'Giữ lửa' làng nghề

Du khách thích thú với những sản phẩm của làng nghề tạc tượng Bảo Hà. — Du khách thích thú với những sản phẩm của làng nghề tạc tượng Bảo Hà tại Lễ hội mùa Thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2025.

Người trẻ “giữ lửa” nghề xưa

Giữa nhịp sống hiện đại sôi động, đâu đó trong những ngôi làng nhỏ vẫn vang lên tiếng đục, tiếng búa, mùi sơn, mùi gỗ… Những âm thanh tưởng chừng xưa cũ ấy lại chính là nét đẹp của văn hóa Việt được gìn giữ qua bao thế hệ. Ở Hải Phòng, không ít người trẻ đang nỗ lực gìn giữ vào nghề xưa, biến làng nghề truyền thống thành không gian sống động của hiện tại.

Nguyễn Công Đạt, chàng trai sinh năm 1992 ở làng Thanh Liễu (phường Tân Hưng) chọn cho mình con đường ít người đi, đó là hồi sinh nghề khắc in mộc bản. Sinh ra trong một vùng quê từng nổi tiếng với nghề khắc in, anh Đạt sớm yêu thích những tấm ván gỗ khắc chữ, những đường nét in tinh xảo. Dù từng học thiết kế nội thất, anh vẫn quyết định bỏ phố về làng, bắt đầu lại với đục, dao, búa, những công cụ tưởng chừng chỉ còn các nghệ nhân cao tuổi gìn giữ.

Nghệ nhân trẻ Nguyễn Công Đạt (bên phải) vẫn đang miệt mài gìn giữ nghề truyền thống in khắc mộc bản Thanh Liễu. *(Ảnh nhân vật cung cấp)*

“Nhiều người bảo tôi dại, thời này ai còn sống được bằng nghề khắc mộc bản. Nhưng nếu không ai làm thì ký ức của cha ông sẽ biến mất. Tôi muốn lưu lại chút gì đó cho thế hệ sau”, anh Đạt tâm sự.

Không dừng lại ở việc khắc in, anh còn học chữ Hán - Nôm để đọc tài liệu xưa, sưu tầm dụng cụ cổ và tổ chức các lớp trải nghiệm in tranh thủ công cho học sinh, sinh viên. Cùng một nhóm bạn trẻ, Đạt thực hiện dự án “Về làng”, vừa bảo tồn nghề truyền thống, vừa tạo sản phẩm ứng dụng và xây dựng du lịch trải nghiệm mộc bản.

Mỗi bản in, mỗi nét khắc đều là lời kể về quá khứ, là minh chứng cho tình yêu nghề và tinh thần dấn thân của người trẻ. “Khi thấy các em nhỏ hào hứng cầm con dao khắc chữ, tôi tin rằng nghề này sẽ không mai một. Bởi chỉ cần còn người trân trọng, mộc bản sẽ vẫn sống”, anh Đạt nói.

Giờ đây, ngôi làng nhỏ Thanh Liễu không còn tĩnh lặng. Du khách đến xem, các trường học đăng ký trải nghiệm. Ký ức nghề khắc in mộc bản vẫn được gìn giữ và hồi sinh theo cách mới.

Ở xã Đường An, làng Châu Khê vẫn rộn ràng tiếng búa của nghề chế tác vàng bạc truyền thống đã hơn 500 năm. Lịch sử làng ghi lại, từ thời Lê sơ, người Châu Khê được triều đình giao phụ trách việc đúc bạc nén lưu hành tiền tệ. Dù có giai đoạn nghề bị lắng xuống, nhưng sau Đổi mới, nhờ lòng đam mê và quyết tâm, người dân nơi đây lại làm rạng danh nghề xưa.

Một trong những người trẻ góp phần giữ nghề là anh Lương Đức Tùng, sinh năm 1991. Tốt nghiệp Đại học Bách khoa Hà Nội, anh Tùng có nhiều cơ hội làm việc ở thành phố lớn nhưng anh chọn về quê khởi nghiệp với xưởng nữ trang bạc. “Tôi lớn lên trong tiếng búa, tiếng mài của cha. Tôi luôn nghĩ nếu mình không làm nghề, ai sẽ tiếp nối cha ông?”, anh Tùng chia sẻ.

Tốt nghiệp Đại học Bách khoa Hà Nội, anh Tùng về quê khởi nghiệp với xưởng nữ trang bạc.

