Giỗ Tổ Hùng Vương: Nghìn năm vang mãi câu ca

“Dù ai đi ngược về xuôi/ Nhớ ngày Giỗ Tổ mùng Mười tháng Ba”, câu ca dao ấy đi vào tâm thức người Việt hàng trăm năm, nhắc nhớ nhau lòng tự hào chung một dòng máu “con Lạc, cháu Hồng”, tri ân công đức Vua Hùng đã có công dựng nước và giữ nước. Tín ngưỡng thờ cúng Vua Hùng trở thành bản sắc văn hóa, đạo lý truyền thống của người Việt Nam hướng về nguồn cội, kính ngưỡng tổ tiên.

Dân tộc nào trên thế giới cũng đều có nguồn cội của mình, nhưng hiếm có một quốc gia nào như Việt Nam mà cả dân tộc cùng thờ chung một vị vua thủy tổ dựng nước và giữ nước, đó là câu chuyện lưu truyền suốt hàng nghìn năm về Vua Hùng - một vị vua đầu tiên lập nên Nhà nước Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu.

Mạch nguồn nghìn năm văn hiến

Các câu chuyện về Vua Hùng đều được ghi chép trong các bộ quốc sử của nước ta, truyền tích về lịch sử dân tộc thời đại Hùng Vương xuất hiện bằng những chuyện Hồng Bàng ghi chép trong Lĩnh Nam chích quái. Còn sách Đại Việt sử ký toàn thư (kỷ Hồng Bàng thị) chép về Hùng Vương, như sau: “Hùng Vương là con trai của Lạc Long Quân (không rõ tên húy), đóng đô ở Phong Châu (nay là huyện Bạch Hạc). Hùng Vương lên ngôi, đặt quốc hiệu là nước Văn Lang, chia nước làm 15 bộ… Vua các đời đều gọi là Hùng Vương cả”.

Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương luôn được tổ chức trang trọng tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Đền Hùng, tỉnh Phú Thọ.

Sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục (Tiền biên - quyển thứ 1) chép: “Lạc Long Quân lấy Âu Cơ, sinh trăm con trai. Ấy là tổ tiên của Bách Việt, suy tôn người trưởng lên làm Hùng Vương, nối ngôi vua, dựng nước gọi là Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu; truyền nối 18 đời đều gọi Hùng Vương”.

Còn theo Nam Việt Hùng Vương ngọc phả vĩnh truyền, triều đại Hùng Vương được truyền qua 18 đời, gồm những vị vua: Kinh Dương Vương, Hùng Hiền Vương, Hùng Quốc Vương, Hùng Hy Vương, Hùng Hoa Vương, Hùng Diệp Vương, Hùng Huy Vương, Hùng Ninh Vương, Hùng Chiêu Vương, Hùng Uy Vương, Hùng Trinh Vương, Hùng Vũ Vương, Hùng Việt Vương, Hùng Định Vương, Hùng Triêu Vương, Hùng Tạo Vương, Hùng Nghị Vương, Hùng Duệ Vương. “18 đời thánh vương di truyền, thánh tử thần tôn, triều đại vương đế, trị ở nước Nam, đầu núi góc biển, vạn thế trường tồn, mãi mãi không ngừng”, sách Nam Việt Hùng Vương ngọc phả vĩnh truyền chép.

Giỗ Tổ Hùng Vương trong lòng dân đất Võ

Từ xa xưa, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã được ghi chép trong bản ngọc phả thời Trần. Đến triều Nguyễn, vào năm Khải Định thứ 2 (1917), quan Tuần phủ Phú Thọ là Lê Trung Ngọc có công văn xin bộ Lễ ấn định ngày mùng 10.3 hằng năm làm ngày Giỗ Tổ Hùng Vương tại Đền Hùng. Vua Khải Định chuẩn y, chính thức ban hành định lệ mùng 10.3 hằng năm Giỗ Tổ Vua Hùng.

Tư liệu Hán Nôm về Hùng Vương chép trong Nam Việt Hùng Vương ngọc phả vĩnh truyền. Ảnh chụp từ sách Hùng Vương thánh tổ

Cách mạng tháng Tám thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 22 CVV/CC - 1946 cho công chức cả nước nghỉ ngày Giỗ Tổ Hùng Vương mùng 10.3 âm lịch hằng năm. Tiếp đó, ngày 18.9.1954, trước Đền Hạ thuộc Đền Hùng (Phú Thọ), nói chuyện với cán bộ, chiến sĩ Đại đội quân Tiên Phong trước khi về tiếp quản thủ đô, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”.

