Góp ý dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng Điều lệ Đảng cần được sửa đổi căn cơ cả về tổ chức và cơ chế hoạt động

Tại Đại hội XIV của Đảng, Báo cáo tổng kết 15 năm thi hành Điều lệ Đảng (ban hành năm 2011) sẽ được đánh giá toàn diện về kết quả thực hiện theo từng chương, điều. Đồng thời, nghiêm túc nhìn nhận những hạn chế, thiếu sót, trên cơ sở đó, đề ra những định hướng để các cấp bộ Đảng, đảng viên tiếp tục nghiên cứu, đề xuất để tiếp thu chỉnh sửa vào dịp Đại hội XV.

Việc sửa đổi Điều lệ Đảng cần nghiên cứu và thực hiện một cách căn cơ, bao gồm cả phương diện về tổ chức và cơ chế hoạt động, cũng như “cơ chế mở”; các văn bản hướng dẫn thực hiện đều phải bám sát những nội dung cốt lõi đã quy định trong điều lệ, tránh tình trạng tùy tiện trong thực hiện.

Hạn chế trong thi hành Điều lệ Đảng đã được chỉ ra

Hạn chế, vướng mắc, bất cập về nguyên tắc tổ chức (trang 10 của báo cáo): việc cụ thể hóa nguyên tắc tập trung dân chủ còn rải rác ở nhiều văn bản, chưa hệ thống, do đó, nhận thức về nguyên tắc tập trung dân chủ chưa thống nhất, chưa đầy đủ. Một số cấp ủy, tổ chức đảng chưa thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, hạn chế tranh luận, thảo luận trong sinh hoạt đảng, thậm chí có nơi còn vi phạm nghiêm trọng...; việc xây dựng quy chế làm việc ở một số cấp ủy, tổ chức đảng chưa chú trọng nội dung, nguyên tắc, chưa cụ thể hóa nhiệm vụ, thẩm quyền sát với địa phương, cơ quan, đơn vị; có nơi chậm ban hành, chất lượng quy chế không bảo đảm; có nơi thực hiện quy chế làm việc chưa nghiêm túc.

Hạn chế, vướng mắc, bất cập ở cơ quan lãnh đạo của Đảng ở địa phương (trang 12 của báo cáo): việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Thường trực cấp ủy, nhất là mối quan hệ công tác giữa Bí thư cấp ủy và Chủ tịch UBND có nơi còn lúng túng.

Đại biểu góp ý tại Hội nghị lấy ý kiến góp ý vào dự thảo các văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng do Hội Người cao tuổi Việt Nam tổ chức. Ảnh: Tùng Dương

Nguyên nhân cũng đã được chỉ rõ (trang 24 của báo cáo): một số cấp ủy, tổ chức đảng và đảng viên nhận thức chưa đầy đủ về ý nghĩa, tầm quan trọng của Điều lệ Đảng; một số cấp ủy viên, đảng viên chưa chấp hành nghiêm Điều lệ Đảng, còn vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ và các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, vi phạm quy chế làm việc... Một số nội dung trong Điều lệ Đảng, các quy định, hướng dẫn còn bất cập, chưa bao quát hết các đối tượng và chưa đồng bộ, việc cụ thể hóa một số quy định còn chưa kịp thời.

Những tồn tại, hạn chế trên cho thấy, cốt lõi của vấn đề ở chỗ:... chưa thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ; hạn chế tranh luận, thảo luận trong sinh hoạt đảng, thậm chí có nơi còn vi phạm nghiêm trọng. Chậm ban hành và chất lượng quy chế; thực hiện quy chế làm việc chưa nghiêm túc; mối quan hệ công tác giữa Bí thư cấp ủy và Chủ tịch UBND.

Hiểu đúng về vai trò, phương thức lãnh đạo của Đảng

Khắc phục những tồn tại, hạn chế trên, theo tôi, cần sửa đổi Điều lệ Đảng một cách căn cơ, đầy đủ; Điều lệ Đảng phải là một văn bản có tính chất pháp lý nội bộ, ràng buộc về mặt kỷ luật và tư tưởng đối với các đảng viên. Tôi xin trao đổi và đề xuất, như sau:

Nghiên cứu Điều lệ Đảng hiện hành (ban hành năm 2011), với 12 chương, 48 điều, nhưng nội dung chủ yếu nói về tổ chức của Đảng và đảng viên, còn về hoạt động của Đảng, của các tổ chức, các cấp bộ Đảng thì chưa được quy định cụ thể, mà được quy định trong quy chế làm việc của mỗi cấp ủy, mỗi đảng bộ. Điều đó, trên thực tế, dẫn đến sự tùy tiện ở một số cấp ủy đảng, một số địa phương. Tình trạng cấp ủy/ thường vụ/ thường trực cấp ủy bao biện, làm thay chính quyền hoặc bỏ sót vai trò lãnh đạo của Đảng ở một số lĩnh vực còn phổ biến. Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ rõ: mô hình tổ chức của Đảng và hệ thống chính trị vẫn còn những bất cập, làm cho ranh giới giữa lãnh đạo và quản lý khó phân định, dễ dẫn đến bao biện, làm thay hoặc buông lỏng vai trò lãnh đạo của Đảng (trong chuyên đề về Kỷ nguyên mới của Tổng Bí thư Tô Lâm).

