Một chiều với Fatih Birol - ‘Người gác đền’ top 100 ảnh hưởng nhất thế giới

Paris, chiều ngày 4/6/2025. Tại trụ sở Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) - tòa nhà hiện đại nằm ngay sau tháp Eiffel, một cuộc gặp gỡ đặc biệt diễn ra giữa Bộ trưởng Bộ Công Thương Việt Nam Nguyễn Hồng Diên và ông Fatih Birol, Giám đốc điều hành IEA.

May mắn có mặt trong sự kiện, tôi đã được gặp một trong những người thuộc top 100 người ảnh hưởng nhất thế giới, người được mệnh danh ‘gác đền năng lượng’.

Từ Ankara đến Paris: Hành trình của một nhà kinh tế năng lượng

Sinh năm 1958 tại Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ, Fatih Birol tốt nghiệp kỹ sư năng lượng tại Đại học Kỹ thuật Istanbul và tiếp tục lấy bằng tiến sĩ kinh tế năng lượng tại Đại học Kỹ thuật Vienna. Gia nhập IEA vào năm 1995 với vai trò nhà phân tích, ông từng bước thăng tiến, trở thành nhà kinh tế trưởng và cuối cùng là Giám đốc điều hành từ năm 2015.

Tháp tùng Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên làm việc với tiến sĩ Fatih Birol, tôi khá bất ngờ khi thấy ông tiếp Bộ trưởng và đoàn công tác ngay tại phòng làm việc của mình với một sự trân trọng đặc biệt và hết sức chân thành.

Chính nhờ vậy tôi có dịp được chứng kiến và quan sát bàn làm việc của ông. Bàn làm việc của Fatih Birol không chỉ là nơi đặt máy tính và văn kiện, đó là nơi hội tụ những lớp trầm tích của trí tuệ, tầm nhìn và đạo lý trong một thế giới đang quay cuồng với biến đổi năng lượng.

Một chiều với Fatih Birol - ‘Người gác đền’ top 100 ảnh

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên, Trưởng đoàn công tác Việt Nam làm việc tại Pháp có buổi làm việc với Ngài Fatih Birol - Giám đốc điều hành Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA)

Trên mặt bàn gỗ nâu sẫm là chồng sách dày cộp về năng lượng tái tạo, thị trường khí đốt, tương lai điện hạt nhân, chuyển dịch năng lượng và các báo cáo khí hậu toàn cầu. Bàn làm việc của một “bộ óc toàn cầu về năng lượng” có rất nhiều sách về năng lượng và địa chính trị năng lượng như: Nhiều cuốn sách chuyên sâu về “năng lượng tái tạo”, “thị trường khí đốt”, “chuyển đổi năng lượng”, “tác động biến đổi khí hậu”, “điện hạt nhân”, “hydrogen”, và các chính sách carbon.

Một số đầu sách có thể thấy rõ như: “The Weather Makers” - sách về biến đổi khí hậu toàn cầu. "World Energy Outlook” - ấn phẩm chủ lực của chính IEA do ông từng chủ biên nhiều năm. Sách báo phân tích từ tạp chí “The Economist”, “Financial Times”. Điều này phản ánh ông Birol không chỉ là một nhà quản lý, mà là người đọc - người học suốt đời, thường xuyên cập nhật xu hướng, lý luận, và mô hình thực tiễn của ngành năng lượng thế giới.

Tôi cũng thấy trên bàn làm việc của ông không phải ly nhựa hay cốc dùng một lần, mà là một chai thủy tinh tinh tế đặt ngay ngắn bên bàn, thể hiện tư duy “sống xanh” trong từng hành vi cá nhân. Bàn làm việc rất gọn gàng, không thấy giấy tờ lộn xộn. Hai màn hình máy tính đặt đối xứng cho thấy một người tổ chức công việc theo logic, có tính hệ thống cao.

