Hành trình HoSE 25 năm "Nâng giá trị - Vững niềm tin" phát triển và hoàn thiện hệ thống chỉ số cho thị trường chứng khoán

Khởi điểm ở mức 100 điểm với chỉ 2 mã cổ phiếu niêm yết REE và SAM, VN-Index đã trở thành "kim chỉ nam" đo lường diễn biến giá cổ phiếu của các doanh nghiệp được niêm yết trên HoSE. Chỉ số này được dùng để xác định sự tăng trưởng của giá trị vốn hóa ở thời điểm hiện tại so với giá trị vốn hóa tại thời điểm cơ sở.

Giai đoạn 2000-2006 chứng kiến những bước đi đầu tiên của thị trường. VN-Index từng bước tăng trưởng, đạt mức 751.77 điểm vào cuối năm 2006. Phương pháp tính chỉ số VN-Index đã đặt nền móng cho sự phát triển bộ chỉ số chứng khoản của HoSE sau này.

Năm 2012 đánh dấu một mốc quan trọng với sự ra đời của chỉ số VN30, đại diện cho 30 cổ phiếu có giá trị vốn hóa lớn nhất và thanh khoản cao nhất trên HoSE. Đặc biệt, VN30 được thiết kế với phương pháp tính toán đã kế thừa và cải tiến so với VN-Index, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc chuẩn hóa chỉ số theo thông lệ quốc tế.

Trong khi VN-Index tính toán dựa trên tổng giá trị vốn hóa niêm yết, VN30 áp dụng tỷ lệ free-float (tỷ lệ cổ phiếu lưu hành tự do) và sử dụng khối lượng cổ phiếu đang lưu hành thực tế thay vì khối lượng niêm yết. Phương pháp này giúp phản ánh giá trị thị trường thực sự có thể giao dịch, loại bỏ phần vốn bị hạn chế giao dịch như cổ phiếu nhà nước nắm giữ hoặc cổ đông chiến lược. Nhờ đó, VN30 cung cấp bức tranh sát thực hơn về biến động thị trường và trở thành công cụ tham chiếu thêm cho nhiều nhà đầu tư cá nhân/ tổ chức trong nước/nước ngoài trên thị trường chứng khoán.

Cũng trong năm 2012, HoSE thành lập Hội đồng chỉ số Sở Giao dịch Chứng khoán TP Hồ Chí Minh gồm các thành viên là các chuyên gia tài chính, kinh tế, đóng vai trò quan trọng trong việc tham vấn cho HoSE về chiến lược xây dựng các chỉ số và bộ chỉ số.

Giai đoạn 2016-2020 tiếp tục chứng kiến sự bứt phá mạnh mẽ của thị trường chứng khoán Việt Nam. VN-Index lần đầu tiên vượt đỉnh lịch sử năm 2007, đạt mức 1.200 điểm vào đầu năm 2018. Đặc biệt, đây là giai đoạn mà hệ thống chỉ số của HoSE được mở rộng đáng kể với sự ra đời của nhiều chỉ số quan trọng:

