk đang khẩn trương về đích. Nhiều giải pháp linh hoạt được áp dụng như tập trung kiện toàn bộ máy, tổ chức các cuộc họp chuyên đề, các đoàn công tác kiểm tra thực địa để kịp thời nắm bắt, giải quyết các khó khăn thuộc thẩm quyền, có cả những giải pháp tình thế như yêu cầu các đơn vị làm đến đâu quyết toán đến đó, thay thế các nhà thầu năng lực kém nhằm giải ngân kịp thời.

Trên tinh thần nhìn thẳng, đánh giá đúng, với mục tiêu cao nhất là hoàn thành mục tiêu giải ngân với chất lượng tốt nhất, hiệu quả nhất, đại biểu kiến nghị Chính phủ bổ sung các đánh giá nêu trên vào báo cáo đánh giá tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm 2025.

Đồng thời kiến nghị Chính phủ tiếp tục hoàn thiện và bổ sung quy định pháp lý liên quan đến đầu tư công, đất đai, xây dựng… phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp; đẩy nhanh việc sửa đổi Luật Đất đai, trong thời gian chờ sửa đổi, cần khẩn trương ban hành văn bản hướng dẫn tháo gỡ khó khăn vướng mắc theo tinh thần Nghị quyết 206/2025 của Quốc hội, cho phép áp dụng bảng giá đất trong bồi thường và tái định cư; sớm sửa đổi, bổ sung Nghị định số 104/2024 về Quỹ phát triển đất, để các tỉnh có cơ sở triển khai thực hiện, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực đất đai cho phát triển.

Cùng với đó, xem xét cho phép thực hiện một số cơ chế đặc thù rút gọn thủ tục đầu tư công trong giai đoạn chuyển tiếp như rút ngắn thời gian thẩm định dự án, cho phép chỉ định thầu tư vấn đối với các dự án chuyển tiếp từ cấp huyện, hoặc ủy quyền mạnh mẽ hơn cho UBND cấp tỉnh quyết định điều chỉnh dự án trong phạm vi ngân sách được giao.

Đại biểu tham gia phiên thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Một giải pháp nữa được đại biểu đề xuất là điều chỉnh kế hoạch vốn linh hoạt: Trong bối cảnh chỉ còn 2 tháng, không ít dự án sẽ khó giải ngân hết 100% vốn dù đã rất nỗ lực. Do đó, kiến nghị cấp có thẩm quyền cho phép gia hạn thời gian giải ngân đối với các dự án, các chương trình mục tiêu gặp vướng mắc khách quan (như do ảnh hưởng bởi thay đổi quy định pháp luật khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp), cụ thể, có thể cho giải ngân kéo dài sang quý I/2026 đối với một số khoản vốn nếu thủ tục giải ngân đang dở dang và có khả năng hoàn thành ngay đầu năm sau.

Đại biểu Lê Đào An Xuân cũng cho rằng, rút kinh nghiệm của các năm trước, Chính phủ cần sớm thông báo mức vốn kế hoạch năm 2026 để các địa phương chủ động xây dựng Kế hoạch theo yêu cầu chung, cũng như hạn mức vốn đối với từng địa phương và sớm ban hành quy định về nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030, trong đó xem xét đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương để chủ động triển khai các nhiệm vụ đầu tư từ nguồn ngân sách trung ương hỗ trợ có mục tiêu, phù hợp với yêu cầu phát triển của từng địa phương trong giai đoạn tới.

Bên cạnh đó, quan tâm bố trí vốn để thực hiện đầu tư các tuyến quốc lộ do Bộ Xây dựng quản lý nay đã chuyển về các địa phương để đảm bảo nguồn lực thực hiện nhiệm vụ được giao; tiếp tục tổ chức tập huấn, hướng dẫn nghiệp vụ cho cán bộ cấp cơ sở, sớm triển khai đánh giá cán bộ qua KPIs; đẩy mạnh chuyển đổi số;…

“Những giải pháp mang tính ngắn hạn, trong bối cảnh chính quyền địa phương 2 cấp đang từng bước vận hành ổn định như trên, vừa giúp tháo gỡ khó khăn giải ngân cho các địa phương, vừa là sự đồng hành, tạo thêm niềm tin cho cấp cơ sở, nhất là tại xã phường, tạo nền tảng, động lực để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ đề ra trong giai đoạn 2026 - 2030 tiếp theo”, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Lê Đào An Xuân nhấn mạnh.

Nguồn: https://baodaklak.vn/chinh-tri/202510/ky-hop-thu-10-quoc-hoi-khoa-xv-giai-ngan-von-dau-tu-cong-can-co-che-linh-hoat-dac-thu-2c908c0/