Làm ‘giấy khai sinh’ cho thuốc BVTV sinh học quá khó

CẦN THƠ Nhiều chuyên gia cho rằng, khâu đăng ký và công nhận lưu hành sản phẩm thuốc BVTV sinh học hiện quá khó, khiến việc sản xuất và cung ứng còn ở mức khiêm tốn.

Mức sử dụng còn thấp

Sáng 15/11, Hội Khoa học kỹ thuật Bảo vệ thực vật Việt Nam (VNPPA), Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam (VIETRISA) và Hội sản xuất và kinh doanh thuốc BVTV Việt Nam (VIPA) phối hợp với Trường Đại học Cần Thơ đồng tổ chức Hội thảo “Thúc đẩy sử dụng chế phẩm sinh học trong phòng chống sinh vật gây hại trên lúa theo hướng sản xuất lúa gạo xanh và bền vững”.

Tọa đàm “Thúc đẩy sử dụng chế phẩm sinh học trong phòng chống sinh vật gây hại trên lúa theo hướng sản xuất lúa gạo xanh và bền vững” tổ chức tại Đại học Cần Thơ. Ảnh: Kim Anh.

Đánh giá thực trạng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) sinh học thời gian qua, GS.TS Nguyễn Văn Tuất - Chủ tịch VNPPA cho biết, năm 2023, lượng thuốc BVTV sinh học sử dụng trên cả nước hơn 9.100 tấn (chiếm 19,46% tổng lượng thuốc BVTV sử dụng). Trong đó, tại ĐBSCL - khu vực thâm canh nông nghiệp cao, lượng thuốc BVTV sinh học được sử dụng chiếm trên 40% so với cả nước, tương đương khoảng 3.707 tấn.

Dựa trên lượng thuốc BVTV sinh học được sử dụng, ông Tuất đánh giá, Vĩnh Long là địa phương sử dụng thuốc BVTV sinh học nhiều nhất tại ĐBSCL, với 2,18 kg/ha gieo trồng. TP. Cần Thơ và Cà Mau có mức sử dụng trung bình, với lượng sử dụng từ 1,15-1,31 kg/ha gieo trồng. Tỉnh An Giang và Đồng Tháp lại có mức sử dụng thuốc BVTV sinh học ở mức thấp, với lượng sử dụng chỉ từ 0,39-0,65 kg/ha gieo trồng.

Ông Tuất nhận định thêm, lúa là cây trồng chủ lực ở vùng ĐBSCL, việc sử dụng thuốc BVTV sinh học rất cần thiết. Tuy nhiên hiện nay, số thuốc BVTV sinh học sử dụng trên cây lúa chưa nhiều so với các cây trồng khác.

GS.TS Nguyễn Văn Tuất - Chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật Bảo vệ thực vật Việt Nam (VNPPA) đánh giá thực trạng sử dụng thuốc BVTV sinh học hiện nay. Ảnh: Kim Anh.

Thực tế tại TP. Cần Thơ, cây lúa giữ vai trò chủ lực trong cơ cấu sản xuất nông nghiệp, với diện tích gieo trồng hằng năm hơn 700.000 ha, sản lượng trên 4,5 triệu tấn. Tuy nhiên, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật thành phố nhìn nhận, việc sử dụng thuốc BVTV sinh học vẫn còn ở mức khiêm tốn, chiếm chưa đến 17% tổng lượng thuốc sử dụng. Trung bình trên 1 ha lúa, nông dân Cần Thơ sử dụng thuốc BVTV sinh học dao động từ 1,07-1,11 kg/ha/năm (giai đoạn 2023-2024).

Theo bà Trần Thị Kim Thúy - Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật TP. Cần Thơ, nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên do một bộ phận nông dân vẫn còn e ngại, chưa tin tưởng vào hiệu quả của thuốc sinh học so với thuốc hóa học truyền thống. Việc sử dụng thuốc sinh học cũng đòi hỏi hiểu biết kỹ thuật (liều lượng, thời điểm, điều kiện thời tiết) trong khi thói quen canh tác lâu năm khiến người dân ngại thay đổi.

Ngoài ra, một số chế phẩm sinh học có giá thành cao, tác dụng chậm, chưa tạo được sức cạnh tranh mạnh trên thị trường, nhất là trong bối cảnh giá vật tư tăng cao, nông dân ưu tiên giải pháp “nhanh - mạnh” để bảo vệ năng suất. Mặt khác, số lượng thuốc BVTV sinh học được đăng ký, lưu hành tại Cần Thơ chưa nhiều, trong đó cũng tồn tại một số sản phẩm chưa thật sự phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng vùng ĐBSCL.

