Kinh tế bạc ở Việt Nam: Từ thách thức già hóa dân số đến cơ hội phát triển

Chú thích ảnh — GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương phát biểu chỉ đạo. Ảnh: Minh Đức/TTXVN

Dự hội thảo có Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng; Trưởng ban Chính sách, chiến lược Trung ương Nguyễn Thanh Nghị; Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan; Tổng biên tập Tạp chí Cộng sản Hoàng Trung Dũng; cùng đại diện lãnh đạo các ban, bộ, ngành, đoàn thể Trung ương, địa phương, các tổ chức quốc tế. Hội thảo được tổ chức tại Hà Nội và kết nối trực tuyến với 33 điểm cầu trên toàn quốc.

Hội thảo nhận được 96 bài tham luận bao quát cả lý luận và thực tiễn trong nước cũng như quốc tế, tập trung vào ba nhóm vấn đề chính: lý luận về “diễn đàn kinh tế bạc” và kinh tế bạc ở Việt Nam; đánh giá thực trạng kinh tế bạc, vai trò của người cao tuổi trong phát triển kinh tế – xã hội 40 năm qua; thời cơ, thách thức và định hướng phát triển kinh tế bạc trong kỷ nguyên mới, đồng thời nhấn mạnh các nhiệm vụ, giải pháp và đột phá chính sách trong tương lai.

Ba trụ cột thúc đẩy kinh tế bạc

Phát biểu chỉ đạo hội thảo, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh, Việt Nam đang trải qua giai đoạn già hóa dân số mạnh mẽ nhất châu Á và thuộc nhóm già hóa nhanh nhất thế giới. Đây không chỉ là thách thức đối với hệ thống chăm sóc sức khỏe và an sinh xã hội mà còn là cơ hội khai thác nguồn lực nội sinh, phát huy tiềm năng, kinh nghiệm, trí tuệ, sức mạnh của người cao tuổi để thực hiện các mục tiêu chiến lược của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Tại Hội nghị quán triệt Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh “thiếu nhi rất quan trọng nhưng người cao tuổi cũng không kém phần” và gợi ý về mô hình “chống cô đơn cho người già, người có tuổi”. Đây là một định hướng chiến lược quan trọng cần được thảo luận, làm rõ, cụ thể hóa bằng những biện pháp, chính sách thiết thực.

Ông Nguyễn Xuân Thắng cho rằng, kinh tế bạc ở Việt Nam trong kỷ nguyên mới dựa trên ba trụ cột chính: Đó là cần đổi mới tư duy, nhận thức về vai trò của người cao tuổi để không lãng phí nguồn lực trong phát triển kinh tế; đổi mới phương thức chăm sóc người cao tuổi theo hướng toàn diện, không ngừng nâng cao chất lượng sống cho người già, người có tuổi bằng hệ thống các dịch vụ cần thiết; cần có một định nghĩa mới về “lực lượng lao động cao tuổi tài năng” trong phát triển nhanh, bền vững.

Nhấn mạnh kinh tế bạc không chỉ là vấn đề của người cao tuổi, còn là vấn đề văn hóa, xã hội, con người và đạo lý, ông Nguyễn Xuân Thắng gợi mở nhiều câu hỏi định hướng thảo luận tại hội thảo. Đó là làm thế nào để biến kinh tế bạc thành động lực tăng trưởng quốc gia, chuyển từ tư duy an sinh - chi phí sang tư duy đầu tư - tạo giá trị - thị trường. Cần xây dựng cơ chế để người cao tuổi tiếp tục đóng góp tự nguyện, hiệu quả, bền vững theo nguyên tắc tự nguyện, phù hợp sức khỏe. Ưu tiên phát triển phân khúc thị trường: chăm sóc tại nhà, phục hồi chức năng, dưỡng lão chất lượng cao, ứng dụng công nghệ cao trong chăm sóc sức khỏe. Kết hợp giá trị truyền thống gia đình với mô hình chăm sóc người cao tuổi hiện đại. Trên nguyên tắc Nhà nước kiến tạo, tư nhân dẫn dắt - xã hội đồng hành - công nghệ tạo đột phá, cần khuyến khích đầu tư tư nhân vào dịch vụ dưỡng lão, y tế phục hồi. Phát triển hệ sinh thái số chăm sóc tuổi già, quản trị sức khỏe chủ động, đào tạo chuyên khoa lão khoa và điều dưỡng lão khoa, phát triển hạ tầng y tế - phục hồi - dưỡng lão đạt chuẩn quốc tế...

