Khai thác hiệu quả 'kho báu' trong lòng đất

Khu vực phía Bắc tỉnh Thái Nguyên có nguồn khoáng sản phong phú với nhiều điểm và mỏ trữ lượng lớn. Đây là cơ sở quan trọng để phát triển công nghiệp khai khoáng, chế biến cùng các ngành công nghiệp hỗ trợ, tạo dư địa đáng kể cho tăng trưởng kinh tế địa phương và đóng góp tích cực vào sự phát triển chung của tỉnh.

Công ty TNHH Kim An An (tại Khu công nghiệp Thanh Bình, tỉnh Thái Nguyên) là một trong những doanh nghiệp tiên phong trong việc khai thác, cung cấp sản phẩm đá thạch anh tự nhiên tại Việt Nam. Ảnh: T.L

Tài nguyên khoáng sản phong phú 

Khu vực phía Bắc tỉnh Thái Nguyên nổi tiếng với những "kho báu" khoáng sản quý giá, đa dạng và giàu tiềm năng, trở thành động lực quan trọng cho phát triển công nghiệp.

Kết quả điều tra địa chất cho thấy, khu vực này nằm trong hai kiểu kiến trúc địa chất khác nhau, nhờ đó hình thành nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú bậc nhất miền núi phía Bắc. Toàn vùng hiện có hơn 270 mỏ và điểm khoáng sản với 24 loại, được phân thành 5 nhóm: Nhiên liệu; kim loại; khoáng chất công nghiệp; vật liệu xây dựng thông thường; cùng khoáng sản quý hiếm như đá quý và bán quý.

Trong nhóm khoáng sản kim loại, quặng sắt và sắt - mangan có trữ lượng dự báo trên 15 triệu tấn. Chì - kẽm chiếm tỷ lệ lớn nhất với 77 mỏ, tập trung tại các địa phương như: Chợ Đồn, Yên Thịnh, Quảng Bạch, Nam Cường, Ngân Sơn, Thượng Quang, ước tính khoảng 4 triệu tấn. Antimon tuy trữ lượng không lớn nhưng phân bố đặc thù ở Chợ Mới, Văn Lang. Thiếc được dự báo hơn 2.300 tấn, vàng ước từ 30-50 tấn dọc sông Bắc Giang.

Ngoài ra, đá vôi trắng, sét xi măng cùng các loại đá quý như rubi, saphia phân bố rải rác, bổ sung thêm lợi thế đặc trưng cho khu vực.

Dây chuyền luyện Feromangan công suất 60.000 tấn/năm của Công ty CP Phát triển công nghiệp Bắc Kạn (ở xã Chợ Đồn) đã được đưa vào vận hành giai đoạn I.

Ông Nguyễn Tiến Cương, Phó Giám đốc Sở Công Thương, nhấn mạnh: Phía Bắc của tỉnh là khu vực hội tụ nhiều loại khoáng sản có giá trị kinh tế cao, được xem như một lợi thế đặc biệt để phát triển công nghiệp khai khoáng và chế biến. Tuy nhiên, quan điểm xuyên suốt của tỉnh là phải gắn khai thác với chế biến sâu, quản lý chặt chẽ và bảo vệ môi trường. Chỉ khi làm được điều đó, nguồn tài nguyên này mới thực sự trở thành động lực phát triển bền vững cho địa phương.

Đầu tư chế biến sâu để nâng cao giá trị

Tận dụng lợi thế sẵn có, những năm qua, khu vực phía Bắc Thái Nguyên đã thu hút nhiều dự án khai thác, chế biến khoáng sản và sản xuất vật liệu xây dựng. Hiện toàn vùng có 15 giấy phép khai thác chì - kẽm với công suất khai thác quặng sunfua nguyên khai 292.390 tấn/năm, tổng trữ lượng được phê duyệt gần 4 triệu tấn. Nguồn quặng này được đưa vào 5 nhà máy luyện chì trong tỉnh với tổng công suất 26.500 tấn/năm.

Sản lượng khai thác và chế biến cũng ghi nhận xu hướng tăng trưởng ổn định. Năm 2021, khu vực phía Bắc tỉnh đạt 7.692 tấn tinh quặng chì và 8.910 tấn chì kim loại; năm 2022 tăng lên 8.072 tấn tinh quặng chì và 13.600 tấn chì kim loại; năm 2023 đạt 9.409 tấn tinh quặng chì và 17.173 tấn chì kim loại; đến năm 2024 duy trì ở mức 10.920 tấn tinh quặng chì và 12.355 tấn chì kim loại. Những con số này cho thấy ngành khai khoáng địa phương đã từng bước chuyển từ khai thác thô sang chế biến, hướng tới nâng cao giá trị sản phẩm.