• Các chỉ số theo quy mô vốn hóa: VN100 (100 cổ phiếu vốn hóa lớn nhất), VNMidcap (cổ phiếu vốn hóa trung bình) và VNSmallcap (cổ phiếu vốn hóa nhỏ) ra đời, bổ sung cho VN30 và VN-Index, giúp phân khúc thị trường rõ ràng hơn.
• Các chỉ số ngành: VNFIN, VNREAL, VNIND, VNCONS, VNUTI... được giới thiệu, giúp nhà đầu tư theo dõi diễn biến của từng ngành cụ thể. Đặc biệt, các chỉ số ngành này được xây dựng theo chuẩn phân ngành GICS (Global Industry Classification Standard) của MSCI, là một trong những chuẩn phân ngành được công nhận rộng rãi trên toàn cầu. Điều này giúp nâng cao tính so sánh và phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài khi tiếp cận thị trường chứng khoán Việt Nam.
• Các chỉ số đầu tư/chỉ số chủ đề: VNDIAMOND (nhóm cổ phiếu đạt giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài), VNFINLEAD (dẫn đầu ngành tài chính), VNFINSELECT (lựa chọn ngành tài chính), VNSI (phát triển bền vững) cũng được công bố, đáp ứng các chiến lược đầu tư khác nhau. Đáng chú ý, chỉ số VNSI được xây dựng theo chuẩn GRI (Global Reporting Initiative), một khuôn khổ báo cáo phát triển bền vững được công nhận toàn cầu. Việc tuân thủ chuẩn GRI giúp chỉ số VNSI đánh giá toàn diện các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp, tạo cơ sở vững chắc cho các sản phẩm đầu tư bền vững tại Việt Nam.
• Chỉ số chung VNX Allshare và VNX50 được HoSE và HNX hợp tác xây dựng, phản ánh biến động giá cổ phiếu của các công ty niêm yết trên cả hai sàn, góp phần nâng cao tính thống nhất và chuẩn hóa hệ thống chỉ báo cho toàn thị trường, đồng thời tạo chỉ số cơ sở nhằm phát triển các sản phẩm tài chính như quỹ ETF.

Sự đa dạng hóa này đã tạo nên bức tranh toàn cảnh về diễn biến của từng phân khúc thị trường, hỗ trợ hiệu quả cho các quyết định đầu tư và phát triển sản phẩm tài chính mới. Sau 25 năm phát triển, hệ thống chỉ số của HoSE đã xây dựng được một hệ sinh thái đa dạng và toàn diện từ chỉ số theo quy mô vốn hóa (VN30, VN100, VNMidcap, VNSmallcap), đến chỉ số ngành (VNFIN, VNIND, VNREAL, VNCONS, …), chỉ số đầu tư/chỉ số chủ đề (VNDIAMOND, VNFINLEAD, VNFINSELECT, VNSI) và chỉ số chung (VNX50, VNXAllshare).

Đến nay, các chỉ số mới của HoSE đã cải tiến đáng kể về phương pháp tính toán. Bên cạnh áp dụng phương pháp tính chỉ số dựa trên giá trị vốn hóa điều chỉnh tỷ lệ free-float, các chỉ số này còn áp dụng giới hạn tỷ trọng (thường là 10-15%) cho mỗi cổ phiếu thành phần, tránh sự chi phối quá mức của cổ phiếu vốn hóa lớn, đồng thời thực hiện quy trình rà soát và cơ cấu danh mục định kỳ chặt chẽ 6 tháng/lần.

Những cải tiến này giúp các chỉ số mới của HoSE ngày càng tiệm cận với tiêu chuẩn quốc tế, nâng cao tính đại diện, tính minh bạch trong việc phản ánh diễn biến thị trường, cũng như tạo cơ sở vững chắc cho việc phát triển các sản phẩm tài chính phái sinh như hợp đồng tương lai của chỉ số, quỹ hoán đổi danh mục ETF theo chỉ số, chứng quyền có bảo đảm.

Nhìn vào biểu đồ “Số mã ETF tham chiếu theo chỉ số qua các năm” và “Tăng trưởng AUM (Assets Under Management) của các ETF theo chỉ số qua các năm” có thể thấy sự phát triển mạnh mẽ của các sản phẩm ETF dựa trên hệ thống chỉ số của HoSE. Từ chỉ 1 mã ETF tham chiếu chỉ số VN30 trong giai đoạn 2014-2016, đến tháng 3/2025, số lượng ETF đã tăng lên 17 mã ETF tham chiếu đến 7 chỉ số khác nhau, tổng AUM của các quỹ ETF từ 359 tỷ đồng vào năm 2015 tăng trưởng đạt mức hơn 30.000 tỷ đồng vào năm 2022, cụ thể:

· VN30: Là chỉ số tiên phong với ETF tham chiếu từ năm 2014. Số lượng ETF tham chiếu VN30 tăng từ 1 mã trong giai đoạn 2014-2019 lên 3 mã vào năm 2020 và ổn định ở mức 4 mã từ năm 2021 đến nay, đóng góp phần lớn vào cơ cấu AUM qua các năm. AUM tăng trưởng liên tục từ 359 tỷ đồng vào năm 2015 lên đến 11.800 tỷ đồng vào năm 2021 và duy trì ở mức 8.000-9.000 tỷ từ năm 2022. Điều này cho thấy sự trưởng thành và ổn định của phân khúc blue-chip.