Người cao tuổi, kinh tế bạc và “mùa thu vàng” của xã hội

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh, già hóa dân số mở ra nguồn lực xã hội khổng lồ, một thế hệ “vàng” về kinh nghiệm sản xuất, quản trị, tri thức nghề nghiệp, có thể kích hoạt “kho báu tri thức” với hàng chục triệu người có kinh nghiệm sản xuất, quản lý, sáng tạo văn hóa - xã hội. Đấy chính là cơ sở để hình thành và phát triển kinh tế bạc.

Quan niệm về tuổi thọ đang thay đổi theo hướng sống mạnh khỏe, sống có ích, với ba chuyển đổi lớn: từ tập trung chữa bệnh sang phòng bệnh, từ “người già thụ động” sang “người cao tuổi chủ động”, từ gánh nặng y tế sang tài sản xã hội, khai thác kinh nghiệm sống của người cao tuổi để xây dựng “xã hội học tập suốt đời”. Kinh tế bạc không chỉ gói gọn trong chăm sóc sức khỏe mà mở rộng sang nhà ở thông minh, du lịch thân thiện, sản phẩm văn hóa - giáo dục đa dạng, giúp người cao tuổi tìm thấy ý nghĩa và mục tiêu sống mới.

Theo Phó Chủ tịch Quốc hội, để tận dụng tiềm năng kinh tế bạc, Việt Nam cần xây dựng chiến lược quốc gia, đưa kinh tế bạc vào các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, ban hành tiêu chuẩn sản phẩm và dịch vụ thân thiện với người cao tuổi, đặt mục tiêu cụ thể về tỷ trọng đóng góp của kinh tế bạc. Song song đó, cần phát triển thị trường, hạ tầng dịch vụ, khuyến khích doanh nghiệp sản xuất sản phẩm phù hợp, xây dựng trung tâm chăm sóc cộng đồng, khu du lịch nghỉ dưỡng, không gian văn hóa - thể thao, thúc đẩy thương mại điện tử và nền tảng số thân thiện.

Khai thác nguồn lực tri thức và lao động cũng được chú trọng thông qua việc làm bán thời gian, tư vấn, cố vấn, thành lập mạng lưới “câu lạc bộ tri thức” hay “hội quán cao niên”, để người cao tuổi chia sẻ kinh nghiệm, hướng dẫn thế hệ trẻ. Đồng thời, cơ chế khuyến khích, đa dạng hóa nguồn vốn và xã hội hóa dịch vụ, miễn giảm thuế, ưu tiên tín dụng cho các dự án dành cho người cao tuổi là những giải pháp then chốt.

Thay đổi nhận thức xã hội, truyền thông về hình ảnh người cao tuổi năng động, sáng tạo, tôn vinh những đóng góp của họ và khuyến khích gia đình, cộng đồng tạo điều kiện để người già sống hữu ích là nền tảng để biến thách thức già hóa dân số thành cơ hội phát triển. Khi đó, tuổi già thực sự trở thành “mùa vàng” của xã hội, vừa giảm gánh nặng vừa tạo ra giá trị kinh tế và nhân văn.

Tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học nhấn mạnh nhiều giải pháp chiến lược nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế bạc, hướng tới một hệ thống an sinh xã hội và hưu trí linh hoạt, bền vững. Các ý kiến tập trung vào việc hoàn thiện chính sách việc làm, đào tạo để khuyến khích lao động cao tuổi, đồng thời phát triển các ngành công nghiệp và dịch vụ phục vụ người cao tuổi.

Hội thảo cũng đề cập tới việc tháo gỡ các “điểm nghẽn” nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, thúc đẩy đầu tư và khởi nghiệp trong lĩnh vực kinh tế bạc, đặc biệt là các doanh nghiệp do người cao tuổi làm chủ và sử dụng đông lao động cao tuổi. Bên cạnh đó, các đại biểu nhấn mạnh việc xây dựng hạ tầng đô thị, công nghệ thân thiện với người cao tuổi, phát triển cơ sở dữ liệu, tăng cường quản trị dữ liệu theo hướng liên thông, liên kết.

Kết quả nghiên cứu và trao đổi tại hội thảo được kỳ vọng sẽ cung cấp luận cứ khoa học quan trọng, hỗ trợ cơ quan tham mưu đề xuất chủ trương, chính sách mới, tạo dựng môi trường pháp lý và xã hội đồng thuận, thúc đẩy kinh tế bạc trở thành động lực phát triển, góp phần đưa tăng trưởng kinh tế quốc gia đạt mức hai con số, hướng tới phát triển bền vững.

Nguồn: https://baotintuc.vn/thoi-su/kinh-te-bac-o-viet-nam-tu-thach-thuc-gia-hoa-dan-so-den-co-hoi-phat-trien-20251115134451052.htm