Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tỉnh Ninh Bình trong kỷ nguyên mới

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo đã trở thành động lực quan trọng hàng đầu cho sự phát triển của mỗi quốc gia, mỗi địa phương. Nhận thức rõ điều này, tỉnh Ninh Bình đã xác định chiến lược phát triển dựa trên ba trụ cột chính: phát triển du lịch bền vững dựa trên khai thác giá trị di sản; phát triển công nghiệp chọn lọc, thân thiện với môi trường và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số.

Ninh Bình - mảnh đất "non nước hữu tình" với lịch sử văn hóa trên 1000 năm Hoa Lư cố đô, nơi hội tụ nhiều di sản văn hóa và thiên nhiên quý giá, đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới với quần thể danh thắng Tràng An. Trên hành trình phát triển, Ninh Bình đã và đang không ngừng đổi mới, nỗ lực vươn lên để trở thành một tỉnh phát triển năng động, hiện đại trong khu vực đồng bằng sông Hồng.

Trong thời gian qua, Đảng ta rất quan tâm đến phát triển khoa học và công nghệ (KHCN): Hội nghị TW 6 - Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI "về phát triển KHCN phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa" đã nêu ra quan điểm: Phát triển và ứng dụng KHCN là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ Tổ quốc; là một trong những nội dung được ưu tiên đầu tư trước một bước trong họat động của các ngành, các cấp. Đại hội Đảng lần thứ XIII tiếp tục khẳng định chủ trương đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hóa trên nền tảng của tiến bộ KHCN và ĐMST, Đảng đã chỉ rõ: "Đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số dựa trên nền tảng KHCN, ĐMST". Cũng tại Đại hội này đã thông qua Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030, nhấn mạnh: "Phát trển mạnh mẽ KHCN, đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính để tăng trưởng kinh tế". Ngày 22 tháng 12 năm 2024, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số quốc gia.

Vì vậy, việc khái quát thực trạng phát triển KHCN và ĐMST trong thời gian qua, từ đó đề xuất một số giải pháp phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số tỉnh Ninh Bình trong kỷ nguyên mới là cần thiết.

Khái quát thực trạng phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số trên địa bàn tỉnh Ninh Bình trong thời gian qua

Trong giai đoạn vừa qua, tỉnh nỗ lực tạo bước chuyển biến cơ bản về năng lực, trình độ nghiên cứu ứng dụng KHCN của địa phương, tăng cường tiềm lực KHCN, tiếp tục đầu tư, khai thác có hiệu quả các đề tài, dự án sử dụng nguồn vốn phát triển cho KHCN, xây dựng các vùng, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Đồng thời, đẩy mạnh các phong trào, sáng kiến, sáng tạo khoa học kỹ thuật; thúc đẩy phát triển thị trường KHCN và hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; đẩy mạnh liên kết, hợp tác trong nước, quốc tế về KHCN.

Ảnh sưu tầm.

Cùng với đó là cơ cấu lại các nhiệm vụ KHCN phục vụ phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Cụ thể, trong lĩnh vực công nghiệp, tỉnh tái cơ cấu thu hút đầu tư, tập trung thu hút các công nghệ hiện đại gắn với phát triển công nghiệp hỗ trợ tạo thành chuỗi giá trị. Thu hút đầu tư phát triển các ngành công nghiệp theo hướng ưu tiên phát triển gồm: Công nghiệp cơ khí chế tạo, điện tử, chế biến nông thủy sản, thực phẩm; tiểu thu công nghiệp. Trong lĩnh vực nông nghiệp, xây dựng nền nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững dựa trên nền tảng phát triển nông nghiệp công nghệ cao, thông minh, nông nghiệp sạch. Các vùng sản xuất hàng hóa tập trung quy mô lớn được hình thành, tập trung vào các sản phẩm chủ lực, sản phẩm đặc trưng có tiềm năng, thế mạnh, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng trong nước và hướng tới xuất khẩu. Đối với lĩnh vực bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu, tỉnh tăng cường phòng ngừa, kiểm soát các nguồn gây ô nhiễm môi trường từ các dự án sản xuất công nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao như: sản xuất phân vi sinh từ phụ phẩm nông nghiệp, sản xuất vật liệu xây dựng… Các tiến bộ KHCN được ứng dụng để khai thác, sử dụng hợp lý, hiệu quả tài nguyên thiên nhiên; xử lý môi trường khu dân cư nông thôn, đô thị. Tỉnh tiếp tục đầu tư xây dựng, nâng cấp hạ tầng kỹ thuật về môi trường, hệ thống quan trắc tự động về môi trường; bảo vệ, phát triển rừng, bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học.

Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ công tác quản lý nhà nước và hoạt động sản xuất, kinh doanh. Tỉnh triển khai ứng dụng công nghệ thông tin trên nền tảng 4G, 5G, tập trung vào các lĩnh vực: kinh tế số, chính quyền số, dữ liệu Bigdata, Internet băng thông rộng, trí tuệ nhân tạo, IoT, camera thông minh...; phát huy hiệu quả của chính quyền đô thị, chính quyền điện tử trong việc phục vụ, đáp ứng nhu cầu của người dân. Tỉnh chú trọng xây dựng các mô hình đô thị thông minh, y tế thông minh, giao thông thông minh, du lịch thông minh, mô hình STEM trong trường học...; ứng dụng công nghệ 3D, 4D, công nghệ mô phỏng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội...Với quan điểm "Đầu tư ít, hiệu quả cao" đã được khẳng định đúng với tình hình thực tiễn của tỉnh, cụ thể: Các hệ thống thông tin dùng chung của tỉnh được triển khai đến 100% các cơ quan, đơn vị và sớm hoàn thành việc kết nối theo yêu cầu với các hệ thống của quốc gia; nền tảng Chính quyền điện tử/Chính quyền số đang được xây dựng trên cơ sở đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, tận dụng, kế thừa hạ tầng kỹ thuật, thiết bị sẵn có để phát triển, đáp ứng các yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra trong tình hình mới; các Sở, ban, ngành, UBND các huyện, thành phố và người dân, doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đã đồng hành, vào cuộc quyết liệt, qua đó đã có nhiều chuyển biến tích cực, đạt được nhiều kết quả; việc đẩy mạnh xây dựng Chính quyền điện tử/Chính quyền số, chuyển đổi số trong thời gian qua đã góp phần nâng cao năng lực chỉ đạo, điều hành, đẩy mạnh cải cách hành chính, phục vụ doanh nghiệp và người dân ngày càng hiệu quả.

Từ năm 2020 đến nay, đã tổ chức thành công 02 hội thi KHKT, 05 cuộc thi sáng tạo KHKT và 01 giải thưởng Hoa Lư nhằm khơi dậy tiềm năng và phát huy tư duy sáng tạo của tuổi trẻ, rèn luyện kỹ năng sáng tạo, xây dựng ước mơ sáng chế ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường đồng thời động viên phong trào thi đua nghiên cứu, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào thực tiễn sản xuất, nâng cao hiệu quả năng lực cạnh tranh, khuyến khích và tôn vinh đội ngũ trí thức khoa học công nghệ và quần chúng lao động góp phần thúc đẩy sự phát triển khoa học-công nghệ ở tỉnh Ninh Bình.

Một số hạn chế

Bên cạnh những kết quả đạt được của KHCN, ĐMST và chuyển đổi số trong những năm qua là rất to lớn, nhưng vẫn còn có những hạn chế nhất định, thể hiện trên một số điểm cơ bản dưới đây:

Một là, về cơ chế chính sách: Cơ chế, chính sách còn một số vướng mắc, dẫn tới Quỹ phát triển KHCN của tỉnh và các Doanh nghiệp chưa được hình thành; ưu đãi thuế cho đầu tư nghiên cứu khoa học và đổi mới công nghệ còn khó thực thi do các quy định pháp luật chưa đồng bộ.

Hai là, Năng lực hấp thụ công nghệ của các Doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh còn hạn chế. Trong bối cảnh kinh tế còn khó khăn, thách thức, việc đầu tư cho nghiên cứu và đổi mới công nghệ bị hạn chế khiến cho năng suất tạo ra sản phẩm KHCN còn một khoảng cách xa so với các nước trong khu vực và thế giới. Mặt khác, việc đổi mới công nghệ không chỉ là thay máy móc thiết bị cũ bằng máy thiết bị mới, mà còn đòi hỏi phải thay đổi cả tư duy, cả hệ thống quản lý cũng như phải tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, về vấn đề này ở Ninh Bình vẫn còn khiêm tốn.

Ba là, trình độ công nghệ chậm được đổi mới trong nhiều ngành sản xuất kinh doanh, dịch vụ; sản phẩm KHCN mang lại còn khiêm tốn; tỷ lệ ứng dụng KHCN vào phát triển sản xuất, kinh doanh và đời sống chưa cao; còn tình trạng nhập khẩu và sử dụng các máy móc thiết bị và công nghệ của nước ngoài chưa đồng bộ và hiệu quả.