Phía sau ghế làm việc, trên tường là một bức tranh thư pháp có đường nét phương Đông, với biểu tượng tròn âm dương giống như Thái Cực - Kinh Dịch. Đây là một chi tiết cực kỳ hiếm thấy ở lãnh đạo tổ chức phương Tây. Điều này cho thấy ông có hiểu biết sâu về văn hóa phương Đông, có thể là ảnh hưởng từ quá trình làm việc với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc… và đặc biệt có thể xuất phát từ sự quan tâm đến triết lý cân bằng, đối xứng như chính ngành năng lượng đòi hỏi. Kinh Dịch cũng là nền tảng của tư duy hệ thống, thay đổi - chuyển hóa - hài hòa: hoàn toàn trùng khớp với triết lý mà IEA dưới thời ông Birol đang theo đuổi, từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo, từ đơn cực sang đa cực.

Trên bàn, nằm nổi bật là cuốn World Energy Outlook, sản phẩm chiến lược mà ông đã chủ biên suốt nhiều năm. Không ai có thể nhầm lẫn: đây là bàn làm việc của một người vừa là kỹ trị, vừa là triết gia ngành năng lượng.

Dưới sự lãnh đạo của Fatih Birol, IEA đã mở rộng hợp tác với các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil và Nam Phi, đưa tổ chức này trở thành trung tâm toàn cầu về chuyển dịch năng lượng sạch.

Phẩm chất của Fatih Birol không nằm ở những phát biểu cường điệu, mà ở những chi tiết lặng thầm như vậy. Một nhà lãnh đạo không khoe tầm nhìn mà khiến người khác tự soi thấy tầm nhìn qua những gì ông chọn giữ bên mình.

Dưới sự lãnh đạo của ông, IEA đã mở rộng hợp tác với các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil và Nam Phi, đưa tổ chức này trở thành trung tâm toàn cầu về chuyển dịch năng lượng sạch. Ông Birol cũng là người chủ trì báo cáo thường niên “World Energy Outlook”, tài liệu tham khảo quan trọng cho các chính phủ và doanh nghiệp trên toàn thế giới.

Người tái định nghĩa sứ mệnh của IEA

Nhờ sự truyền lửa lãnh đạo của ông, IEA đã chuyển mình từ một tổ chức bảo vệ lợi ích năng lượng dầu mỏ của OECD thành một trung tâm toàn cầu về chuyển dịch năng lượng sạch, đa phương và bao trùm. Ông mở rộng vai trò IEA ra ngoài nhóm G7 và OECD, đưa vào hợp tác chiến lược với các nền kinh tế đang phát triển và mới nổi như Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Brazil, và đặc biệt là khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

Một trong những đóng góp quan trọng nhất của Fatih Birol là báo cáo “Net Zero by 2050” công bố năm 2021

Một trong những đóng góp quan trọng nhất của ông là báo cáo “Net Zero by 2050” công bố năm 2021, lần đầu tiên đưa ra một lộ trình chi tiết và khả thi để hệ thống năng lượng toàn cầu đạt phát thải ròng bằng 0 vào giữa thế kỷ. Báo cáo này đã trở thành tài liệu tham khảo chiến lược cho nhiều quốc gia, tổ chức tài chính, và doanh nghiệp lớn trên toàn cầu trong việc lập quy hoạch năng lượng, xây dựng chính sách đầu tư và cấu trúc lại ngành công nghiệp.

Năm 2022, 2023, hai năm liền ông được tạp chí Time danh tiếng bình chọn vào top 100 người có sức ảnh hưởng lớn nhất thế giới.

Vậy mà nói về sự kiện này ông chỉ nhẹ nhàng: "Tôi rất khiêm tốn. Đây là một vinh dự mà tôi chia sẻ với các đồng nghiệp tận tâm của mình tại IEA, những người đã làm việc không mệt mỏi để giúp thế giới hiểu rõ hơn về cách ngành năng lượng có thể dẫn đầu cuộc chiến chống biến đổi khí hậu... Dù tôi có ảnh hưởng gì đi nữa, tôi muốn sử dụng nó để giúp các quốc gia trên toàn cầu đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng sạch theo cách hợp lý, công bằng và an toàn để mang đến cho thế giới cơ hội chiến đấu để hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 °C - có thể là thách thức lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt".

