Một thế kỷ kiến tạo sắc màu Việt

Từ đó đến nay, trải qua bao biến thiên lịch sử, mái trường ấy, nay là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, vẫn là nơi gìn giữ và lan tỏa ngọn lửa sáng tạo, trở thành biểu tượng của di sản Đông Dương trong dòng chảy nghệ thuật Việt.

Hiệu trưởng Victor Tardieu (ngồi giữa) và các thầy giáo chụp hình chung với sinh viên Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương năm 1926. *Ảnh: Tư liệu*

Từ giấc mơ của Victor Tardieu

Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (gọi tắt là Trường Mỹ thuật Đông Dương) được thành lập theo Nghị định của Toàn quyền Đông Dương ngày 27-10-1924 và chính thức khai giảng khóa đầu tiên vào tháng 11-1925, dưới sự dẫn dắt của họa sĩ - kiến trúc sư người Pháp Victor Tardieu, họa sĩ Việt Nam Nam Sơn (Nguyễn Vạn Thọ) và cộng sự.

Victor Tardieu, người từng đoạt giải Grand Prix của Trường Mỹ thuật Paris đã mang đến Hà Nội một tư tưởng cởi mở và tầm nhìn nhân văn: “Đào tạo nên những người nghệ sĩ Đông Dương mang bản sắc riêng, chứ không phải những bản sao chép của châu Âu”. Trong tinh thần đó, Trường Mỹ thuật Đông Dương đã khuyến khích sinh viên tìm về cội nguồn văn hóa dân tộc, khai thác các chất liệu bản địa như lụa, sơn mài, khắc gỗ và đưa chúng trở thành ngôn ngữ tạo hình mang giá trị toàn cầu.

Từ lớp học nhỏ trên phố Reinach năm xưa, nay là phố Yết Kiêu, đã bước ra những tên tuổi rực rỡ, trở thành trụ cột của mỹ thuật Việt Nam hiện đại: Nguyễn Phan Chánh, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Gia Trí, Trần Văn Cẩn, Lê Phổ, Lưu Văn Sìn, Mai Trung Thứ, Vũ Cao Đàm, Lê Văn Đệ, Nguyễn Khang, Phạm Hậu, Trần Đình Thọ, Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm, Dương Bích Liên, Bùi Xuân Phái...

Trường Mỹ thuật Đông Dương cũng là nơi khai sinh và phát triển chất liệu sơn mài hội họa, một sáng tạo độc đáo mang dấu ấn Việt Nam trong mỹ thuật thế giới. Cùng với lụa và khắc gỗ, những chất liệu ấy đã tạo nên một “bộ ba vàng” của hội họa Việt, vừa cổ điển, vừa hiện đại, vừa rất riêng.

Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Trường Mỹ thuật Đông Dương bước vào một giai đoạn mới: Khóa Kháng chiến (1946 - 1954). Dưới bom đạn chiến tranh, các lớp học được tổ chức tại chiến khu Việt Bắc, nơi các họa sĩ trẻ như Phan Kế An, Lê Huy Hòa, Mai Văn Hiến, Nguyễn Đỗ Cung, Huỳnh Văn Thuận... tiếp nối tinh thần của các bậc thầy, ghi lại những trang sử bằng màu sắc và ký họa.

Năm 1957, trường chính thức mang tên Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam, rồi năm 2008 là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam như ngày nay. Trong suốt hành trình ấy, ngôi trường vẫn là “cái nôi” nuôi dưỡng các thế hệ họa sĩ - nhà điêu khắc - giảng viên - nhà nghiên cứu, từ những cây cọ kháng chiến đến lớp nghệ sĩ đương đại mang tầm quốc tế.

Đến tương lai mỹ thuật Việt

“Di sản Đông Dương” không chỉ là một khái niệm lịch sử, mà còn là một tinh thần sáng tạo xuyên thế kỷ. Đó là tinh thần đối thoại giữa truyền thống và hiện đại, giữa bản sắc dân tộc và hơi thở thời đại. Trường Mỹ thuật Đông Dương và sau này là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam đã kiên định theo đuổi lý tưởng ấy: Lấy văn hóa dân tộc làm nền tảng, đồng thời mở rộng tầm nhìn quốc tế, tạo nên những thế hệ nghệ sĩ vừa “thuần Việt” vừa “toàn cầu”.

Năm 2025, kỷ niệm 100 năm thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương, cũng là dịp nhìn lại một thế kỷ kiến tạo - kế thừa - sáng tạo của nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại.

Tiến sĩ Đặng Thị Phong Lan, Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam chia sẻ: “100 năm Trường Mỹ thuật Đông Dương - Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam đã chứng minh sức ảnh hưởng, tầm quan trọng trong đời sống mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Tầm vóc và sứ mệnh của nhà trường đã khẳng định vị trí của một trung tâm đào tạo, giáo dục mỹ thuật hàng đầu của Việt Nam, có ảnh hưởng ở khu vực và được quan tâm trong giới mỹ thuật quốc tế. Các thế hệ họa sĩ, nhà điêu khắc xuất thân từ Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam có nhiều gương mặt xuất sắc, giành nhiều giải thưởng nhà nước và quốc tế, đại diện cho bản sắc văn hóa Việt Nam và mang tinh thần nghệ thuật khai phóng, dân tộc - hiện đại từ cái nôi nhà trường. Các thế hệ thầy và trò nhà trường tự hào tin tưởng rằng, bước vào kỷ nguyên mới, nhà trường sẽ tiếp tục là trung tâm đào tạo, nghiên cứu và sáng tạo nghệ thuật hàng đầu, hội nhập mạnh mẽ với thế giới và khu vực”.

Trăm năm đã qua, nhưng ngọn lửa của Victor Tardieu và những thế hệ tiên phong vẫn chưa bao giờ tắt. Đó là ngọn lửa của niềm tin vào nghệ thuật, vào cái đẹp, vào sức mạnh của văn hóa dân tộc, những giá trị sẽ tiếp tục soi sáng con đường sáng tạo của các thế hệ nghệ sĩ Việt Nam hôm nay và mai sau. Từ những bức tranh lụa của Nguyễn Phan Chánh, những kiệt tác sơn mài của Nguyễn Gia Trí, đến những sáng tạo mới mẻ của nghệ sĩ đương đại, tất cả đều mang dấu ấn của “ngôi trường vàng” Yết Kiêu.

“

Lễ kỷ niệm 100 năm Trường Mỹ thuật Đông Dương - Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam diễn ra lúc 8h ngày 15-11-2025, tại địa chỉ 42 Yết Kiêu (phường Cửa Nam, Hà Nội) có sự tham dự đặc biệt của bà Alix Turolla Tardieu (cháu nội họa sĩ Victor Tardieu) và ông Arnaullt Fontani (chắt của nhà điêu khắc Evariste Jonchere - vị Hiệu trưởng thứ hai), thể hiện sự kết nối sâu sắc giữa quá khứ và hiện tại, giữa Việt Nam và bè bạn quốc tế. Bên cạnh đó là chuỗi các sự kiện, nổi bật như Triển lãm 100+ (sinh viên khoa Hội họa) từ ngày 31-10 đến 15-11 tại Bảo tàng Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam; triển lãm “100 năm Mỹ thuật Việt Nam hiện đại” từ ngày 14 đến 24-11, tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam; triển lãm quốc tế “Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam và bạn bè” từ ngày 14 đến 24-11, tại Art Space (42 Yết Kiêu, Hà Nội).

Nguồn: https://hanoimoi.vn/mot-the-ky-kien-tao-sac-mau-viet-723361.html