Vướng "giấy khai sinh" cho thuốc BVTV sinh học

Ngoài những vấn đề được nêu trên, Kỹ sư Hồ Quang Cua khẳng định: “Việc làm ‘giấy khai sinh’ cho thuốc BVTV sinh học hiện nay quá khó”. Ông dẫn chứng: “Giống lúa ST25 của chúng tôi may mắn khi khảo nghiệm ở 6 vùng trong cả nước, được công nhận theo riêng lẻ từng vùng. Thế nhưng, với sản phẩm Trichoderma (các chủng nấm đối kháng) của TS Dương Minh (Đại học Cần Thơ) vốn nổi tiếng xưa nay, nhưng hiện vẫn là sản phẩm thử nghiệm, chưa được đưa vào danh mục thuốc BVTV sinh học”.

Kỹ sư Hồ Quang Cua khẳng định, khâu công nhận thuốc BVTV sinh học hiện nay quá khó. Ảnh: Kim Anh.

Bên cạnh đó, công nghệ bảo quản thuốc BVTV sinh học cũng là vấn đề được đưa ra thảo luận. Kỹ sư Hồ Quang Cua cho biết, ông từng là “nạn nhân” của các sản phẩm thuốc BVTV sinh học quá “date”. Do đó, ông cho rằng, muốn phát triển chế phẩm sinh học phục vụ sản xuất lúa an toàn, ngành chuyên môn cần hỗ trợ khâu công nhận sản phẩm và công nghệ để bảo quản sản phẩm trong thời gian dài.

Một thống kê của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho thấy, năm 2024 chỉ có 39 loại thuốc BVTV sinh học được đăng ký vào Danh mục, trên tổng số 393 loại thuốc bảo vệ thực vật.

Như vậy, lũy kế đến nay tổng số thuốc BVTV sinh học trong Danh mục là 857 tên thương phẩm (theo Thông tư số 25/2024/TT-BNNPTNT và Thông tư sửa đổi bổ sung số 03/2025/TT-BNNMT), trong khi đó Danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng tại Việt Nam có đến 4.374 tên thương phẩm.

Theo đại diện Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, hiện Cục vẫn có những chính sách ưu tiên đối với đăng ký sản phẩm thuốc BVTV sinh học. Chẳng hạn, rút ngắn thời gian thực hiện khảo nghiệm, chỉ còn 4 khảo nghiệm ở hai miền trên diện rộng, thay vì 10 khảo nghiệm như đăng ký thuốc BVTV hóa học.

Về hiệu lực, yêu cầu đối với thuốc BVTV hóa học từ 75% trở lên, thì đối với thuốc BVTV sinh học hiệu lực được hạ thấp chỉ còn khoảng 70%. Về thủ tục đăng ký, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cũng ưu tiên giải quyết hồ sơ nhanh và sớm cho những doanh nghiệp đăng ký các sản phẩm thuốc BVTV sinh học. Mặc dù vậy, những giải pháp này vẫn chưa tạo động lực thúc đẩy phát triển sản xuất thuốc BVTV sinh học.

Việc sử dụng thuốc BVTV sinh học hiện nay ở khu vực ĐBSCL vẫn còn ở mức thấp. Ảnh: Kim Anh.

Một số chuyên gia cũng cho rằng cần tiếp thu, chọn lọc kinh nghiệm của thế giới để bổ sung, hoàn thiện các quy định về quản lý thuốc BVTV sinh học. Nhất là chú trọng đổi mới công tác đăng ký thuốc BVTV sinh học nhằm tạo sự hài hòa với quy định của các nước tiên tiến.

Có thể kể đến như: ban hành danh mục thuốc BVTV sinh học có độ rủi ro thấp, loại bỏ một số yêu cầu về số liệu thử nghiệm đối với các sản phẩm này để đơn giản hóa thủ tục đăng ký; có quy định về các trường hợp thuốc BVTV được ưu tiên đăng ký đặc cách; tăng thời gian hiệu lực của giấy chứng nhận đăng ký thuốc BVTV sinh học lên 10-15 năm, thay vì 5 năm như hiện nay; bổ sung quy định chỉ cho phép thuốc BVTV sinh học được bán hàng online; đổi mới quy định ghi nhãn thuốc BVTV sinh học…

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/lam-giay-khai-sinh-cho-thuoc-bvtv-sinh-hoc-qua-kho-d784476.html