Ngày 2.4.2007, Quốc hội nước ta đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung Điều 73 Bộ Luật Lao động số 84/2007/QH11 cho người lao động được nghỉ làm việc, hưởng nguyên lương ngày Giỗ Tổ Hùng Vương 1 ngày (ngày 10.3 âm lịch). Kể từ đây, ngày 10.3 âm lịch hằng năm đã trở thành ngày quốc lễ.

Ngoài Lễ hội Đền Hùng tổ chức ở đất tổ Phú Thọ, khắp nơi trên cả nước đều tổ chức hoạt động để tưởng nhớ các Vua Hùng trong ngày mùng 10.3 âm lịch. Tại Bình Định, hoạt động Giỗ Tổ dù không phổ biến rộng rãi nhưng cũng thể hiện sự truy niệm công đức tiền nhân khai sơn lập quốc, truyền thống đạo lý uống nước nhớ nguồn của người dân Việt Nam đối với tổ tiên Lạc Hồng.

Người dân tổ 7A, 7B của khu phố 1, phường Nhơn Bình (TP Quy Nhơn) duy trì tổ chức ngày Giỗ Tổ hằng năm. Ảnh: NGỌC NHUẬN

Điển hình là hơn 15 năm qua, cả trăm hộ dân ở tổ 7A, 7B của khu phố 1, phường Nhơn Bình (TP Quy Nhơn) duy trì tổ chức ngày Giỗ Tổ. Ông Võ Văn Đức, Trưởng ban tổ chức lễ Giỗ Tổ, chia sẻ: “Năm nào cũng vậy, chúng tôi góp tiền sắm sửa, bày biện vật phẩm để tổ chức giỗ sáng mùng 10.3 âm lịch. Tại lễ Giỗ Tổ, mọi người cùng ôn lại truyền thống dựng nước và giữ nước của các Vua Hùng, rồi cúng cầu nguyện quốc thái dân an, xóm làng bình yên, đời sống bà con ấm no, hạnh phúc. Lễ giỗ diễn ra ấm áp, vui vẻ, thắt chặt thêm tình làng nghĩa xóm. Số tiền góp giỗ, năm nào còn dư thì chúng tôi để dành thăm hỏi bà con lối xóm khi ốm đau, gặp hoạn nạn”.

Tại Trường THPT Hùng Vương (TP Quy Nhơn), thầy và trò nhà trường tổ chức lễ Giỗ Tổ trang trọng, ấm áp. Thầy Lê Trường Giang, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Hùng Vương, cho biết: “Lễ Giỗ Tổ của trường năm nào cũng diễn ra đầm ấm với sự tham gia của các thế hệ thầy và trò của trường. Ngoài các tiết mục văn nghệ, lễ giỗ trang nghiêm với phần rước lễ, dâng lễ cúng của các thế hệ thầy và trò của trường. Giỗ Tổ là dịp để thầy và trò tự hào về ngôi trường mang tên Vua Hùng, giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, động viên học sinh nỗ lực học tập, xứng đáng cội nguồn con cháu Rồng Tiên”.

Năm nào cũng vậy, Hội đồng hương đất Tổ tại Bình Định đều tổ chức gặp mặt ôn lại truyền thống cội nguồn của những người con của quê hương đất Tổ - hai tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ (trước đây là tỉnh Vĩnh Phú) hiện đang sinh sống, công tác tại Bình Định, cùng nhau tổ chức ngày Giỗ Tổ.

Ông Nguyễn Thanh Hùng, Phó Chủ tịch Hội đồng hương đất Tổ tại Bình Định, cho biết: “Lễ Giỗ Tổ không chỉ thu hút những người con đất Tổ tham dự mà còn có các thế hệ con cháu, dâu, rể người Bình Định góp mặt làm cho không khí thêm phần vui vẻ, đoàn kết. Ngoài phần lễ, chúng tôi còn tổ chức chương trình giao lưu văn nghệ, tặng quà cho một số gia đình đồng hương có hoàn cảnh khó khăn để động viên tinh thần vươn lên trong cuộc sống”.

ĐOÀN NGỌC NHUẬN

Nguồn: https://baobinhdinh.vn/viewer.aspx?macm=18&macmp=18&mabb=353877