Huyện Mai Châu trên hành trình giảm nghèo bền vững

Hơn 2.300 hộ nghèo, gần 2.000 hộ cận nghèo - chiếm hơn 1/3 hộ dân nông thôn tại huyện Mai Châu. Chính vì vậy, Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) nơi huyện vùng cao này không dừng lại ở xây mới trạm y tế, nhà văn hoá hay làm đường bê tông... Chương trình trở thành một "hành trình kiến thiết lại” đời sống - từ mô hình vườn mẫu, tổ hợp tác homestay, đến lớp học nghề, khoản vay nhỏ và cả sự đổi thay trong nhận thức của người dân…

Trồng dưa hấu ở xã Mai Hạ - mô hình chuyển đổi cơ cấu cây trồng giúp nhiều hộ dân vươn lên thoát nghèo.

Theo thống kê 6 tháng đầu năm 2025, toàn huyện Mai Châu có 12.198 hộ dân cư nông thôn. Trong đó, 2.337 hộ nghèo (chiếm 19,16%) và 1.976 hộ cận nghèo (chiếm 16,2%). Như vậy, hơn 1/3 số hộ trong huyện vẫn sống trong điều kiện thiếu hụt về thu nhập, việc làm, y tế, nhà ở, nước sạch hoặc tiếp cận thông tin. Đây không chỉ là con số, mà là thách thức cho lộ trình xây dựng NTM ở địa phương.

Các xã đặc biệt khó khăn như Tân Thành, Đồng Tân, Cun Pheo, Sơn Thủy… vẫn loay hoay với tỉ lệ nghèo cao, thu nhập bấp bênh và sản xuất nhỏ lẻ. Địa hình đồi núi, dân cư thưa thớt, thiếu đất sản xuất, thiếu kỹ năng, và có cả tâm lý "ỷ lại” ở một bộ phận người dân đã trở thành rào chắn vô hình trong tiến trình phát triển.

Thực tế này khiến nhiều xã chậm đạt chuẩn tiêu chí số 10 (thu nhập) và tiêu chí số 11 (nghèo đa chiều) trong Bộ tiêu chí quốc gia về NTM. Theo lãnh đạo UBND huyện Mai Châu, đến giữa năm 2025, mới có 8/15 xã đạt tiêu chí thu nhập và tiêu chí nghèo đa chiều.

Không khó để bắt gặp những nghịch lý: đường bê tông đã về tận xóm, bản, nhưng nhà vệ sinh hợp chuẩn vẫn là điều khó đạt ở một số hộ. Trạm y tế có bác sĩ, nhưng nhiều người vẫn quen tự chữa bằng lá rừng. Trẻ em đi học đầy đủ, nhưng cha mẹ chúng chưa từng qua một lớp đào tạo nghề chính quy…

Trong bức tranh NTM, tiêu chí hạ tầng có thể hoàn thành bằng vốn đầu tư nhưng tiêu chí "con người” chỉ có thể hoàn thành bằng sự thay đổi từ bên trong. 

Thấy rõ những hạn chế đó, những năm qua, Mai Châu đã chọn cách không để người nghèo lạc lõng trên hành trình xây dựng NTM. Từ vốn vay ưu đãi cho hộ nghèo, lớp học nghề cho lao động nông thôn, đến việc kết nối tiêu thụ nông sản, chuyển đổi cây trồng, vật nuôi - chính sách không đứng ngoài mà bám sát từng xóm bản.

Ở xã Pà Cò, Chi hội "Homestay H’Mông và trải nghiệm nông nghiệp” do Hội Nông dân hỗ trợ thành lập, đang trở thành mô hình điển hình trong việc khai thác bản sắc để phát triển sinh kế. Những gia đình người Mông từng chỉ biết đến nương ngô, nay đã làm du lịch cộng đồng, mở homestay, tổ chức tour trải nghiệm vẽ sáp ong, làm giấy giang, giao lưu văn nghệ.

Tại bản Lác, xã Chiềng Châu, nơi từng là hình mẫu của du lịch cộng đồng - phong trào "Nông dân làm homestay” do Hội Nông dân phát động vẫn tiếp tục duy trì sức sống. Hơn 70 hộ dân kinh doanh dịch vụ lưu trú, tạo thu nhập ổn định và hình thành hệ sinh thái du lịch nông thôn có bản sắc. Người nông dân ở đây không chỉ kinh doanh phòng nghỉ, mà còn giữ gìn, quảng bá văn hóa, từ món ăn, điệu múa, đến câu chuyện của chính dân tộc mình.

Còn tại các xã Thành Sơn, Đồng Tân, Mai Hịch, Xăm Khòe và Bao La, nhiều lớp học nghề trồng rau an toàn, chăn nuôi theo hướng hữu cơ đã được tổ chức. Những lớp học này có điểm đặc biệt: học viên có thể là một cử nhân hay một nông dân chưa từng học hết cấp hai. Tại đó, họ cùng học cách sử dụng phân vi sinh, kỹ thuật sơ chế, bảo quản nông sản để đưa sản phẩm ra siêu thị thay vì chỉ ra chợ quê.

Với những giải pháp đồng bộ, hiện thu nhập bình quân của người dân khu vực nông thôn tại Mai Châu đạt 35,92 triệu đồng/người/năm - vẫn cách xa chuẩn NTM quốc gia. Tuy nhiên, huyện có gần 60% lao động nông thôn đã qua đào tạo; 8/15 xã đạt tiêu chí thu nhập, 1 xã đạt chuẩn NTM nâng cao… Những chuyển động này cho thấy nếu được tiếp sức đúng chỗ, người nghèo ở Mai Châu không thiếu nội lực để đổi đời. 

Cũng theo lãnh đạo UBND huyện Mai Châu, để nỗ lực giảm nghèo trong hành trình xây dựng NTM không đứt gãy, chính quyền huyện Mai Châu đã xác định rõ những giải pháp trọng tâm trong giai đoạn tới, đó là ưu tiên phát triển sản phẩm OCOP gắn với du lịch cộng đồng, mở rộng đào tạo nghề phù hợp với đặc thù vùng cao và tiếp tục đa dạng hóa sinh kế thay vì dồn gánh lên vài cây trồng, vật nuôi truyền thống. Cùng với đó là việc rà soát, cập nhật hộ nghèo theo hướng không để sót, không để lọt và không để ai bị bỏ lại phía sau.

Nguyễn Yến

Nguồn: https://baohoabinh.com.vn/274/201719/Huyen-Mai-Chau-tren-hanh-trinh-giam-ngheo-ben-vung.htm