Khẩn trương ứng phó ngập lụt đô thị Hải Phòng. Bài 2: Hạ tầng thoát nước như 'tấm áo chật'

Các công trình thủy lợi của Hải Phòng đang cấp thiết cần đầu tư để thích ứng với biến đổi khí hậu. Ảnh: TRUNG KIÊN

Gia tăng thời tiết cực đoan

Theo Phó giám đốc Sở Xây dựng Nguyễn Minh Tuấn, một trong những nguyên nhân khiến tình trạng ngập lụt tại Hải Phòng ngày càng diễn biến phức tạp là do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, xuất hiện thường xuyên hơn các trận mưa với cường độ lớn.

Vài năm trở lại đây, địa bàn phía Đông thành phố thường xuyên xảy ra các trận mưa lớn, mưa kéo dài với lượng mưa trên 100 mm, đặc biệt có các trận mưa trên 250 mm. Trước đây, tần suất xuất hiện các trận mưa trên 100 mm khoảng 2 - 3 năm mới diễn ra một lần. Khoảng 3 năm trở lại đây, tần suất thường xuyên hơn, từ 2 - 3 trận/năm. Cá biệt, có trận mưa trên 250 mm, kết hợp triều cường, lũ từ thượng nguồn đổ về gây ngập lụt diện rộng cho đô thị thành phố. Thậm chí có những ngày không mưa nhưng các khu vực đô thị lõi phía Đông thành phố với địa hình trũng thấp vẫn bị ngập do thủy triều dâng.

Hải Phòng là thành phố ven biển, bao quanh bởi các con sông lớn dày đặc như: sông Bạch Đằng, sông Cấm, sông Lạch Tray, sông Thái Bình, sông Sặt, sông Văn Úc, sông Hóa… Độ dốc các lòng sông khá nhỏ, chảy chậm. Các con sông chiụ ảnh hưởng lớn bởi thủy triều nên tác động trực tiếp đến hệ thống thoát nước. Khi thủy triều ở các sông dâng cao mức từ 4 m trở lên là nhiều khu vực đô thị, vùng ven cửa sông trũng thấp bị ngập.

Theo Sở Xây dựng, hơn 10 năm qua, mực nước biển ở Hải Phòng dâng cao khoảng 20 cm, tăng trung bình khoảng 2 cm/năm. Hải Phòng đang đứng thứ 10 trong những thành phố tại châu Á chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu, nước biển dâng.

Dự báo trong vài chục năm tới, nếu không có giải pháp căn cơ, nhiều diện tích đất của thành phố sẽ chìm trong nước biển. Qua đây cũng đặt ra bài toán lớn đối với hệ thống thoát nước của thành phố, cần có các giải pháp tổng thể, chuẩn bị từ xa, từ sớm để thích ứng với biển đổi khí hậu, hạn chế thấp nhất tác động xấu đến đời sống và sản xuất của người dân.

Hạ tầng thoát nước manh mún

Nguồn đầu tư cho cải tạo, nâng cấp hệ thống cống thoát nước chưa tương xứng với tốc độ phát triển thành phố. (ảnh minh họa)

Hải Phòng là thành phố lớn thứ 3 cả nước, tốc độ đô thị hóa nhanh. Đô thị không ngừng được mở rộng, dân số đô thị tăng nhanh, tạo áp lực lên hạ tầng kỹ thuật đô thị.

Trong khi đó, phần lớn hệ thống thoát nước của thành phố thiết kế xây dựng từ lâu, chung cho cả nước mưa và nước thải. Một số công trình xuống cấp do hoạt động quá tải, lượng bùn lắng đọng trong lòng cống nhiều, một số tuyến cống trục hư hỏng, tiết diện nhỏ chưa có kinh phí để cải tạo hoặc thay thế.

Nhiều dự án đầu tư xây dựng, cải tạo hệ thống thoát nước, cải thiện vệ sinh môi trường đô thị được triển khai cả ở phía đông và tây thành phố như: Dự án cải tạo hệ thống thoát nước đường Lê Thanh Nghị; Dự án thoát nước và vệ sinh thành phố Hải Phòng; Dự án thoát nước mưa, nước thải và quản lý chất thải rắn Hải Phòng (giai đoạn 1); Dự án phát triển tổng hợp các đô thị động lực thành phố Hải Dương với kinh phí hơn 1.700 tỷ đồng.