· VNX50: Bắt đầu có ETF tham chiếu từ năm 2017 với 1 mã, và tăng lên 2 mã từ năm 2022 đến nay.

· VNFINLEAD: Xuất hiện ETF tham chiếu từ năm 2019 và duy trì ổn định 01 mã qua các năm, phản ánh nhu cầu đầu tư vào nhóm dẫn đầu ngành tài chính.

· VNDIAMOND: Là chỉ số có sự tăng trưởng ETF ấn tượng nhất, từ 01 mã năm 2019 lên đến 06 mã vào tháng 3/2025, AUM tăng trưởng liên tục từ 5.280 tỷ đồng vào năm 2020 lên đến hơn 18.000 tỷ đồng vào năm 2022 và duy trì ở mức 12.000-13.000 tỷ từ năm 2023. Sự tăng trưởng này phản ánh sự quan tâm lớn của nhà đầu tư đối với nhóm cổ phiếu đạt giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài.

· VN100: Có ETF tham chiếu từ năm 2019 và ổn định ở mức 02 mã từ năm 2020 đến nay.

· VNMIDCAP và VNFINSELECT: Bắt đầu có ETF tham chiếu từ năm 2021, mỗi chỉ số duy trì ổn định 1 mã ETF qua các năm.

Sự gia tăng mạnh mẽ về số lượng ETF và AUM của ETF tham chiếu theo các chỉ số khác nhau phản ánh sự trưởng thành và đa dạng hóa của thị trường chứng khoán Việt Nam. Xu hướng này thể hiện niềm tin ngày càng tăng của nhà đầu tư vào các sản phẩm đầu tư thụ động, đồng thời khẳng định tính hiệu quả và minh bạch của hệ thống chỉ số HoSE trong việc phản ánh diễn biến thị trường. Đáng chú ý, thống kê này cũng cho thấy xu hướng đầu tư đang ngày càng đa dạng, từ phân khúc vốn hóa lớn truyền thống mở rộng sang các chiến lược đầu tư chuyên biệt như cổ phiếu giới hạn room nước ngoài hay tập trung vào ngành tài chính.

Trong giai đoạn phát triển tiếp theo, HoSE sẽ tiếp tục hoàn thiện hệ thống chỉ số với nhiều hướng đi mới. Trọng tâm là việc phát triển và đa dạng hóa các chỉ số theo chiến lược đầu tư cụ thể như chỉ số chủ đề, chỉ số cổ tức cao, chỉ số tăng trưởng, ... Song song đó, HoSE sẽ nghiên cứu các chỉ số ESG đáp ứng xu hướng đầu tư bền vững toàn cầu, tập trung vào các tiêu chí môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp, cung cấp thêm nhiều công cụ tham chiếu cho nhà đầu tư.

25 năm phát triển của hệ thống chỉ số chứng khoán tại HoSE là hành trình từ một chỉ số VN-Index đơn lẻ đến hệ sinh thái chỉ số toàn diện hiện nay. Các chỉ số đã trở thành "la bàn" định hướng của thị trường và nền tảng phát triển cho nhiều sản phẩm tài chính, góp phần đa dạng hóa công cụ đầu tư và quản trị rủi ro. Với nền tảng vững chắc đã xây dựng, hệ thống chỉ số của HoSE sẽ tiếp tục phát triển, đón đầu xu hướng tài chính toàn cầu, cung cấp công cụ tham chiếu hiệu quả cho cộng đồng đầu tư và đóng góp vào sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Nguồn: https://nhandan.vn/hanh-trinh-hose-25-nam-nang-gia-tri-vung-niem-tin-phat-trien-va-hoan-thien-he-thong-chi-so-cho-thi-truong-chung-khoan-post875553.html