Gỡ vướng cho sầu riêng Việt Nam trên “đấu trường” xuất khẩu

Tuy nhiên, sự phát triển "nóng", cùng với những rào cản kỹ thuật từ thị trường nhập khẩu đang đặt ra những thách thức lớn, đòi hỏi một chiến lược cấp bách, toàn diện để giữ vững vị thế và khai thác tối đa tiềm năng xuất khẩu.

Trong chưa đầy một thập kỷ, ngành hàng sầu riêng của Việt Nam đã có sự tăng trưởng vượt bậc cả về quy mô diện tích và sản lượng. Từ chỉ 32.000 ha vào năm 2015, diện tích trồng sầu riêng trên cả nước đã vọt lên gần 180.000 ha vào năm 2024 (tăng 6 lần). Sản lượng cũng tăng tương ứng, vượt ngưỡng 1,5 triệu tấn vào năm 2024, đưa sầu riêng trở thành một trong những ngành hàng trái cây phát triển nhanh nhất cả nước.

Đáng chú ý, cây sầu riêng ở Đắk Lắk vốn dĩ là cây trồng xen trong vườn cà phê để tạo thu nhập tăng thêm cho nông hộ thì nay đã trở thành cây trồng cho thu nhập chính. Diện tích sầu riêng ở Đắk Lắk đã vươn lên dẫn đầu cả nước với trên 38.800 ha (chiếm gần 22% tổng diện tích trồng sầu riêng toàn quốc), sản lượng đạt 360.000 tấn.

Đặc biệt, chỉ sau hai năm Nghị định thư xuất khẩu với Trung Quốc được ký kết, kim ngạch năm 2024 đã cán mốc hơn 3 tỷ USD, đưa sầu riêng trở thành mặt hàng nông sản xuất khẩu chiến lược, đóng góp quan trọng vào chỉ tiêu tăng trưởng khu vực nông, lâm, thủy sản.

Cơ quan chuyên môn kiểm tra chất lượng trái, vườn cây ở các vùng trồng trên địa bàn huyện Krông Pắc.

Tuy nhiên, trong 4 tháng đầu năm 2025, ngành hàng sầu riêng lại đối mặt với sự sụt giảm nghiêm trọng cả về quy mô và giá trị xuất khẩu. Cụ thể, giảm tới 71,3% về lượng và 74% về kim ngạch, khiến thị phần của Việt Nam tại Trung Quốc giảm từ 42,1% xuống còn 28,2%. Một trong những nguyên nhân là do sự gia tăng kiểm soát về an toàn thực phẩm của Trung Quốc khi yêu cầu kiểm nghiệm 100% lô hàng sầu riêng Việt Nam, cùng với việc đình chỉ các mã số vùng trồng và mã cơ sở đóng gói khi phát hiện chất tồn dư.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đã thẳng thắn chỉ ra rằng, đây là tín hiệu cảnh báo về sự mất cân đối giữa tăng trưởng sản xuất và năng lực tổ chức sản xuất, giữa yêu cầu ngày càng cao của thị trường nhập khẩu với khả năng đáp ứng của sản xuất trong nước (nhất là về chất lượng). “Nếu không sớm tái cơ cấu, ngành hàng sầu riêng có nguy cơ đánh mất niềm tin từ khách hàng và làm tổn hại đến uy tín nông sản Việt Nam”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Vườn sầu riêng của hộ dân trên địa bàn huyện Krông Búk đang trong giai đoạn trái non.

Ông Nguyễn Thiên Văn, quyền Chủ tịch UBND tỉnh cũng không né tránh khi nhìn nhận thực trạng tại Đắk Lắk là diện tích tăng nhanh nhưng tỷ lệ vùng trồng và cơ sở đóng gói được cấp mã số xuất khẩu còn thấp. Ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất còn hạn chế, dẫn đến chất lượng chưa đồng đều. Trong khi đó, liên kết chuỗi giá trị còn lỏng lẻo và cơ sở hạ tầng sản xuất chưa đồng bộ, đặc biệt là một số vi phạm về an toàn thực phẩm và gian lận trong sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến thương hiệu sản phẩm.

"Sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ngành, chính quyền địa phương, doanh nghiệp và nông dân sẽ là chìa khóa để ngành sầu riêng Việt Nam vượt qua những thách thức hiện tại, không chỉ giữ vững niềm tin của thị trường mà còn nâng tầm giá trị và khẳng định vị thế trên trường quốc tế” - Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường

Tại Hội nghị phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững (diễn ra ngày 24/5 tại Đắk Lắk), Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết đã cùng với chính quyền các địa phương triển khai hàng loạt các biện pháp nhằm tổ chức lại sản xuất, tăng cường quản lý, kiểm soát chất lượng sản phẩm sầu riêng theo chuỗi, từ khâu sản xuất, đến sơ chế, đóng gói, xuất khẩu.

Đồng thời, chủ động làm việc với cơ quan chức năng của nước nhập khẩu để tháo gỡ khó khăn, khơi thông dòng chảy xuất khẩu sầu riêng và đã đạt được những kết quả tích cực bước đầu.

Trong đó, ngày 21/5/2025, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã chính thức phê duyệt bổ sung thêm 829 mã số vùng trồng và 131 mã số cơ sở đóng gói sầu riêng của Việt Nam được xuất khẩu vào thị trường này, tạo thuận lợi cho vụ xuất khẩu sầu riêng năm 2025.

Đây là minh chứng cho thấy Việt Nam không ngồi yên chờ đợi, mà luôn chủ động và cầu thị trong hợp tác quốc tế. Bộ đề nghị các địa phương, đơn vị liên quan tập trung kiểm soát chặt chẽ việc cấp và sử dụng mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói nhằm đảm bảo quy định truy xuất nguồn gốc.

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phân tích toàn diện nguyên nhân về sự tăng trưởng “nóng” để nhận diện rõ nguy cơ tiềm ẩn trong quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc.

Hiện Bộ cũng đang xây dựng dự thảo thông tư hướng dẫn quản lý mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói, đặt ra các yêu cầu kỹ thuật nghiêm ngặt từ điều kiện canh tác đến kiểm soát an toàn thực phẩm. Đây là bước đi cần thiết để minh bạch hóa và chuẩn hóa quy trình sản xuất, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.

“Trong thời gian tới, một đoàn công tác của Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ sang làm việc trực tiếp với Tổng cục Hải quan Trung Quốc nhằm giải quyết các vấn đề còn tồn đọng như quy trình kiểm tra, thông quan, kiểm soát mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói, qua đó tạo điều kiện thuận lợi cho dòng chảy xuất khẩu sầu riêng Việt Nam”, Bộ trưởng cho biết thêm.

Cán bộ Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên hướng dẫn nông dân kỹ thuật canh tác sầu riêng bền vững.

Để ngành sầu riêng phát triển ổn định và bền vững, ngoài câu chuyện về sản xuất, quản lý, còn cần hỗ trợ doanh nghiệp hình thành chuỗi liên kết khép kín, trong đó cần khuyến khích đầu tư kho lạnh, trung tâm logistics và cơ sở sơ chế hiện đại. Đây là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng và khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường xuất khẩu. Ông Nguyễn Thiên Văn và đại diện một số doanh nghiệp đề xuất xây dựng đề án phát triển sầu riêng chất lượng cao gắn với việc xây dựng thương hiệu quốc gia, lấy Đắk Lắk làm điểm. Đồng thời, hoàn thiện cơ sở pháp lý, quy chuẩn, tiêu chuẩn cho các loại trái cây. Cùng với đó là thành lập các trung tâm kiểm nghiệm an toàn thực phẩm, trung tâm kiểm dịch thực vật và cơ sở chiếu xạ ngay tại Đắk Lắk để rút ngắn thời gian kiểm tra, giảm chi phí cho doanh nghiệp và bảo đảm chất lượng sản phẩm trước khi xuất cảng.

Nguồn: https://baodaklak.vn/tin-noi-bat/202505/go-vuong-cho-sau-rieng-viet-nam-tren-dau-truong-xuat-khau-33c172e/