Pháp y trong kỷ nguyên khoa học về thần kinh
Ngày 28/8/2019, Bộ Y tế đã ban hành Thông tư 22/2019/TT-BYT quy định tỷ lệ phần trăm tổn thương cơ thể sử dụng trong giám định pháp y, trong đó điện não đồ (EEG) được xem là một trong những tiêu chí đánh giá tổn hại sức khỏe do chấn thương sọ não. Điều này khẳng định vai trò của điện não đồ không chỉ trong y học điều trị mà còn trong y học pháp lý.
Tuy nhiên, trong quá trình áp dụng Thông tư 22/2019/TT-BYT vào thực tiễn, các bác sĩ, giám định viên pháp y nhận thấy cần xây dựng khung hướng dẫn chi tiết hơn để giúp giảm tranh cãi trong giám định, bảo đảm nguyên tắc “đúng người, đúng tội, đúng mức độ thương tích”.
Đây cũng là động lực để nhóm nghiên cứu bao gồm ThS Nguyễn Thị Ngọc Yến, ThS Đỗ Tới Nghĩa và BS Khuất Hồng Tư công tác tại Trung tâm Pháp y Hà Nội (TTPYHN) thực hiện Nghiên cứu “Đánh giá mối liên quan giữa biến đổi sóng điện não trên bệnh nhân bị chấn thương sọ não năm 2024 tại Trung tâm Pháp y Hà Nội”, từ đó mở ra một góc nhìn mới, kết hợp giữa y học lâm sàng và pháp y. Công trình không chỉ mang ý nghĩa chuyên môn mà còn đóng góp vào việc hoàn thiện khung pháp lý và quy chuẩn chuyên môn trong xác định tỷ lệ tổn hại sức khỏe theo Thông tư 22/2019/TT-BYT.
Trao đổi với phóng viên, ThS Nguyễn Thị Ngọc Yến - Giám đốc TTPYHN, đại diện nhóm nghiên cứu cho biết, trong công tác giám định thương tích, đặc biệt là những tổn thương vùng đầu, việc xác định chính xác mức độ tổn hại sức khỏe của nạn nhân không chỉ mang ý nghĩa y học mà còn là cơ sở quan trọng để bảo vệ công lý. Với xu thế hội nhập của y học pháp y hiện đại, việc ứng dụng điện não đồ vào đánh giá tổn thương thần kinh sau chấn thương sọ não đã trở thành hướng đi tất yếu, góp phần nâng cao tính khách quan và độ chính xác trong giám định.
“Điện não đồ là kỹ thuật ghi lại hoạt động điện sinh học của tế bào thần kinh, thông qua các điện cực đặt trên da đầu. Sóng điện não phản ánh chức năng của từng vùng bán cầu não và biến đổi theo trạng thái sinh lý - bệnh lý của con người. Có thể nói, điện não đồ là “tấm gương” phản chiếu hoạt động của não. Trong thực hành lâm sàng, điện não đồ giúp phát hiện những rối loạn chức năng mà các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI) chưa thể biểu hiện. Điều này đặc biệt quan trọng trong các trường hợp chấn thương sọ não nhẹ - khi bệnh nhân có biểu hiện đau đầu, chóng mặt, rối loạn trí nhớ nhưng hình ảnh học lại “bình thường”.
Trong quá trình làm công tác giám định pháp y, chúng tôi nhận thấy, đằng sau những bảng số liệu là hàng trăm câu chuyện thương tâm. Một thanh niên 27 tuổi bị tấn công bằng gậy trong lúc xô xát, chẩn đoán chấn động não nhẹ, hình ảnh chụp CT bình thường nhưng điện não đồ lại ghi nhận sóng Theta (thường xuất hiện trong giấc ngủ hoặc khi có tổn thương não) rải rác vùng trán, biểu hiện rối loạn nhẹ chức năng vỏ não. Hay một cụ ông 63 tuổi bị ngã xe đạp, xuất huyết não nhỏ dưới màng mềm, điện não đồ cho thấy sóng Delta (thường xuất hiện trong giấc ngủ hoặc khi có tổn thương não) lan tỏa hai bán cầu. Trong những trường hợp này, kết quả điện não đồ giúp giám định viên xác định việc có hay không tổn thương có thật, tránh việc bỏ sót hoặc bị nghi ngờ “giả bệnh” trong giám định. Hay nói cách khác, qua những trường hợp như vậy cho thấy điện não đồ không chỉ là thiết bị y học mà còn là “chứng nhân thầm lặng” bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nạn nhân”, ThS Nguyễn Thị Ngọc Yến cho biết.
Ứng dụng khoa học để bảo đảm quyền con người trong tố tụng
Được biết, nghiên cứu được thực hiện trên 681 bệnh nhân bị chấn thương vùng đầu, được giám định tại TTPYHN trong năm 2024. 681 bệnh nhân là 681 câu chuyện tổn thương khác nhau, trong đó nam giới chiếm 72,9% (496 ca), chủ yếu trong độ tuổi lao động 30 - 50 (45,8%) với nhiều nguyên nhân tác động gây chấn thương vùng đầu như: 89,4% là tai nạn bạo lực (đánh nhau, cố ý gây thương tích), 10% do tai nạn giao thông, phần còn lại là các nguyên nhân khác (ngã cao, nổ pháo, sốc thuốc...). Trong 681 bệnh nhân thì chấn động não chiếm 85,6%, chấn thương sọ não thực thể chiếm 14,4%, những con số này phản ánh mức độ phổ biến và tính nguy hiểm của chấn thương vùng đầu trong các vụ việc pháp lý. Đáng chú ý, đa số nạn nhân bị tấn công trực tiếp vào vùng đầu, nơi chứa đựng cơ quan thần kinh trung ương - bộ phận trọng yếu nhất của con người.