Trong một bài báo viết về danh sách Time 100 và về Tiến sĩ Birol, Đặc phái viên Tổng thống Hoa Kỳ John Kerry đã viết: “Trong một thế giới mà sự thật bị tấn công, Fatih Birol kết hợp tốt nhất giữa dữ liệu công nghệ cao, bí quyết lạc quan và sự khéo léo hùng biện kiểu cũ. Là một cố vấn đáng tin cậy cho các nhà lãnh đạo thế giới, ông ấy là một người có thẩm quyền khách quan về những gì cần thiết để giảm lượng khí thải carbon và cứu hành tinh của chúng ta".

Bộ trưởng Kerry nói thêm: “Birol đã chuyển đổi Cơ quan Năng lượng Quốc tế từ một cơ quan chủ yếu giám sát thị trường dầu mỏ thành một cố vấn hàng đầu cho các nền kinh tế lớn trên thế giới trên toàn bộ công nghệ năng lượng. Dựa trên hơn 10 năm phân tích, năm nay IEA của ông đã công bố lộ trình toàn diện đầu tiên để đạt được mức phát thải ròng toàn cầu bằng không vào năm 2050 và giảm thiểu rủi ro tác động khí hậu thảm khốc".

Sứ giả toàn cầu của năng lượng sạch

Fatih Birol không chỉ là một nhà hoạch định chính sách. Ông là người kết nối các trung tâm quyền lực, từ Washington đến Brussels, từ Bắc Kinh đến New Delhi... để hình thành một đồng thuận toàn cầu về chuyển dịch năng lượng. Ông được mời phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới (Davos), G20, COP26, COP28, và thường xuyên được tiếp kiến lãnh đạo cấp cao các quốc gia.

Ông cũng là Chủ tịch Hội đồng tư vấn năng lượng của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, Thành viên danh dự Viện Hàn lâm Kỹ thuật Vương quốc Anh, và từng là cố vấn cấp cao cho các chương trình của Liên Hợp Quốc về phát triển bền vững và ứng phó biến đổi khí hậu.

Ông còn được trao tặng Huân chương Bắc Đẩu Bội tinh (Pháp), Huân chương Công trạng (Đức) và nhiều giải thưởng danh giá khác từ Nhật Bản, Ý, Phần Lan…

Ảnh hưởng tại Việt Nam và Đông Nam Á

Tại Đông Nam Á, Fatih Birol là một trong những người tiên phong thúc đẩy hợp tác năng lượng giữa IEA và ASEAN. Dưới thời ông, IEA đã hỗ trợ kỹ thuật, chia sẻ dữ liệu và tư vấn chính sách cho nhiều quốc gia trong khu vực, đặc biệt là Việt Nam.

Trong cuộc gặp và làm việc với Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, Việt Nam được ông đánh giá là “điểm sáng năng lượng tái tạo” và là quốc gia có tiềm năng phát triển điện gió ngoài khơi, năng lượng mặt trời và thậm chí điện hạt nhân thế hệ mới. Bản ghi nhớ hợp tác IEA - Bộ Công Thương Việt Nam ngày 4/6/2025 chính là minh chứng cho mối quan hệ đặc biệt đó.

Điều làm nên sức ảnh hưởng của Fatih Birol không chỉ là năng lực hoạch định chính sách hay trí tuệ phân tích chiến lược, mà còn là khả năng truyền cảm hứng và thúc đẩy hành động thực tiễn. Ông thường xuyên gặp gỡ giới trẻ, tổ chức hội thảo nâng cao năng lực, và cổ vũ cho sự công bằng trong tiếp cận năng lượng, nơi mà “không ai bị bỏ lại phía sau”.

Vì những đóng góp đó, năm 2021, ông được tạp chí TIME vinh danh trong danh sách 100 người có ảnh hưởng nhất thế giới, bên cạnh các nguyên thủ quốc gia và nhà đổi mới toàn cầu. TIME gọi ông là “kiến trúc sư của một tương lai năng lượng mới”, một người “vừa có cái đầu chiến lược, vừa có trái tim toàn cầu”.

