Hiện tượng tiến hóa kỳ lạ: Loài kiến sinh ra con thuộc... loài khác

Một phát hiện mới tại châu Âu cho thấy loài kiến thợ gặt Iberia (M. ibericus) có thể sinh ra những con kiến đực… thuộc hẳn loài khác.

Một con kiến thợ gặt Iberia đực (bên trái) có cùng mẹ với một con kiến đực thuộc loài có quan hệ họ hàng xa (bên phải) - Ảnh: Yannick Juvé & Jonathan Romiguier

Theo tạp chí Nature, một phát hiện mới tại châu Âu cho thấy loài kiến thợ gặt Iberia (M. ibericus) có thể sinh ra những con kiến đực… thuộc hẳn loài khác. Đây là trường hợp hiếm hoi trong tự nhiên, khi một loài "sản xuất" cá thể của loài khác thông qua cơ chế ký sinh sinh sản.

Bình thường, kiến chúa M. ibericus giao phối với kiến đực M. structor để sinh ra đàn kiến thợ lai hai loài, đảm nhận việc xây tổ và kiếm ăn. Tuy nhiên, tại đảo Sicily (Ý), các nhà khoa học không tìm thấy bất kỳ quần thể M. structor tự nhiên nào, song trong tổ M. ibericus vẫn có mặt cả hai loài.

Giải mã gene cho thấy kiến chúa M. ibericus có thể đẻ trứng mang hoàn toàn ADN nhân của M. structor, từ đó "nhân bản" kiến đực M. structor để duy trì nguồn tinh trùng. Những con kiến này lại được dùng để lai tạo kiến thợ lai phục vụ cả đàn. 

Theo nhà tiến hóa học Jonathan Romiguier thuộc Viện Khoa học Tiến hóa Montpellier của Pháp, trên thực tế, M. ibericus đã "thuần hóa" bộ gene của M. structor để phục vụ sự tồn tại của mình.

Điều đáng kinh ngạc là hai loài này đã tách biệt tiến hóa hơn 5 triệu năm, tương đương khoảng cách giữa người và tinh tinh. 

Dù giống hệt về ngoại hình, những con M. structor được M. ibericus nhân bản lại bị giết ngay khi đưa vào tổ M. structor tự nhiên, do mang mùi pheromone "xa lạ". Ngoài ra, chúng còn đặc biệt ở chỗ: nhân tế bào chứa ADN M. structor, nhưng ti thể lại mang ADN của M. ibericus.

Romiguier so sánh hiện tượng này với sự kiện hơn 1 tỉ năm trước, khi một tế bào nguyên thủy "nuốt" vi khuẩn rồi tiến hóa thành sinh vật nhân chuẩn có hai hệ gene trong cùng một tế bào: nhân và ti thể. 

Tuy vậy, các chuyên gia cho rằng chiến lược ký sinh sinh sản của M. ibericus khó có thể thành công lâu dài như cuộc "cộng sinh" đã giúp động, thực vật và nấm phát triển rộng khắp.

Nhà sinh thái học tiến hóa Claudie Doums (Paris) nhận định: "Kiến là sinh vật phi thường, luôn buộc chúng ta mở rộng tư duy để chấp nhận những hệ thống sinh sản phi truyền thống".

Trở lại chủ đề

TTXVN

Nguồn: https://tuoitre.vn/hien-tuong-tien-hoa-ky-la-loai-kien-sinh-ra-con-thuoc-loai-khac-20250904111131796.htm