Bốn là, thị trường KHCN chưa phát triển, giá trị và lượng hàng hóa KHCN giao dịch còn hạn chế. Các yếu tố hình thành thị trường KHCN chưa phát triển đồng bộ, năng lực của nhiều chủ thể trên thị trường KHCN còn thấp, chưa có sự gắn kết giữa các cơ sở nghiên cứu, trường đại học, viện nghiên cứu với Doanh nghiệp…

Giải pháp phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số tỉnh Ninh Bình

Đến năm 2030, để Ninh Bình trở thành một trung tâm đổi mới sáng tạo năng động của vùng đồng bằng sông Hồng với hệ sinh thái khoa học công nghệ phát triển, có khả năng kết nối và hội nhập quốc tế, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của tỉnh, cần thiết một số giải pháp thực hiện:

- Tăng cường tuyên truyền giáo dục đề các cấp lãnh đạo, Doanh nghiệp và người dân hiểu rõ tầm quan trọng của KHCN, ĐMST và chuyển đổi số trong quá trình phát triển kinh tế- xã hội; khuyến khích tinh thần khởi nghiệp sáng tạo trong cộng đồng, tạo môi trường thuận lợi và áp dụng các ý tưởng mới trong sản xuất kinh doanh và nghiên cứu khoa học.

- Tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách để khuyến khích và hỗ trợ, huy động mọi nguồn lực xã hội đầu tư cho các hoạt động nghiên cứu, phát triển và ứng dụng KHCN, chuyển đổi số và ĐMST; ban hành chính sách khuyến khích Doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất kinh doanh; các ngành, địa phương trong quá trình xây dựng và chỉ đạo thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội cần thiết đưa các mục tiêu, nhiệm vụ KHCN, chuyển đổi số và ĐMST vào kế hoạch này.

- Tăng cường đầu tư và phát triển hạ tầng KHCN; bảo đảm sự cân đối, bố trí nguồn lực thỏa đáng cho đầu tư phát triển KHCN và ĐMST; đầu tư hạ tầng số, xây dựng hạ tầng công nghệ thông tin hiện đại, đảm bảo an toàn, an ninh mạng và khả năng kế nối cao; phát triển các nền tảng số, tạo điều kiện cho việc chia sẻ và khai thác dữ liêu một cách hiệu quả; đảm bảo tốc độ tăng tỷ lệ đầu tư từ ngân sách Nhà nước cho phát triển KHCN; đa dạng hóa nguồn đầu tư cho KHCN từ nguồn ngoài NSNN, huy động nguồn đầu tư từ Doanh nghiệp, khu vực tư nhân, công đồng cho hoạt động nghiên cứu ứng dụng, ĐMST, khởi nghiệp, chuyển giao phục vụ phát triển đồng bộ của các lĩnh vực, các ngành; tập trung đầu tư cho những ngành, những lĩnh vực sản phẩm quan trọng có ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế- xã hội nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh.

- Thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng và ĐMST; hỗ trợ Doanh nghiệp, đặc biệt là Doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ mới; xây dựng các trung tâm ĐMST, vườn ươm, Doanh nghiệp và quỹ đầu tư mạo hiểm để hỗ trợ khởi nghiệp và ĐMST.

- Phát triển thị trường KHCN, khuyến khích ĐMST; tăng cường chuyển đổi số phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Theo đó, phấn đấu đạt được giá trị hàng hóa KHCN hàng năm tăng mạnh, bình quân đạt 20% và trên 25% đối với một số lĩnh vực, ngành hàng xuất khẩu chủ lực. Tỷ trọng giao dịch tài sản trí tuệ đạt trên 15%, tỷ trọng giao dịch các công nghệ nhập khẩu từ các nước phát triển đạt trên 20%. Đẩy mạnh hợp tác viện nghiên cứu, trường đại học và Doanh nghiệp. Phát triển chính sách thương mại hóa, đưa nhanh kết quả nghiên cứu, tài sản trí tuệ vào sản xuất, kinh doanh.

- Phát triển nguồn nhân lực KHCN, ĐMST và nguồn nhân lực phục vụ chuyển đổi số đủ về số lượng và nâng cao về chất lượng; xây dựng, quản lý nhân lực KHCN, ĐMST và chuyển đổi số phù hợp với giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hội nhập quốc tế và công nghệ số; xây dựng chính sách đào tạo, sử dụng, thu hút, đãi ngộ, tôn vinh đội ngũ cán bộ KHCN, nhất là những chuyên gia hàng đầu có nhiều đóng góp cho sự nghiệp phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số; tạo môi trường thuận lợi về tinh thần và vật chất nhằm khuyến khích đội ngũ cán bộ KHCN, ĐMST và chuyển đổi số phát triển tài năng và cống hiến cho sự nghiệp phát triển KHCN, ĐMST và chuyển đổi số.

- Tăng cường hợp tác quốc tế; mở rộng hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế trong lĩnh vực KHCN và chuyển đổi số./.

Theo Sở KHCN Ninh Bình

Nguồn: https://mst.gov.vn/khoa-hoc-cong-nghe-doi-moi-sang-tao-va-chuyen-doi-so-tinh-ninh-binh-trong-ky-nguyen-moi-197251012072610633.htm