Nhờ đầu tư máy móc, áp dụng kỹ thuật mới, kết hợp thiết kế hiện đại, sản phẩm của xưởng anh ngày càng đa dạng và tinh xảo. Mỗi năm, cơ sở tạo việc làm cho 6 - 8 lao động với thu nhập ổn định từ 6 - 8 triệu đồng/tháng, doanh thu đạt 1 - 2 tỷ đồng. Với anh Tùng, thành công không chỉ là lợi nhuận, mà là việc thấy nghề của quê hương được tỏa sáng, đứng vững giữa thị trường công nghiệp hóa.

Từ bàn tay người thợ đến giá trị văn hóa bền vững

Cách trung tâm Hải Phòng hơn 30 km, làng tạc tượng Bảo Hà (xã Vĩnh Hải) vẫn giữ vẻ đẹp yên bình của một miền quê Bắc bộ. Từ bao đời, nơi đây nổi tiếng với nghề điêu khắc gỗ, sơn son thếp vàng và múa rối dân gian. Dù thời gian trôi, tiếng đục chạm vẫn vang lên đều đặn trong từng nếp nhà, chứng minh sức sống bền bỉ của làng nghề hơn 7 thế kỷ.

Tháng 8 vừa qua, Liên minh Hợp tác xã thành phố phối hợp tổ chức lớp dệt chiếu cói cho 50 học viên trẻ tại làng nghề Bảo Hà. Trong gian xưởng nhỏ, những đôi tay còn vụng về đang học cách dệt, se cói, in hoa văn… dưới sự hướng dẫn của các nghệ nhân. Mô hình “cầm tay chỉ việc” giúp học viên vừa nắm vững kỹ thuật, vừa cảm nhận giá trị lao động truyền thống.

Làng nghề tạc tượng Bảo Hà vẫn được người dân gìn giữ hơn 7 thế kỷ qua. Ảnh: ĐỖ TUẤN

Ông Đỗ Văn Lâm, Phó Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội xã Vĩnh Hải, chia sẻ: “Bảo Hà không chỉ là nơi giữ nghề mà còn là điểm du lịch đồng quê hấp dẫn. Vào dịp hè, mỗi tháng, chúng tôi đón khoảng 10 đoàn khách, đặc biệt là học sinh đến trải nghiệm. Chúng tôi mong muốn các em vừa học, vừa tự hào về nghề của quê hương mình”.

Trong khuôn khổ Tuần Văn hóa, Du lịch và Xúc tiến Thương mại tại Lễ hội mùa Thu Côn Sơn - Kiếp Bạc năm 2025, gian hàng của làng tạc tượng Bảo Hà thu hút đông đảo du khách. Họ thích thú ngắm những bức tượng gỗ, hoành phi, câu đối được chạm khắc tinh tế, check-in cùng những tượng gỗ. Làng nghề không chỉ bán sản phẩm, mà còn giới thiệu cả văn hóa, lịch sử và niềm tự hào.

Khắc in mộc bản Thanh Liễu, gốm Chu Đậu, vàng bạc Châu Khê, đồ gỗ Đông Giao, điêu khắc gỗ, sơn mài Bảo Hà, thêu ren Xuân Nẻo... mỗi làng nghề là một lát cắt văn hóa, nơi lưu giữ tinh hoa bàn tay Việt. Giữa thời đại số, không ít nghề đứng trước nguy cơ bị lãng quên, nhưng cũng chính trong thử thách ấy, tinh thần sáng tạo lại được thắp sáng mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Những dự án đào tạo nghề, chương trình trải nghiệm, mô hình du lịch làng nghề đang trở thành hướng đi mới. Khi lớp trẻ không chỉ làm nghề mà còn quảng bá, kết nối, thì giá trị làng nghề còn sống động, gần gũi và mang lại giá trị kinh tế bền vững.

Giữ gìn làng nghề truyền thống trong đời sống hiện đại không chỉ là bảo tồn một nghề, mà là giữ lại văn hóa Việt. Chừng nào tiếng đục, tiếng khắc, tiếng rèn còn vang vọng nơi làng quê, chừng đó “lửa nghề” vẫn cháy bền bỉ giữa nhịp sống hiện đại.

PHƯƠNG LINH

Nguồn: https://baohaiphong.vn/giu-lua-lang-nghe-524989.html