“Sóng điện não nói gì về tổn thương não? Kết quả nghiên cứu cho thấy, chỉ 5,7% bệnh nhân có bất thường sóng điện não, nghĩa là phần lớn không xuất hiện biến đổi rõ ràng, dù có chấn thương. Điều này cho thấy, điện não đồ nhạy hơn ở bệnh nhân có tổn thương nội sọ, phản ánh sự ảnh hưởng sâu đến cấu trúc não. Các sóng Theta và Delta, vốn là sóng “chậm”, cho thấy tình trạng suy giảm hoạt động vỏ não, thường gặp trong đụng giập não, máu tụ hoặc thiếu máu cục bộ sau chấn thương. Nghiên cứu của chúng tôi đã chỉ ra rằng độ nhạy của điện não đồ trong giám định pháp y còn hạn chế. Chỉ một tỷ lệ nhỏ bệnh nhân chấn thương sọ não thể hiện biến đổi sóng rõ ràng, trong khi nhiều trường hợp có tổn thương thật nhưng điện não đồ vẫn bình thường. Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng này như: sự biến đổi điện não đồ phụ thuộc vào vị trí, mức độ và thời gian sau chấn thương; sóng điện não có thể trở về bình thường nhanh chóng sau giai đoạn cấp; các yếu tố ngoại cảnh (thuốc an thần, mệt mỏi, căng thẳng...) cũng ảnh hưởng đến kết quả.
Do đó, chúng tôi nhận thấy, điện não đồ không thể là công cụ duy nhất, mà cần phối hợp với chẩn đoán hình ảnh (CT, MRI) và khám lâm sàng. Tuy nhiên, trong các vụ việc pháp lý, khi cần chứng cứ khách quan về tổn thương thần kinh, đặc biệt khi bệnh nhân có biểu hiện mờ nhạt, điện não đồ vẫn là một công cụ quan trọng để củng cố hồ sơ giám định”, đại diện nhóm nghiên cứu, bà Yến cho biết.
Như đã nói trên, Thông tư 22/2019/TT-BYT quy định tỷ lệ phần trăm tổn thương cơ thể sử dụng trong giám định pháp y là “lá chắn pháp lý” cho giám định tổn thương thần kinh, trong đó điện não đồ được xem là một trong những tiêu chí đánh giá tổn hại sức khỏe do chấn thương sọ não. Điều này khẳng định vai trò của điện não đồ không chỉ trong y học điều trị mà còn trong y học pháp lý.
Tuy nhiên, qua nghiên cứu từ thực tiễn công việc tại TTPYHN, nhóm nghiên cứu đã đề xuất cần xây dựng khung hướng dẫn chi tiết hơn. Đơn cử như thời điểm thực hiện điện não đồ sau chấn thương; mức độ biến đổi sóng được xem là bằng chứng tổn thương chức năng; tỷ lệ phần trăm tổn hại sức khỏe tương ứng với từng dạng biến đổi. Những quy chuẩn này nếu được ban hành rõ ràng sẽ giúp giảm tranh cãi trong giám định, bảo đảm nguyên tắc “đúng người, đúng tội, đúng mức độ thương tích”.
“Từ kết quả nghiên cứu, nhóm tác giả đề xuất cần chuẩn hóa quy trình ghi điện não đồ trong giám định pháp y, bảo đảm điều kiện phòng, kỹ thuật viên và thời điểm thực hiện, kết hợp điện não đồ với các phương pháp khác như MRI, test tâm thần kinh, bảng điểm Glasgow; xây dựng cơ sở dữ liệu điện não pháp y quốc gia, trong đó tập hợp hàng nghìn bản ghi điện não đồ từ các ca chấn thương sọ não, giúp đối chiếu nhanh khi giám định; đào tạo chuyên sâu cho giám định viên pháp y về phân tích điện não đồ, tránh nhầm lẫn giữa biến đổi sinh lý và bệnh lý.
Trong thời đại mà công nghệ y học và pháp luật đang tiến gần nhau hơn bao giờ hết, điện não đồ không chỉ là công cụ của bác sĩ mà còn là “nhân chứng” của sự thật. Có thể tự tin khi nói rằng, nghiên cứu tại TTPYHN năm 2024 là bước đi tiên phong, chứng minh rằng ứng dụng khoa học thần kinh vào giám định pháp lý không chỉ nâng cao chất lượng chuyên môn mà còn bảo đảm quyền con người trong tố tụng. Điện não đồ với từng nhịp sóng tưởng chừng lặng lẽ đang góp phần bảo vệ những giá trị lớn lao, đó là sự công bằng, nhân văn và tính khoa học trong xét xử”, ThS Nguyễn Thị Ngọc Yến - Giám đốc TTPYHN, đại diện nhóm nghiên cứu khẳng định.
Nguồn: https://baophapluat.vn/giam-dinh-vien-phap-y-va-hoat-dong-nghien-cuu-khoa-hoc-khi-khoa-hoc-giup-bao-ve-cong-ly.html
Bình luận (0)