Tuy nhiên, các hạng mục, công trình đầu tư vẫn mang tính chắp vá, thiếu đồng bộ. Các dự án triển khai mới chỉ bao phủ khoảng 30 - 35% diện tích của các phường khu vực trung tâm.

Tại các khu đô thị mới, vùng ven ngoại thành, phần lớn chưa có dự án lớn thoát nước được đầu tư xây dựng. Hệ thống thoát nước trong dân cư chủ yếu được đầu tư bằng nguồn vốn cùng với xây dựng hạ tầng nông thôn mới, thiếu đồng bộ. Nước thoát chủ yếu tự chảy qua các ao, hồ, kênh mương thủy lợi hiện có ra sông.

Thiếu hồ điều hòa, trạm bơm tiêu nước

Hồ điều hòa Bạch Đằng diện tích hơn 20 ha là điểm nhấn cảnh quan và phục vụ điều tiết nước mưa khu vực đô thị phía tây thành phố. Ảnh: THÀNH CHUNG — Hồ điều hòa Bạch Đằng với diện tích hơn 20 ha là điểm nhấn cảnh quan và phục vụ điều tiết nước mưa khu vực đô thị phía tây thành phố. Ảnh: THÀNH CHUNG

Hồ điều hòa được ví như túi chứa nước, giải pháp ứng phó ngập lụt đô thị hiệu quả nhưng hệ thống này của Hải Phòng hiện vừa thiếu, vừa yếu. Khu vực đô thị Hải Phòng hiện có 29 hồ điều hòa với tổng diện tích khoảng 117,2 ha, tập trung chủ yếu ở khu vực nội đô trung tâm và một số hồ điều hòa lớn thuộc khu vực phía tây như: hồ Bạch Đằng, hồ Bình Minh... Diện tích hồ điều hòa hiện có chỉ đáp ứng khoảng 20% năng lực tiêu thoát nước mưa, nước thải, phòng chống ngập lụt trên địa bàn.

Mỗi khi mưa lớn kết hợp triều cường dâng cao, vận hành các trạm bơm tiêu nước được xem là giải pháp cấp bách đẩy nước ra ngoài sông. Tuy nhiên, số lượng trạm bơm tiêu nước hiện còn quá ít. Toàn thành phố hiện chỉ có 28 trạm bơm, với tổng công suất 71 m³/giây. Trong đó, khu vực đô thị phía đông rộng lớn có 8 trạm bơm, khu vực phía tây có 20 trạm bơm.

Người dân chưa có ý thức cao trong bảo vệ các công trình thoát nước là một trong nguyên nhân tác động dẫn đến ngập lụt. Ảnh: BÙI LAN

Tại các đô thị mới vùng ven, các dự án đầu tư hạ tầng, phát triển nhà ở đang được triển khai rất nhiều. Việc thi công các dự án gây ách tắc dòng chảy, cống thoát nước, thay đổi cao độ nền, nước từ khu vực cao đổ dồn về khu vực đô thị cũ, trũng thấp gây ngập lụt.

Ngoài ra, ý thức của người dân trong bảo vệ các công trình, hệ thống thoát nước chưa cao. Hiện nay, hành vi xả rác thải xuống hồ điều hòa, mương thoát nước, lấp ga thu nước của người dân còn diễn ra nhiều. Đây là một nguyên nhân tác động khiến giảm khả năng tiêu thoát nước, dẫn đến ngập lụt…

Sở Xây dựng đánh giá, với hiện trạng hạ tầng thoát nước hiện có, trong bối cảnh đô thị phát triển nhanh, chịu ảnh hưởng trực tiếp của biến đổi khí hậu chỉ cần những trận mưa trên 50 mm làm cho nhiều khu vực đô thị của Hải Phòng bắt đầu ngập lụt.

Bài cuối: Cấp bách các giải pháp lâu dài

NHÓM PHÓNG VIÊN

Nguồn: https://baohaiphong.vn/khan-truong-ung-pho-ngap-lut-do-thi-hai-phong-bai-2-ha-tang-thoat-nuoc-nhu-tam-ao-chat-524999.html