Không dừng ở việc đáp ứng nhu cầu trong nước, các nhà máy chế biến khoáng sản khu vực phía Bắc Thái Nguyên đã vươn ra thị trường quốc tế với các sản phẩm chủ lực như bột kẽm ôxít và chì thỏi thô.

Công nhân vận hành dây chuyền chế biến quặng chì - kẽm tại nhà máy của Công ty CP Khoáng sản Bắc Kạn.

Nổi bật là Công ty CP Khoáng sản Bắc Kạn mỗi năm xuất khẩu hàng nghìn tấn kẽm ôxít dạng bột và chì thỏi. Cùng với đó, Công ty TNHH Hoàng Nam và Công ty TNHH Kim loại Á Âu - Chi nhánh Bắc Kạn xuất khẩu sản phẩm chì thỏi sang các thị trường Trung Quốc, Singapore, Hồng Kông, mang về giá trị xuất khẩu hàng trăm tỷ đồng mỗi năm.

Ông Công Minh Tiến, Giám đốc Công ty TNHH Hoàng Nam, cho biết: Từ năm 2020, chúng tôi đã đầu tư dây chuyền luyện chì hiện đại. Nhà máy có công suất 5.000 tấn/năm hoạt động ổn định, tạo việc làm cho hơn 60 lao động, đóng góp khoảng 30 tỷ đồng ngân sách mỗi năm và góp phần nâng cao giá trị khoáng sản địa phương.

Mặc dù đã đạt bước tiến trong xuất khẩu, song thực tế cho thấy phần lớn sản phẩm khoáng sản vẫn ở dạng thô, giá trị gia tăng thấp, trở thành một trong những "nút thắt" cần sớm tháo gỡ. Nhà máy Feromangan của Công ty CP Phát triển công nghiệp Bắc Kạn tại xã Chợ Đồn, với công suất 60.000 tấn/năm, giai đoạn 1 đã cơ bản hoàn thành, sản xuất được 2.574 tấn gang và 1.368 tấn xỉ giàu mangan.

Đây là bước đi quan trọng trong lộ trình chuyển hướng sang chế biến sâu, nâng cao giá trị tài nguyên khoáng sản địa phương. Tuy nhiên, Nhà máy vẫn đối diện thách thức lớn do nguồn nguyên liệu đầu vào chưa ổn định.

Dây chuyền sản xuất bột đá thạch anh tự nhiên tại Công ty TNHH Kim An An (Khu công nghiệp Thanh Bình). Ảnh: T.L

Ông Vũ Trung Thông, Giám đốc Công ty CP Phát triển công nghiệp Bắc Kạn, cho biết: Nhà máy Feromangan công suất 60.000 tấn/năm đã được nghiệm thu, đưa vào vận hành. Hiện doanh nghiệp đang lựa chọn nhà thầu cung cấp thiết bị, hoàn thiện hồ sơ và mặt bằng để triển khai giai đoạn 2, dự kiến đưa vào sử dụng trong quý I/2028. Tuy nhiên, quá trình cấp điểm mỏ và liên kết nguồn nguyên liệu với các đơn vị trong vùng vẫn gặp khó khăn, gây ảnh hưởng đến khả năng vận hành ổn định, liên tục của Nhà máy.

Song song với khai thác, công tác bảo vệ môi trường phải được kiểm soát nghiêm ngặt, từ hoàn thổ, trồng rừng đến xử lý nước thải. Việc lựa chọn nhà đầu tư cần có tiêu chí rõ ràng, ưu tiên đơn vị ứng dụng công nghệ hiện đại và cam kết phát triển lâu dài.

Trên cơ sở đó, khu vực phía Bắc Thái Nguyên định hướng khai thác gắn với phục hồi môi trường, bảo đảm lợi ích hài hòa giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng. Đồng thời chú trọng phát triển công nghiệp hỗ trợ, logistics và thương mại khoáng sản để nâng cao giá trị, giảm dần phụ thuộc vào xuất khẩu thô, qua đó góp phần đưa Thái Nguyên vươn lên mạnh mẽ trên bản đồ kinh tế cả nước.

Nguồn: https://baothainguyen.vn/kinh-te/202509/khai-thac-hieu-qua-kho-bau-trong-long-dat-7a60edd/