Người bạn lớn

Trong buổi làm việc với Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, ông Birol bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với những tiến bộ của Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời. Ông cũng chia sẻ mong muốn hỗ trợ Việt Nam trong việc phát triển điện gió ngoài khơi và năng lượng hạt nhân, nhằm đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng và thực hiện các cam kết về phát thải ròng bằng 0.

“Việt Nam là điểm sáng về năng lượng trong khu vực Đông Nam Á" - ông Birol nhận định và cho biết, “Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam trong việc tiếp cận công nghệ mới, đào tạo nhân lực và huy động tài chính cho các dự án năng lượng sạch".

Trong buổi làm việc với Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, ông Birol bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với những tiến bộ của Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời

Không chỉ là nhà lãnh đạo của IEA, ông Birol còn là Chủ tịch Hội đồng Tư vấn Năng lượng của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (Davos) và là thành viên của nhiều tổ chức quốc tế về năng lượng và khí hậu. Ông vui mừng kể lại cuộc gặp gỡ với Thủ tướng Phạm Minh Chính tại hội nghị G7 và tin tưởng ở tầm nhìn, khát vọng năng lượng sạch của Việt Nam! Ông Birol luôn nhấn mạnh vai trò của năng lượng hạt nhân trong việc đảm bảo an ninh năng lượng và giảm phát thải khí nhà kính. Ông cho rằng, để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, thế giới cần tăng gấp ba công suất điện hạt nhân hiện tại. Ông rất mong Việt Nam sớm khởi động lại các chương trình điện hạt nhân và ông sẽ luôn đồng hành cùng với các chương trình đó.

Kết nối Paris - Hà Nội: Hành trình mới bắt đầu

Sau buổi làm việc, ông Birol đã tiễn Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên ra tận ngoài đường, chờ Bộ trưởng lên xe rồi mới quay vào. Ông thể hiện sự trân trọng và tình cảm đặc biệt dành cho đối tác Việt Nam. Ông hứa sẽ sớm đến Việt Nam để triển khai các nội dung trong bản ghi nhớ hợp tác, từ việc tư vấn chính sách, đào tạo nhân lực đến hỗ trợ kỹ thuật cho các dự án năng lượng sạch.

“Chúng tôi không chỉ là đối tác, mà còn là những người bạn đồng hành trong hành trình hướng tới một tương lai năng lượng bền vững" - ông Birol chia sẻ.

Fatih Birol là hiện thân của một thời kỳ chuyển đổi năng lượng toàn cầu, từ cũ kỹ sang hiện đại, từ ô nhiễm sang bền vững, từ độc quyền sang hợp tác. Ông không chỉ làm việc trong các văn phòng ở Paris, mà còn hiện diện ở các hội nghị, nhà máy, vùng biển điện gió, và giảng đường đại học trên toàn thế giới.

Với ông, năng lượng không chỉ là điện và nhiên liệu - nó là niềm tin, là công bằng, là hòa bình và là tương lai của nhân loại.

Chiều ngày 4/6 theo giờ địa phương, tại Paris (Pháp), Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên, Trưởng đoàn công tác Việt Nam đang làm việc tại Pháp đã có buổi làm việc với Ngài Fatih Birol - Giám đốc điều hành Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) và ký kết bản ghi nhớ (MOU) thúc đẩy hợp tác toàn diện trong lĩnh vực năng lượng với IEA.

Tại buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đánh giá cao những hoạt động hỗ trợ của IEA tại Việt Nam trong suốt thời gian vừa qua. IEA là cơ quan năng lượng hàng đầu thế giới với vai trò hỗ trợ các quốc gia đối tác nhằm đạt được các mục tiêu về an ninh năng lượng và thúc đẩy chuyển dịch năng lượng sạch, bền vững. Trong khuôn khổ hợp tác năng lượng ASEAN, IEA tham gia với vai trò là đối tác quan trọng trong nhiều năm qua với các hỗ trợ theo Kế hoạch hành động hợp tác năng lượng ASEAN-IEA.

Ghi chép của Nguyên Minh từ Paris, Cộng hoà Pháp

Nguồn: https://congthuong.vn/mot-chieu-voi-fatih-birol-nguoi-gac-den-top-100-anh-huong-nhat-the-gioi-390907.html