Nguyên nhân sâu xa từ sự hiểu chưa đúng về vai trò, phương thức lãnh đạo của Đảng: Đảng lãnh đạo Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể chính trị - xã hội bằng Cương lĩnh chính trị, chiến lược, chính sách, chủ trương; bằng công tác tư tưởng, tổ chức, cán bộ và kiểm tra, giám sát việc thực hiện (khoản 1, Điều 41, Chương IX, Điều lệ Đảng).

Đảng lãnh đạo toàn diện không phải là Đảng làm thay tất cả công việc của các chủ thể khác. Ở đâu đó, tổ chức Đảng quyết định hết thảy mọi việc sẽ làm cho chính quyền trở nên hình thức; cũng chính là nguyên nhân của mối quan hệ công tác giữa Bí thư cấp ủy và Chủ tịch UBND thiếu rõ ràng, minh bạch, thậm chí còn dẫn đến mâu thuẫn trong công tác. Chính vì trong Điều lệ Đảng chưa quy định cụ thể về cơ chế hoạt động của tổ chức Đảng, của cấp ủy, Thường trực, Thường vụ cấp ủy đã dẫn đến tình trạng đó.

Mặt khác, trong Điều lệ Đảng có quy định: tổ chức đảng và đảng viên... phải chấp hành nghiêm chỉnh nghị quyết, chỉ thị của Đảng; tổ chức đảng lãnh đạo việc cụ thể hóa thành các văn bản luật pháp của Nhà nước, chủ trương của đoàn thể.

Ở đây phải chăng còn thiếu một cơ chế của nguyên tắc tập trung dân chủ. Giả định khi thể chế nghị quyết của Đảng, cấp ủy đảng thành văn bản pháp luật, cơ quan nhà nước, các tổ chức đoàn thể đề xuất khác với nghị quyết cấp ủy có được đề xuất (phản biện) để xem xét lại hay không? Nếu mọi tổ chức đảng, đảng viên phải nghiêm chỉnh chấp hành nghị quyết của Đảng thì sẽ không vi phạm Điều lệ, nhưng khi có ý kiến khác thì rơi vào tình trạng là không chấp hành nghị quyết. Đây cũng là thực tế, là những vướng mắc khi thực hiện điều lệ Đảng.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã yêu cầu: “... Bảo đảm nhiệm vụ lãnh đạo của Đảng không trùng với nhiệm vụ quản lý; phân biệt và quy định rõ nhiệm vụ cụ thể của các cấp lãnh đạo trong các loại hình tổ chức đảng, tránh tình trạng bao biện làm thay, hoặc tồn tại song trùng, hình thức...”(định hướng thứ nhất, trong chuyên đề về Kỷ nguyên mới).

Cho phép làm thí điểm, đánh giá, rút kinh nghiệm

Sửa đổi Điều lệ Đảng, theo hướng, bố cục điều lệ nên tách riêng thành 2 phần: Một phần, gồm những quy định mang tính “nội bộ” trong Đảng, là những quy định đối với tổ chức đảng và đảng viên. Một phần quy định cụ thể, chi tiết có tính nguyên tắc về cơ chế hoạt động, để cấp ủy các cấp phải chấp hành, tuân theo đúng với vai trò, phương thức lãnh đạo của đảng; nghị quyết của cấp ủy (ban thường vụ, ban chấp hành) chỉ giới hạn ở chủ trương, định hướng lớn, còn các vấn đề cụ thể - là “phần việc” do các cơ quan nhà nước, các tổ chức trong hệ thống chính trị có trách nhiệm cụ thể hóa và thực hiện theo nghị quyết cấp ủy và quy định của pháp luật.

Trong điều kiện hiện nay, việc tổ chức lại các tổ chức đảng trong các khối cơ quan ở mỗi cấp cũng là điều kiện thuận lợi để quản lý, thể chế chủ trương, định hướng của cấp ủy, bảo đảm sự lãnh đạo của đảng thông qua vai trò của cấp ủy Đảng ở các khối cơ quan trong cùng một cấp hành chính.

Cùng với đó, cần có “cơ chế mở”, quy định trong Điều lệ Đảng, để khi chính quyền bàn và cụ thể hóa chủ trương của cấp ủy mà xuất hiện ý kiến khác với nghị quyết cấp ủy thì phải được phản ánh và cấp ủy tiếp nhận xem xét, điều chỉnh lại nghị quyết phù hợp (cơ chế này chưa được thực hiện, do chưa có quy định trong Điều lệ). Có như vậy mới thực sự bảo đảm sự tập trung - dân chủ ở cả 2 chiều.

Trong khi tiếp tục nghiên cứu để đề xuất sửa đổi điều lệ Đảng vào Đại hội XV, một số vấn đề mới, Bộ Chính trị có thể nghiên cứu cho phép thí điểm, đánh giá, rút kinh nghiệm để việc sửa đổi điều lệ có cơ sở khoa học và thực tiễn.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/gop-y-du-thao-van-kien-dai-hoi-xiv-cua-dang-dieu-le-dang-can-duoc-sua-doi-can-co-ca-ve-to-chuc-va-co-che-hoat-dong-10394765.html